9 oct 2009

Barros, Villares, Beramendi
(Foto: Ramón Escuredo)

A "modernización" dun ideario
Miguel Barros afonda nun ensaio na tese da "revisión do nacionalismo"
por parte de Ramón Piñeiro
Galicia Hoxe, 09.10.2009, M. DOPICO.

"Adaptarse sempre á realidade, sen renunciar nunca aos seus principios". É o principio que guiou, ao ver de Miguel Barros, a acción política de Ramón Piñeiro. O politólogo, ex deputado e ex concelleiro do PSOE, na actualidade presidente do Consello de Administración de Promocións Culturais Galegas S.A., presentou onte en Santiago o seu ensaio Ramón Piñeiro e a revisión do nacionalismo, editado por Galaxia e froito da investigación que realizou para a súa tese de doutoramento.
Barros, autor tamén da obra Ramón Piñeiro. Nas olladas do galeguismo, publicada este ano por A Nosa Terra, afonda no dobre volume que onte deu a coñecer no pensamento de Piñeiro e analiza a súa traxectoria política a partir da revisión de bibliografía e fontes primarias -cartas, manuscritos, informes, entrevistas gravadas...-. Sitúase na senda das interpretacións sobre a figura de Piñeiro que resaltan a contribución deste á apertura do galeguismo a perspectivas políticas situadas alén do nacionalismo.
Así, o autor sostén que a "Xeración Galaxia" impulsou a "modernización do ideario galeguista" adecuándoo ás circunstancias históricas. Piñeiro sería, deste xeito, peza fundamental do "galeguismo revisionista", un "novo galeguismo" ideoloxicamente "plural", afastado da "quimera do Estado-Nación", do Principio das nacionalidades e da arela de "patrimonializar en exclusiva o ideal -galeguista- nunha soa organización política".
"Ramón Piñeiro estima superadas as fases mítica e romántica do nacionalismo", escribe Barros. O autor de Filosofía da saudade partiu, así, dun concepto de "pobo" como "conxunto humano que presenta unha personalidade propia" e da convicción de que non serve "reclamar un status de nación" sen antes "espertar unha forte conciencia colectiva de pobo diferenciado".
O Estado español era, ademais, para Piñeiro -comenta Barros- o responsable da ruptura da unidade cultural de Galicia, aniquilada por medio da diglosia. Así, regaleguizar a terra dende a recuperación da lingua era o alicerce do seu programa político. Ramón Piñeiro parte dunha "ontoloxía do home galego" para rematar "nun ideal político humanista", -apunta Barros-, alicerzado na integración dos ideais de igualdade, liberdade individual e xustiza económica, segundo unha síntese entre a tradición do cristianismo, o liberalismo e o socialismo.
Coa consolidación do réxime franquista tras a fin da Segunda Guerra Mundial, "Piñeiro dá por rematada a misión histórica" do Partido Galeguista, -salienta Barros-, e pon en marcha un proxecto político encarnado na editorial Galaxia que procurará a recuperación da conciencia galega a través da cultura.
Barros rexeita as acusacións de "culturalismo" e de "aniquilamento do PG" que Xosé Luis Méndez Ferrín e outros mozos situados daquela no ámbito do nacionalismo dirixiron a Galaxia. Pois, subliña, a "xeración formada por Piñeiro daba por superado o nacionalismo, que identificaba cun período concreto da historia europea do século XIX e que agromara co romanticismo, que se podía dar por superado a finais da I Guerra Mundial".
A proposta do revisionismo galeguista era, segundo Barros, o federalismo, nun contexto no que os estados precisarían vincularse a estruturas supraestatais, ao xeito da actual Unión Europea. Ademais, Piñeiro propugnaba estimular o galeguismo nas opcións políticas que se ían desenvolver nas democracias europeas: a socialdemocracia e a democracia cristiá.
Deste xeito, Barros confronta o "galeguismo revisionista" co "histórico", que identifica con Castelao e o Consello de Galicia, -os galeguistas do exterior-, que seguían a defender a volta á República e o Estatuto nun momento no que Piñeiro non o vía factible. "A tendencia histórica", escribe Barros, "encomiable polo seu labor galeguizador" (...) "non entendía, porén, que a realidade impón a adaptación racional ao seu imperio" (...).

DATOS
Outras interpretacións Os "fracasos" dun proxecto O autonomismo e a opción pola integración nas listas do PSOE
Piñeiro temía, ademais, segundo Barros, no contexto da Guerra Fría, que os comunistas se aliasen cos nacionalismos para provocar a "descomposición interna do occidente europeo". Rexeitaba o nacionalismo marxista inspirado no terceiromundismo, ademais, -engade Barros-, porque non o vía compatible co seu proxecto para Europa -que incluía a democracia-.
"Non resulta excesivo concluír que a UPG era unha escisión do galeguismo revisionista", escribe o autor. "Para contrarrestar a invasión ideolóxica do galeguismo polo marxismo", engade Barros, Piñeiro impulsa a fundación do PSG. Miguel Barros xustifica máis adiante a opción de Piñeiro polo autonomismo, -que cristalizou no grupo Realidade Galega-fronte ao rupturismo e o nacionalismo do Consello de Forzas Políticas Galegas, como unha postura pragmática ante os intentos do Estado de rebaixar os dereitos dos galegos como pobo, así como a súa decisión de presentarse ás eleccións nas listas do PSOE, que ve como un "sacrificio" necesario para que Galiza acadase a automonía política e ante a evidencia do fracaso do sostemento dunhas forzas políticas propias.
DATOS
Ferrín, como outras voces críticas con Piñeiro, considera que este entorpeceu a formación dun partido nacionalista de masas forte a partir do Consello de Forzas Políticas e do galeguismo do exterior.
As conclusións de Barros difiren, así, das dos que pensan que Piñeiro fracasou no seu intento de galeguizar os partidos estatais e ademais contribuíu a debilitar un proxecto nacionalista de esquerdas que si era viable.