21 feb 2009

A proposta do ministro de Cultura
Isaac Díaz Pardo e Juan Antonio Porto, galegos galardonados
coa Medalla de Ouro ó Mérito nas Belas Artes 2008
(nota do Ministerio de Cultura, en Comentarios)
ESCRITOR DO MES, DA AELG
Entrevista en Culturas, La Voz de Galicia, 21-2-09, realizada por Camilo Franco

- Vostede combina historia e xornalismo. É unha mestura que moitos consideran unha contradicción. ¿Hai puntos de encontro?
- No meu caso nunca observei esa contradición. Obviamente, a metodoloxía é diferente, pero calquera saber, tamén a historia, ten que comunicar con xeito as súas reflexións. Na miña xeración houbo revistas modélicas ó respecto, como “Triunfo” ou “Tiempo de Historia” que fixeron un labor digno de aplauso nos estertores do franquismo. Medios de comunicación e historiadores deben ser cómplices neste aspecto.

- ¿Queda espazo nos medios para a historia e para a divulgación?
- O espazo é moi limitado, agás en suplementos ou promocións complementarias. Por outra banda os medios non ofrecen ós historiadores galegos as mesmas facilidades que a pseudohistoriadores españois, na liña de Pío Moa e outros, sostidos por fortes presións do mercado. A competencia é desigual.

- Ten estudado os medios de comunicación galegos nuns anos de moitos cambios. ¿Como describiría a evolución dos mesmos?
- Creo que os cambios foron máis no plano da renovación tecnolóxica que na propia concepción informativa dos medios. No mercado da prensa escrita, por exemplo, sobrevive unha forte presenza dos medios locais e o localismo é dominante en todos os xornais galegos. A nivel de opinión e no seu ton reivindicativo, seguen sendo modélicos os proxectos máis ambiciosos da Galicia republicana, como El Pueblo Gallego, o Galicia de Vigo ou La Zarpa ourensá.

- ¿Foi unha evolución parella á da sociedade?
- A sociedade cambiou quizais máis e basta comparar un xornal de 1977 con outro de hoxe. Pero nese cambio social os medios tamén foron decisivos, sobre todo as televisións.

-Incorporouse de maneira intensa á tribo de blogueiros galegos con As uvas na solaina. ¿Cre que a rede e os medios físicos son complementarios ou pensa que competirán polos mesmos lectores?
- De momento son complementarios e aliméntanse mutuamente. No futuro os medios tradicionais imitarán, xa o están a facer, recursos dos blogues, loitarán pola interactividade e terán que ser máis creativos e imaxinativos para conquistar unha mocidade pouco receptiva ás formas máis convencionais de comunicación.

¿Escribir no blog supuxo algún cambio na maneira de escribir nos outros medios?
Sobre todo supuxo a posibilidade de contrastar as miñas opinións de forma directa cos lectores. Ademais, dos debates que xorden a cotío en As Uvas na Solaina, nacen de cando en vez temas de interese para os meus artigos nos xornais.

- A historia local é outro dos xéneros nos que traballa. ¿É a parente pobre dos estudos académicos?
- Cada vez é menos parente pobre e en Galicia conta cunha forte tradición dende o século XIX. A historia local é decisiva na construción de referentes de identidade e, cando se afronta con rigor científico, ten a mesma validez que calquera outra parcela da historiografía.

-Acaba de publicar unha “Historia de Ourense”. Arredor da cidade hai unha certa mítica cultural. ¿Cre que a importancia cultural é maior en Ourense que en outras cidades?
- É unha mítica cultural que, como tal, remite ó pasado. Os dous grandes momentos do Ourense cultural foron a Xeración Nós e o Rexurdimento de Lamas Carvajal e O Tío Marcos da Portela. Neses dous momentos históricos, interconectados entre si, a cidade, sen renunciar á súa personalidade, abriuse ó mundo e constituíuse nun referente para unha Galicia dona de seu. Isto pasou tamén noutras cidades. A vantaxe ourensá foi contar con figuras tan xigantescas como Vicente Risco, Otero Pedrayo ou Blanco Amor, que en conxunto cobren toda a historia cultural do século XX e seguen dialogando connosco. Otero ou Blanco Amor teñen aínda moitas cousas que contarnos.

A pesar de escribir moito e de estudar aos autores de ficción, ¿non se sentiu tentado pola ficción?
- A mesma pregunta fíxoma dúas veces Carlos Casares animándome a dar o salto á ficción, pero creo que o meu territorio é o xornalismo e a investigación. A Galicia de hoxe ten excelentes escritores de ficción e moitos deles son amigos meus. Prefiro que os lean a eles, que paga a pena.
Tocamentos extremos
Afonso Vázquez-Monxardín
la región
21-02-2009

Non por ser un terreo común, algo dito e asumido globalmente, deixa de ser unha verdade como un templo: os extremos tócanse. Se cadra ten que ver a cousa con iso de ser a terra redonda.
Ou sexa que, como nos ensinaron Magalláns e Elcano, se un anda sempre cara á esquerda, chega pola dereita ó mesmo sitio onde estaba antes, e viceversa. Debe ser iso.

