Sumar e non restar
Acordo total con Afonso Vázquez-Monxardín polo seu artigo de hoxe en Galicia Hoxe, nun tema que tamén a min me afectou (como diría o outro, sen comelo nin bebelo...):
Devolvendo ante as cámaras, por Afonso Vázquez-Monxardín
Foi o presidente da Mesa devolver os materiais da SXPL a San Caetano e eu síntome un tanto contrariado coa súa actitude, pois a maioría foron feitos polo meu amigo Marcos Valcárcel e mais por min, tamén eu coma el, do gremio dos catedráticos de lingua e literatura galega que se baten, día a día, nas esforzadas trincheiras do ensino medio.
E non me incomoda polo que leva de desprezo ao noso traballo -no fondo a min o que pense o señor Callón non me acaba de sacar o sono- senón polas outras desconsideracións que vexo integradas nesa devolución. O desprezo polo extraordinario traballo dos caricaturistas Manel Cráneo e David Pintor "Pinto"; o desprezo polo esforzo dos deseñadores do Clube da Esquina; o desprezo para cos realizadores do DVD. Moléstame por todo isto, que é bastante, pero sobre todo polo erro estratéxico que, creo, deixa ver. Menosprezo á historia do propio Día das Letras Galegas, concibido, desde 1963, como exaltación da lingua e cultura ao redor do traballo dun persoeiro da nosa cultura.
Menosprezo ao plenario da Real Academia Galega que foi quen decidiu rescatar para esta ocasión a figura dun seu ex presidente, todo compromiso, todo esforzo e todo boa vontade. Desprezo, tamén, a unha familia colaboradora con todos os que se achegan á figura de Lugrís e ilusionada co rescate da memoria dun avó e bisavó que centrou a súa vida no espertar do seu país.
Pero tamén me desacouga pola súa utilización como elemento de tensión e presión na política interna do goberno bipartito, que, seica, segundo o lido na prensa hai meses, conta con catro asesores, dous a proposta de cada forza, para esa secretaría xeral.
É obvio que se trata de ir quentando o ambiente para a manifestación do día 17 que se contempla como un auténtico tour de force desde o nacionalismo de cara a cuantificar os apoios para o seu deseño da cuestión lingüística na reforma estatutaria. Tamén pode empezar a sospeitarse agora o seu escaso interese polo control da "carteira" de política lingüística como algo pensado por alguén que valoraría positivamente as posibilidades que abría: ter un punto simbólico co que poder ter unha fricción permanente e marcar diferenzas, tan importante como a fala e sen sufrir o desgaste directo na relación política, porque a iniciativa vén de "fóra", dunha unha organización independente, organicamente, como é a Mesa.
O problema non está, meus señores da Mesa, en impedir que os profesores dos institutos e colexios teñan un recurso máis como este que permite traballar a lingua, a literatura e a propia historia do país ao redor de Manuel Lugrís Freire. Un recurso para revivir o agromar da conciencia e identidade moderna desta nación, nese frutífero camiño desde o rexionalismo do XIX ao Estatuto de Autonomía de 1936, nacido, lembrémolo e honremos tamén esa memoria exemplar, das pontes e mans tendidas entre a esquerda e o galeguismo.
Meus señores, o problema non lles está no que se fai, senón no que se deixa de facer, ou no que se podía facer e aínda non se fixo. E ese é outro tema do que, seguramente, hai que falar con boa vontade e interese único na eficacia, a través de ideas, iniciativas, proxectos, promoción de puntos de encontro -como o PNL- seriedade, e, por suposto, sen cámaras. Sobre todo, hai que tratar sempre de sumar e non de restar. E devolver é restar.

