Xeoloxía e Historia de Galicia
X. L. MÉNDEZ FERRÍN, Faro Vigo 5-1-09

Nas raices profundas da palabra Historia está o verbo grego historein "narrar". Chamámoslle, pois, Historia ao relato cronolóxico dos acontecementos humanos do pasado, especialmente se se manifestan en fontes escritas. Logo ampliouse a noción e pasouse a falar de Historia Natural porque somos, obviamente, antropocéntricos. Fálase e escríbese de Historia da Terra ao ordenar diacrónicamente as súas mudanzas, e tamén de Historia do Universo. A palabra Historia inclúe matices semánticos diversos se nos referimos á sucesión dos acontecementos dos seres humanos, á evolución das especies ou ao transformacións da materia no Cosmos. A aparición da vida e a súa complicación sobre a Terra até chegar á nosa especie constitúe un clic mínimo no reloxio do Cronos cosmolóxico. Pro a Historia dos humanos ten como característica a de ser a única Historia que os humanos temos.
Juan Vidal Romaní, xeólogo, parece militar nas fileiras dos descontentes polo activación do exercicio da Memoria galega do 36. E escribe un artigo no que fai un reconto daqueles bens xeolóxicos e paleontolóxicos que posúe Galicia que nin se protexen nin se divulgan debidamente. Refírese aos xacementos do Caurel cuns restos fósiles gravemente ameazados. Fala do colosal conxunto do Ortegal, o Pindo, as Cies, o Galiñeiro que se erguen sobre o fenómeno, singular do Mundo, das rías. Bon coñecedor do Cuaternario, o doutor Vidal Romaní fainos acordantes dos vellos glaciares dos Ancares, Pena Trevinca, Manzaneda, o Xistral, o Xurés. Logo, cedendo á fatalidade do antropocentrismo, o profesor considera as centrais térmicas como verdadeiros Auschwitz dos lignitos e restos orgánicos fosilizados. E sinala co dedo ao decer, coma tal, que unha cementeira (compría o nome da compañía e os nomes do consello de administración: Historia) vai acabar coa Cova de Eirós e sos seus vestixios do urso cuaternario. E despois de mencionar Ézaro como emblema da destrucción da Natureza, o doutor Vidal Romaní continúa coa súa lista de agresións á Galicia xeolóxica engadíndolle unha simpática especie de bolboreta viva que conserva as súas características inalteradas desde os días glaciares. Sen dúbida, os entomólogos galegos poderían falar de insectos actuais con morfoloxía máis arcaizante aínda. O profesor Vidal ten razón ao esixir unha política científica, hoxe inexistente, que estimule e investigación, o estudo e a divulgación da xeoloxía de Galicia pro resulta inmoral e suxo que faga esta política incompatíbel co exercicio da Memoria Histórica dos sucesos de 1936 e seguintes.
Se o doutor Vidal se achegase á Historia humana non diría Auschwitz, senón San Simón ou Celanova. Sen a axuda desa Historia non saberiamos que Isidro Parga Pondal, pai da xeoloxía galega, foi condenado ao ostracismo académico polo fascismo. Tamén sen a axuda da Historia contemporánea, social económica, ignoraríamos o importante rol dos xeólogos postos ao servizo do lucro burgués universal na predación da Terra e conseguinte padecemento dos colonizados. Se non pensamos, e sentimos, a Historia dos humanos e a loita de clases podemos chegar a lamentar a icineración dun xacemento de trilobites nunha central térmica en canto permanecemos indiferentes ante a memoria de nove mozos mariñeiros asesinados polos franquistas en Baredo, Baiona, 1936.

O Sr. Reitor e Castelao trocaban cromos
de XOSÉ MANUEL SARILLE, ECG. 6-1-09

A imaxe é un deseño de Pepe Barro, 1979.