Hai casos políticos moi tráxicos e outros que, andando o tempo, deixan un regusto divertido. O asasinato de Ysaac Rabín, en 1995, feito por un fanático relixioso xudeu, foi un éxito tamén para os fanáticos relixiosos musulmáns. Para que vexan como anda o patio por alí, hai incluso xudeus integristas -o Naturei Karta- que son declaradamente pro iranís e bendicen o holocausto por ser un castigo divino contra os intentos de establecer un estado xudeu na terra. Hai xente para todo. Tamén aquí, cando entraron os gardas civís no Congreso, aquel 23-F, ao principio non se sabía ben se eran extrema esquerda etarra ou extrema dereita golpista.

En fin, xa sen traxedia, aos nacionalistas españois éncheselle a boca usando o termo ‘español’ para a fala orixinaria das terras castelás, e algo semellante lles ocorre aos máis arrichados nacionalistas periféricos (galaico-euskaro-cataláns) que sempre utilizan o mesmo vocábulo, e parece así que os que dicimos máis ben ‘castelán’ vimos quedando en posicións intermedias, con vocación de acougo e tranquilidade. Seguramente.
Pero se antes os radicalismos extremos viñan con moito da cousa política, arestora van por outros camiños. ‘Galiza non se vende’, dixo o lema dunha manifestación ecoloxísta que advertía a calquera goberno futuro e que supoño terá a súa parte de razón, pois sabemos que a razón é como un grandísimo queixo emmental: normalmente non o leva todo o mesmo comprador. Pois ante esta grandilocuencia extrema, retrucaba un paisano irónico: ‘Certo, non se vende. E que non se vende nada. Está todo parado’.

E extremos tócanse tamén cousas dos costumes. É máis fácil pasar de demo a anxo -ou viceversa- por conmutación da chave, que dun deles a xente do común. Ou todo é hiperconsumismo de compra-compra-compra, ou chegan os contrarios e fan campañas alucinadas como a de ‘Os reis non existen’.
Pois esoutro día algúns deberon pensar que andaba eu mal da cabeza -cousa que non desboto plenamente- porque me parei diante dun longuísimo texto explicativo, radical que argumentaba sesudamente o seu publicitario título: ‘San Valentín mata mulleres’ e botei a rir. ¡Mi madriña, que fío de disparates ensarillados e irrebatibles! Despois, ao día seguinte, xa non rin tanto ao ver que en Pakistán houbera manifestacións islamistas contra a mesma celebración por razóns opostas, curiosamente, ás do grupiño universitario que, con pleno orgullo, reivindicaba para si o nome con que asinaban, ‘As lerchas’. E daquela lembrei a disparatada visita das ‘mulleres artistas’ capitaneadas pola inefable Cristina del Valle a varios líderes de Hamás, entre eles ao xefe máximo, Khaled Meshal, en Damasco o día 15 de xaneiro pasado. E pensei, xa serio, se non estaremos escorregando da razón embaixo.

Cabalos azuis

ANDOLIÑA 21-2-09


Hai agora cen anos, Franz Marc, un pintor de Múnic que viviu poucos anos, pintaba unha vaca de cor amarela. Formado no impresionismo, asimilou elementos do expresionismo e do fauvismo para chegar a un estilo propio. Eran os tempos das vangardas e Vicente Risco comentaba o movemento futurista, que agora celebra o seu centenario, dende as páxinas do xornal ourensán El Miño.
Obsesionado polas colores e polo movemento, Franz Marc pintou logo vacas amarelas, vermellas e verdes, e cabalos azuis e vermellos, e corzos e cans e gatos multicolores. Non era só un xogo: detrás estaba o rico debate intelectual de Der Blaue Reiter (O Xinete Azul), con figuras da talla de Kandinsky, que revolucionaron as bases teóricas das artes no tempo das vangadas-
Franz Marc prefería pintar animais antes que persoas, quería descifrar a parte interior e espiritual da Natureza. Nas súas palabras, tentaba sentir o tremor e o bulir do sangue na natureza, nas árbores, nos animais, no aire. Creo que o logrou, como Chagall : aínda hoxe nos sorprende a tenrura e a forza expresiva das súas vacas e cabalos. De certo, a realidade é algo moi complexo, non menos que a arte.