Ourensanía

Acabo de insertar na Ourensanía seis fotos que a min me parecen magníficas. Dúas do libro sobre o Volter de Sofía Tros: unha do Tucho (qué menos, nestes días, non?) e outra, velaí, de Xosé Luís de Dios facendo de trasunto de Buster Keaton. As outras catro, achegadas por Afonso Monxardín, son de don Xoaquín Lorenzo (Afonso organizou a súa Fotobiografía en Xerais): as catro son boas, pero esta da conferencia no colexio Concepción Arenal, con Otero e Martínez Doval, para min é maxistral.

Que sería destas neniñas, cantas delas andarán por aí ou ó mellor ata asisten ás conferencias do Liceo? E que me din dese televisor, novo deus da aula, en sitio preferente: para que nos veñan agora co conto das novas tecnoloxías...!

entrevista de Xosé M. del Caño (2ª parte)

- ¿Como foi a súa etapa de Santiago?
- Dende o verán do 75 a finais dos anos oitenta, foi unha etapa moi prometedora, de inicio da transición, chea de ilusións e de esperanzas, moi comprometida ideoloxicamente e moi politizada. Nada máis chegar a Santiago, sumeime á loita política, basicamente en Erga e na Asemblea Nacional Popular Galega (AN-PG), que se fundou pouco despois. E tamén militei durante varios anos, sobre todo ó principio, na UPG. Traballei case sempre no fronte cultural da AN-PG. En concreto en Santiago desenrolei un labor, de xeito legal, por así dicilo, en dúas asociacións culturais, que eran O Galo e O Eixo. En 1976 e 77 había moitas mobilizacións. Neses anos fixemos varios peches en Fonseca, no que daquela era a facultade de Economía, na que estaba Xosé Manuel Beiras. Estivemos alí pechados varios fins de semana, rodeados pola Policía Nacional. Había cargas e algunha detención. Estivemos día e medio no “caldeiro” por propaganda ilegal. Daquela, pese a que nos gustaba a historia, para nós o fundamental era a militancia política, á que lle dedicabamos máis de doce horas diarias. Había unha confrontación moi dura entre o nacionalismo, representado por Erga, UPG e AN-PG, fronte ó Partido Comunista, porque loitaban polo mesmo territorio. E tamén mantiñan pugnas con outros grupos da ultra esquerda, coma O Movemento Comunista e os trotskistas da Liga Comunista Revolucionaria. Había enfrontamentos moi fortes nas asembleas. Esa loita foi decisiva para galeguizar a universidade. Daquela o PC e o MCG non utilizaban o galego nunca, nas asembleas, nos voceiros e na propaganda. Empezaron a facelo pouco a pouco, por esa presión. Despois si, decantáronse por traballar en galego. Había unha confrontación moi grande cos ácratas, que non admitían o galego para nada. Ás veces tiñamos enfrontamentos moi fortes nas asembleas, porque dicían: “Eso del gallego es un tema pequeño-burgués, un tema ridículo. Hay que hablar en castellano, que es la lengua de los obreros”. Moitos daqueles ácratas, dos que non vou dicir os nomes, na actualidade están nunha posición económica e política moi destacable.
- ¿Os profesores estaban á altura?
- A maioría era xente do Opus Dei. Había cregos e en xeral era xente moi conservadora. A un profesor, o historiador Monteagudo, fixémoslle un boicot todo o ano e suspendeunos o curso enteiro. Era practicamente nazi. O gran cambio deuse a partir do cuarto curso, con Xosé Ramón Barreiro Fernández, actual presidente da Real Academia Galega, e Ramón Villares, presidente do Consello da Cultura Galega.
- ¿En que centros traballou vostede como profesor?
- Fixen o servizo militar en Córdoba e Sevilla, en 1981, o ano do golpe que vivín con certo nerviosismo. Estiven pensando en fuxir a Portugal. Eu sabía que estando no cuartel non me ía pasar nada, pero temía pola vida do meu pai, que era concelleiro do BNG en Nogueira de Ramuín. Tiña medo de que se puidera dar algunha tolemia, por parte dalgún grupo fascista, e fora por xente dese tipo. A principios de 1983 chamáronme para dar clases de galego en Santiago. Eu fixera uns cursos de homologación, porque daquela aínda non había filólogos licenciados. Uns meses máis tarde, destináronme ó instituto Salvador de Madariaga da Coruña. En 1984 presenteime ás oposicións, que aprobei, e incorporeime ó instituto da Carballeira como profesor de lingua e literatura galega, que é onde sigo na actualidade.Levo alí case 25 anos.

