23 feb 2009


La Región 22-2-09

Bieito Iglesias: “Non creo nunha identidade baseada na música celta, o caldo, o hórreo e os cruceiros”
“Está en perigo o galego, que pasou dunha situación de inferioridade diglósica
, padecida ata hai pouco, a verse ameazado por un proceso galopante de substitución polo español”
Entrevista de MANUEL VIDAL VILLAVERDE, galicia hoxe 23-2-09

Antroido de onte, LA REGIÓN 23-02-2009

O tío Marcos.
Da vitalidade do vello antroido ourensán, mesmo no marco urbano, fala esa extraordinaria fonte da nosa memoria cotiá que foi ‘O Tío Marcos d’a Portela’, o primeiro xornal en galego, da man de Lamas Carvajal. Por el sabemos dun costume habitual daquela hora (1877): unhas mozas que viven na rúa do santo que ten o demo ós pés, dinos, botábanlle auga de colonia ós que por alí pasaban. O poeta fala da sambesuga que lle roe o fol ante o aceno das feiticeiras rapazas e dános a clave de cómo levar aquelas bromas: ‘Xa cho creo, iste bautizo/ séntalle ben a calquera,/ ¡Dios lles encha de millós/ as mansiñas distas nenas!/ Alá vai unha pregunta:/ ¿por qué ó botarme auga elas,/ sen o poder remediar/ me tremaron moito as pernas?’.

Velaí noutro parrafeo a antroidada de 1899: ‘Estamos no antroido,/ nas carnestolendas,/ no tempo en que as xentes/ se rin e troulean/ inda que nin chavo/ nas faltricas teñan./ Os mozos das vilas/ andan tralas nenas/ dicíndolles gromas,/ tirándolle almendras,/ e si non as teñen/ beilando co elas’. A copla devén logo denuncia da miseria e da fame moura nas aldeas: os agros quedan desertos, as chouzas sen pan nin carne, foise o humor dos agros.

Ou estoutro exemplo do mellor humor corrosivo de don Valentín, na sección ‘Casos e cousas’: ‘No antroido sairá polas rúas de Vigo unha comparsa de labregos. Facerse labrador de groma, pase. Tanto se queren divirtir as xentes que non teñen que facer, que cando un menos se pense van a sair algús vestidos de axusticiados’.

Vicente Risco. Hai moito de estética carnavalesca na narrativa e no teatro de don Vicente. Segundo contaba o seu fillo Antón, o autor de ‘O porco de pé’ era un gran amante da festa do carnaval e aínda nos anos da posguerra, cando estaba prohibida, o escritor facía o seu antroido particular en casa, que ás veces só consistía en poñer un tocado deses que levan os sijs sobre a cabeza ou algo similar. Esta querenza viña de vello, como se amosa cando Risco lle escribe en 1917 unha carta ó seu curmán Sebastián Martínez-Risco, entón en Zaragoza, invitándolle a gozar ‘a loucura do Carnaval baturro e estentóreo’. Esta carta explicita ben a súa persoal filosofía ó respecto: ‘Agora vén o carnaval ¡cousa misteriosa e escura e rara o Carnaval! ¡cousa antixermánica, cousa santa! Porque anque tanto se escribiu sobre o Carnaval ninguén sabe o que é... O día en que os homes o expliquen, transformarase o mundo. Hai que carnavalear, hai que facer o antroido, é case un deber... Eu, cando menos, merquei unha careta. Todos debiamos ter unha careta sempre perto de nós, non para poñela, senón para mirala; porque a careta... Digo unha careta, non un antefaz; a carauta non é o antefaz, o escondite de veludo; ten que ser unha carauta de cartón, ou de arame, ou de esteira, unha das carautas máis feas, das máis raras. Debes mercar unha; escóllea grotesca, estraña, estrambótica, case tráxica. Verás que alivio para os teus pesares, para o peso insensible e tremendo da vida. É maxia’ (en castelán no orixinal, publicada por Freixeiro Mato en ‘V. Risco. Arredor de Nós’, 1993).
Votar ou non votar, M.A. FERNÁN VELLO, Galicia Hoxe 23-2-09