Rodríguez Cadarso é unha das personalidades esquecidas da Historia de Galicia. Elexírono reitor da Universidade de Santiago pouco antes de proclamarse a Segunda república e foi nomeado deputado pola ORGA nas Cortes españolas no ano trinta e un. Todo iso durou pouco tempo porque Cadarso morreu en 1933, mais a pegada deste home foi determinante. Era un republicano galeguista, empeñado en que o ensino superior galego saíse da indixencia e acadase os niveis das boas universidades europeas. Durante o seu mandato Galicia incorporouse por primeira vez ás aulas como obxecto de saber.
Cadarso era un intelectual esperto e valente, cosmopolita, cargado de soños, disposto a relacionar as elites de Galicia coas de Portugal, e a levar as clases baixas ao ensino superior. Hai que lembrar que non sempre todos os republicanos, nin tampouco todos os galeguistas foron e son espertos. Estando atentos á política galega actual é moi fácil comprobalo. Dicía Alonso del Real que o máis parecido a un bobo de dereitas é un bobo de esquerdas, non un listo de dereitas, e levaba razón. Por iso é tan recomendábel admirar só o bo e absterse do bobo.
Mais na exposición que ofrece estes días a Vicerreitoría de cultura no Pazo de Fonseca, podemos tamén acariciar a dous nenos que andaban pola vida recubertos con corazas de home. Porque cando o señor reitor chegaba a Madrid buscaba a compaña do deputado galeguista Afonso Castelao e xuntos lataban ás sesións do Congreso para ir trocar cromos soltos de As Marabillas do Mundo aos quiosques e aos corros de rapaces da Porta do Sol. A prensa denunciou o caso. Cadarso dicía que eran para os seus fillos e o outro ía de colega, mais vendo aínda hoxe eses debuxos en cor, tal vez únicos na época, cos ídolos da Illa de Pascua, os peixes abisais, as fontes do Nilo, a serpe emprumada, os camelos no deserto, os claros da lúa, o fémur humano ou as partes do cerebro, un compréndeo todo.
Cadarso morreu en accidente de automóbil camiño de Madrid. Cando amortallaron o seu corpo atoparon cromos polos petos do abrigo. Onde queira que haxa nenos, existe unha idade de ouro, dicía Novalis.

O misterio da pedra roxibranca
Afonso Vázquez-Monxardín
La Región 06-01-2009

Por suposto que eu creo que o AVE vai chegar a Ourense no 2012, aínda que non sei ben por onde, nin como, nin sequera en que mes. Pero logo de dar arranxado o noso Concello a baixada -ou subida, depende- ao Centro Comercial Ponte Vella en só sete anos, non vexo moito problema para que en vinte e catro meses se poda decidir un percorrido, poñer de acordo a tres ou catro administracións, facer proxecto de trazado enxeñeril e arquitectónico para a estación, executar expropiacións, deseñar, planificar, adxudicar obras e construír todo.
Como ben nos ensinou o Concello con esta realización e como seica dixera un convicto de asasinato no xulgado ante a pregunta retórica do xuíz de como matara a aquela persoa, todo é pórse. Porque si, a obra de rectificación do acceso a pé ao Centro Comercial quedou, ao meu ver, moi feituca e bonitiña. No centro, unha baixada en rampla para coches de nenos e sillas de rodas pero sen seren interferidos por automóbiles. Aos lados, dobre axuda de pasamáns para as persoas que queiran agarrarse e subiren por esas amplas e fáciles escaleiras.
A obra foi efectuada con suma dilixencia e incluso lograron que tivese menos pendente. Tamén me gustan os remates floridos que contribúen a humanizar o acceso. Señores responsables -deseñadores, planificadores, executores- felicidades e graciñas.
Así e todo hai unha cousa que me chamou a atención poderosamente e que me lembrou que no momento de matar ao touro se poden ter problemas que ensombrezan a faena. Falemos do misterio da pedra roxibranca. Saben vostedes, os que ata alí pasea ran, que para impedir a baixada de coches pola rampla central, puxeron un informe pedroulo residual de obra -deses que traen as improntas nas brocas con que se furan as pedras graníticas para que escachen na canteira- e o pintaron a modo de vello punto quilométrico das estradas, vermello por arriba e branco de lado. Certamente o efecto está conseguido. Destaca. Focaliza a atención. Así, ningún pasmarote tropezará e pegará un golpe nas canelas. Como vin ao obreiro dándolle con suma atención a pintura, como vin a estrutura cúbica provisional con que a tapou vinte e catro horas mentres secaba, podo asegurarlles que nin foi preciso que viñese Ibarrola pintala, nin foi necesario roubala no Rexo de Allariz. Case estou por asegurar que ese detalle algo kitch, oposto á estética do conxunto, non estaba no proxecto. En calquera caso, parece un remate provisional. Se cadra dentro doutros sete anos, colocan unha pedra puída, de formas moi suaves e redondeadas, sen pintar, e xa parece outra cousa.

As leis da natureza.

PAN POR PAN martes 6-1-09

A miña sobremesa está a cotío chea de crocodilos que atacan ñus, elefantes que se enterran na lama e osos polares a cazar crías de foca. Non me aburren os documentais, sempre encontro algunha suxestión neles. Onte emitiron un titulado “O león cruel”. Trataba dunha familia de leóns que non seguía as tradicionais e esforzadas técnicas de caza. Pola contra escollía animais, crías sobre todo, debilitadas pola seca e dáballes un final horrible, moitas veces devorándoos vivos nunha longa agonía.

O título era enganoso: o león non pode ser cruel, nin ningún outro animal. Simplemente segue os seus instintos primarios, alimentarse, reproducirse, etc. As leis da natureza protexen a supervivencia das especies, non a dos individuos. Os homes usamos a tecnoloxía para “corrixir” a natureza coa civilización. E non sempre acertamos, nin moito menos.