CEN POEMAS GALEGOS, ESCOLMA (6): Deitado frente ao mar
Hoxe vai un de Celso Emilio Ferreiro e por certo ben coñecido. Eu cheguei aos poemas de Celso Emilio a través dos cursos da Auriense dos primeiros anos 70 (que tempos! No mesmo curso de literatura galega podían participar Otero Pedrayo, Ferro Couselo, Blanco Amor, Carlos Casares e Francisco Rodríguez). Despois fíxenme coa antoloxía que lle fixeran en Portugal (aquela de Razao editora): un dos primeiros libros galegos que devorei, xunto con outra escolma semellante do Manuel María. Despois veu Histrión 70 e os seus recitais sobre Celso Emilio (“Tempo de chorar” ou algo así chamábanlle) e Manuel Guede recitando “Verbas a un irmao” ou a historia do soldado Xurxo ou este “Deitado frente ao mar”. Este poema ten unha significación importante na miña vida. Chegados a Compostela, primeiro ano, vivimos xuntos Bieito Iglesias (o escritor), Benito Alonso ("Roi", historiador), Xoan Guerra (sindicalista) e máis eu. Xa traballaramos no Instituto ourensán no nacionalismo, pero era Bieito o máis organizado daquela. Pero Bieito, polo que fose, tardou uns meses, cando chegamos a Santiago, en poñerse en contacto con ERGA e coa UPG (os nosos alias eran, creo, Ernesto, Xavier, etc.). Había que gozar un pouco tamén dos tempos de Santiago: o Barra-China, as mozas, o novo sabor da rúa dos viños, etc. Ao cabo dun mes e medio en Compostela, semanas despois da morte de Franco, escoitamos nunha asemblea de distrito, na antiga Facultade de Económicas (daquela no Pazo de Fonseca), un mozo, non lembro o seu nome (creo que era de Económicas) que recitaba literalmente este poema de Celso Emilio. Bieito saiu de alí dicindo: este é de ERGA, seguro. Así era nas cousas daquela: falar en galego situábache de inmediato no campo nacionalista. Aos poucos días xa estabamos organizados, ERGA, logo a AN-PG, UPG e todo o demáis: e o contacto foi este poema de Celso Emilio. Lembro tamén que noutras asembleas posteriores houbera unha disputa polo idioma cos ácratas (eran debates habituais) e un deles (príncipe Galín, quizais?) dixo, en castelán, que só lles interesaba o galego como “lingua proletaria”, como quería Celso Emilio. Pero que, en canto o galego fose lingua de poder ou da burguesía, eles defenderían de novo o castelán. Que tempos!
Deitado frente ao mar...

Língua proletaria do meu pobo,
eu fáloa porque sí, porque me gosta,
porque me peta e quero e dame a gana;
porque me sae de dentro, alá do fondo
dunha tristura aceda que me abrangue
ao ver tantos patufos desleigados,
pequenos mequetrefes sin raíces
que ao pór a garabata xa non saben
afirmarse no amor dos devanceiros,
falar a fala nai,
a fala dos abós que temos mortos,
e ser, co rostro erguido,
mariñeiros, labregos da linguaxe,
remo e arado, proa e rella sempre.

Eu fáloa porque sí, porque me gosta
e quero estar cos meus, coa xente miña,
perto dos homes bos que sofren longo
unha historia contada noutra lingua.
Non falo pra os soberbios,
non falo pra os ruíns e poderosos,
non falo pra os finchados,
non falo pra os valeiros,
non falo pra os estúpidos,
que falo pra os que agoantan rexamente
mentiras e inxusticias de cotío;
pra os que súan e choran
un pranto cotián de volvoretas,
de lume e vento sobre os ollos núos.
Eu non podo arredar as miñas verbas
de tódolos que sofren neste mundo.
E ti vives no mundo, terra miña,
berce da miña estirpe,
Galicia, doce mágoa das Españas,
deitada rente ó mar, ise camiño...

Celso Emilio Ferreiro

Premios X. A. Carracedo en Ourense (Pan por Pan xoves 4 maio)
Estiven na entrega dos Premios Xosé Aurelio Carracedo, que organiza a Deputación. Nesta ocasión os xornalistas recoñecidos foron José Paz e Fernández Pinal: parabéns aos dous. Ao primeiro deles xa o coñecen vostedes, fotógrafo e crítico de arte nesta páxina, sempre con rigor a procurar as claves da creación dos artistas. Fernández Pinal traballa na COPE do Carballiño e gañou o segundo premio cunha reportaxe sobre os sucesos de Oseira de 1909: traxedia nacida cando o bispo Eustaquio Ilundain autorizou que se desmontase o baldaquino barroco da igrexa de Santa María. Curioso e simpático paradoxo: a reportaxe, que non coñezo, emitiuse nunha emisora católica, onde traballa o premiado. Houbo tamén gabanzas na memoria de Xosé Aurelio Carracedo, xornalista íntegro e brillante que as novas xeracións non puideron coñecer: por que non se edita unha escolma dos seus textos de prensa?