en poleiro alleo: do debate da investidura
Será esta unha lexislatura cómoda para Zapatero, como sostén hoxe XOSÉ L. BARREIRO en La Voz de Galicia?

A Rajoy tampoco le ayuda su tripulación. Porque ni los feos gestos de un congestionado Arias Cañete traducen fortaleza, ni la tópica crítica de Sáenz de Santamaría nos habla de buena puntería. La sensación que yo tuve es que a Rodríguez Zapatero le empuja el viento en popa, y que es el único que tiene clara y bien asumida su situación enfrente de una oposición que no se acaba de creer que el PSOE ya no gobierna con un brazo atado a la espalda.
En España, dijo el candidato, hay dificultades. Pero estuvo brillante al diagnosticarlas, y en todo momento dejó traslucir la tranquila disponibilidad de quien hizo bien sus deberes y de quien da muestras de haber aprendido de política mucho más que sus adversarios directos. Aquel adversario que el PP ninguneaba a todas horas y en todos los ámbitos ha pasado a la historia. Y en su lugar se presentó un líder consolidado al que no parecen habérsele subido a la cabeza las vanas glorias de un triunfo asentado sobre la voluble decisión del pueblo. Por eso creo que, después de una investidura lograda en dos votaciones, a Zapatero le espera una legislatura muy cómoda.

axenda e avisos varios
Contarvos varias cousiñas pendentes. Informa Xavier que o grupo de arquitectura tradicional galega xa supera as 500 fotos na súa web. "Iste é un grupo aberto a incorporar imaxes do noso rico patrimonio arquitectónico tradicional (airas/eiras, alpendres, alvarizas,batáns, capelas, casas-vivendas, cerres, chozos, curros, fabricas de curtidos, ferrerías, fontes, fornos, hórreos, etc.).
Monxardín pola súa banda dá conta desta moi interesante páxina do goberno do goberno de Canarias, con fotos antigas desta comunidade.
O Trebo anda a ensaiar un novo blog, da súa autoría, de lecer e fotografía, que abrirá cunha fermosa imaxe de Baiona. E Radiodifusión celebrará o 10 de abril o aniversario de Otero Pedrayo: a benquerida amiga Pitusa Arias (aqueles tempos de O Eixo, os inicios na Facultade de Historia, etc.) fíxome unha entrevista nestes días con ese motivo.

Malcom X.
Pan por Pan mércores 8 abril

Outro dos líderes negros do século XX foi Malcom Little, cunha biografía moi diferente á de Luther King. Nacido en 1925 en Omaha, Nebraska, a súa nai era unha mulata nacida da violación dunha negra por un home branco. O seu pai foi asasinado polo Ku Kluk Kan e a nai rematou nun psiquiátrico. Malcom pasou dun reformatorio á delincuencia e de aí ó cárcere. Xa preso, converteuse á relixión musulmana e ingresou na Nación do Islam, que defendía que a raza negra era superior á branca e a creación dun estado independente para os negros. Pasou a chamarse Malcom X: ese X era o xeito de marcar os apelidos descoñecidos dos escravos. Acabou enfrontado coa Nación do Islam para logo fundar un novo movemento, Black Muslims (Mesquita Musulmana). E coincidiu con Luther King nunha cousa: el tamén foi asasinado, dun disparo, en febreiro de 1965, con menos de 40 anos.