Debo confesar que nos últimos días foron varios os amigos -residentes todos eles en países de Europa e con dereito a voto en Galicia- que, dunha maneira ou doutra, en conversa directa ou a través do correo electrónico, me interpelaron sobre o acaído do voto e das opcións existentes, unhas e outras, pois é ben certo que a distancia -e non é tanta esta, nestes casos- crea certos problemas de "axuste fino", digámolo así, á hora de exercer o voto en circunstancias como as presentes. Eu, que penso votar, por suposto, faleilles a todos eles coa máxima claridade e convencemento. Teño ben decidido o meu voto -madia leva- e tratei de argumentar, aínda dende certa decepción política que me afecta, sobre a conveniencia de levar a cabo a acción de votar, e de votar aínda por unha determinada opción en concreto. Mais vaiamos por partes. En primeiro lugar, sen ningún xénero de dúbidas, é fundamental a participación. O abstencionismo, chamémoslle "consciente", de raíz política esquerdista na súa posición, supón abrirlle as portas de novo ás forzas políticas retardatarias -así se expresaría o amigo Isaac Díaz Pardo- que durante tantos anos ostentaron o poder. Por iso resulta fundamental votarmos, superándomos calquera decepción puntual, por un país que avance e que progrese, por unha perspectiva de esperanza en todas as ordes sociais, por un futuro de construción democrática e nacional da nosa Terra. Aínda que a cabeza pensante e fría -expresáballe eu isto aos meus amigos- teña en conta o peso dunha desilusión creada e dunha certa descrenza nos foros políticos actuais, debe imporse aquí a sabedoría -polo menos nesta convocatoria- do corazón de sempre, o que sinala a liña dun porvir anceiado no tempo. Non votar, ou votar nulo, é un exercicio profundo de desamor a unha causa política que debe estar por riba do nocivo e estéril individualismo que medra, aos poucos, aquí e acolá. Por sorte, algúns dos meus amigos indecisos decidiron, finalmente, votar. E todos clarificaron o seu voto. O futuro construímolo nós.
Os "glotófagos", ou "Galicia bífida"
XOSÉ M. BEIRAS, Galicia Hoxe 22-2-09

"Glotófagos", escribín, non "lotófagos". Así que non se non trata do famoso episodio dos "comedores de lotos" na Odisea. Inda que mellor sería, se cadra. Os "lotófagos" eran inofensivos e hospitalarios habitantes nativos das costas das actuais Tripolitania e Túnez suroriental. Alí situou Victor Bérard, hai cousa de cen anos xa, o episodio narrado por Ulises no Canto IX da Odisea. Na illa de Djerba, conforme a Estrabón. Relembrareivolo, queredes?: "Enviei tres dos meus homes a exploraren aqueles lugares. Mais, logo de pórense en camiño, toparon ben axiña cos Lotófagos que, lonxe de pretenderen matalos, déronlles a comer lotos. Ora, des que calquera deles probaba eses froitos, doces coma o mel, xa non quería volver nin traguernos novas; todos querían ficar ali, saciárense deses froitos, e adiaren para sempre a data do seu retorno". O Ulises conta que tivo que os embarcar á forza, e facérense ao mar todos a escape. "Temía -di- que os outros compañeiros, comían dese dátiles, esquecemse a data do retorno tamén eles". Os gregos da época clásica chamábanlle "loto", amais de aos nenúfares de Exipto, a un froito que se daba nas terras costeiras de Libia, que segundo Herodoto "tiña o sabor doce do figo e do dátil" -ou támara- e a lenda aseguraba que facía perder a memoria. Na Odisea xógase coas palabras "loto" e "leté", que significa esquecemento (...)

O artigo completo

Na edición en papel, o artigo saiu coa caricatura que me fixo O Carrabouxo e esta dedicatoria de Beiras (moitas grazas):
Para Marcos Valcárcel,
entrañábel compañeiro,
perseverante loitador na
defensa da nosa cultura
e do noso idioma.