Poesía e silencio
M. A. Fernán Vello
Xornal de Galicia, 18/10/2009

Ao mesmo tempo que Axel Honneth, un dos filósofos sociais máis recoñecidos de Alemaña, arremetía contra Peter Sloterdijk, tamén filósofo e animador dun popular programa televisivo na ZDF (“segunda televisión alemana”), celebrábase na Universidade de Paderborn (Instituto de Romanística), coordinado polas profesoras Christina Bischoff e Annegret Thiem, un coloquio internacional sobre ‘Poesía e silencio’. Talvez contra o ruído do mundo, contra a confusión, a corrupción e a barbarie, sexa preciso invocar e experimentar o silencio como espazo de reflexión, como territorio activo para a creación ideolóxica e para o debate. Na Universidade de Paderborn, cidade alemana fundada por Carlo Magno e coñecida como “cidade da auga” –velaí o entrañábel río Pader, que nace no centro da urbe–, falouse con profundidade e con amplitude sobre o silencio e a súa relación coa poesía, un tema fulcral que chega a transcender os límites mesmo do que entendemos, na forma e no fondo, por linguaxe poética. O profesor Javier Gómez-Montero, da Universidade de Kiel, falou da linguaxe da memoria na poesía de Antonio Gamoneda e abríronse aí perspectivas novas e ben iluminadas sobre a gran poesía do leonés, quen se viu acompañado por análises da obra de San Juan de la Cruz, José Ángel Valente, Andrés Sánchez Robayna, Jaime Siles e Claudio Rodríguez, entre outros autores. “As palabras –dicía Novalis– son a configuración acústica das ideas”, e aquel poeta francés que foi Émile Deschamps tivo o gran acerto na miña opinión de afirmar que a poesía é “música que pensa”. En Paderborn brillou o discurso (música pensante) do profesor e crítico literario arxentino Enrique Foffani, lúcido e límpido á hora de falar sobre o “dicir” e o “calar” na poesía latinoamericana, centrándose sobretodo nas obras, excelentes as dúas, de Sor Juana Inés de la Cruz e Juan Gelman. A poesía, ensinounos Goethe, é unha fenomenoloxía da vida humana e eu, nesta mesma dimensión, sinto un particular pracer en coincidir coa idea que Claude Debussy expón sobre a condición da música e que se pode aplicar perfectamente á poesía. Sería así: “A poesía é unha transposición sentimental do que é invisíbel na natureza”. Vexan que profunda iluminación para o pensamento. Palabra, silencio, memoria, sentimento: configuración acústica das ideas. En Paderborn tamén brillou a voz poética de Rafael José Díaz e de Ada Salas, talvez esta última unha das máis grandes poetas españolas de hoxe. Diante do actual ruído existente no mundo, ruído e furia como signos dunha nova barbarie, o “silencio” da poesía acaba sendo unha denuncia contra toda orde perversa e obscena que aquí impera. Por iso a poesía, agora mesmo, é absolutamente útil e necesaria.