Entrevista de Xosé M. del Caño (1ª parte)

publicada en Faro de Ourense, 6-4-08

Marcos Valcárcel é o historiador, crítico, estudoso, divulgador e dinamizador cultural máis fecundo e rigoroso da cidade de Ourense nos últimos anos. Constitúe un elo entre os vellos mestres e as novas fornadas de escritores e investigadores, baixo o denominador común do compromiso político, da calidade formal e servizo ó país, ó rescaldo da Xeración Nós.

- Vostede naceu en Ourense, o día 3 de marzo de 1958, nunha casa da estrada da Granxa.
- O meu pai era o xoieiro Fiz, recentemente falecido, e a miña nai chamase Carme.
- ¿Como é o primeiro Ourense que lembra?
- Vai dende o colexio de párvulos da estrada da Granxa, ó que fun co mei irmán maior, Félix, á casa que fixeron os meus pais despois na parte alta da avenida da Habana e sobre todo á zona dos arredores dos Maristas, onde estudei os primeiros anos, e ó colexio da Pilar do Parque de San Lázaro, do que non teño moi bos recordos. Un día cheguei á casa con toda a boca sangrando e algún dente menos. Era unha educación moi represiva, moi difícil de imaxinar nestes momentos. Daquela era frecuente que nos castigaran cos brazos en cruz, cos libros nas mans e a escuras, incluso horas enteiras. Un día ocorréuseme mirar para o rapaz de atrás, porque se me acabara a tinta, e unha profesora, da que non quero lembrar o nome, deume un golpe tremendo coa cabeza contra o pupitre. De maneira que perdín dous dentes, polo que cheguei á casa chorando. O meu pai xa me cambiou de colexio ó día seguinte, porque nunca permitiu que nos pegaran.
- Un centro duro…
- Outro día a directora do colexio, que se chamaba Pilar, comentoulle ó meu pai que eu non valía para estudar e que o mellor que podía facer era meterme no taller, a facer medallas, a pesar de que sempre fun bo estudante. Naquela época eran bastante brutos. Despois pasei ós Maristas, onde estiven sete ou oito anos, e rematei no instituto masculino da Ponte, no curso 73-74, que foi moi decisivo polas protestas que houbo contra a Celulosa. Na clase onde estaba eu, había seis ou sete militantes de Estudantes Revolucionarios Galegos (ERGA). Entre os alumnos estaban o escritor Bieito Iglesias; o actual alcalde de Allariz, Francisco García; o historiador Benito Alonso; o ex director do Centro Dramático Galego, Manuel Guede Oliva, e o escritor de literatura xuvenil Pepe Carballude. Tamén estudaba alí o actual alcalde de Beade, do PP, Manuel Prado, loxicamente fóra da liña de compromiso.
- Ourense era una cidade moi activa.
- Outro foco cultual moi importante para min foi a agrupación cultural Auriense, que aínda estaba no local da rúa Curros Enríquez, case encima do Cine Avenida. Naqueles anos estaba dirixida por Monxardín pai, Carlos Guitián, Romasanta e Berto Tabarés. Auriense ofrecía nun local dos Maristas un curso de lingua e literatura, no que impartían clases Otero Pedrayo, Ferro Couselo, Xoaquín Lorenzo e os novísimos Carlos Casares, Méndez Ferrín e Francisco Rodríguez. Dese contraste xurdiu o meu compromiso galeguista, por unha banda, e o cultural, pola outra. Tamén participei bastante nos cursos da Alianza Francesa. Viamos películas en francés no local da rúa do Progreso. Xusto no baixo estaba o quiosco Clemente. En 1974 metinme de cheo no mundo dos cineclubs, como directivo do Cine Club Padre Feijoo. Tamén fun directivo da Federación Galega de Cineclubs, con Miguel Anxo Fernández.