16 jul 2007

Escribir coa alma (Tennessee Williams)
Andoliña 18 xullo



Dicía Arthur Miller, lembrando a primeira vez que viu a Elia Kazan dirixir no teatro Un tranvía chamado desexo (A Streetcar Named Desire), que esta obra dramática de Tennessee Williams estaba escrita coa alma: "Os seus diálogos fluían da alma. A alma dun autor, unha voz singular, envolvía o escenario case milagrosamente".
A Editorial Alba acaba de publicar en dous volumes catro obras moi relevantes do dramaturgo norteamericano: O zoo de cristal, ó carón de Un tranvía chamado desexo e Unha gata sobre un tellado de zinc, esta xunto con Unha análise perfecta feita por un loro. Obras que moitos lectores/as coñecerán polas diferentes versións levadas ó cine, pero que se agrandan aínda máis na palabra sempre viva do escritor.
Artista maldito, homosexual, neurótico, alcohólico, Williams pertence a esa categoría de grandes clásicos da contemporaneidade como Arthur Miller, Norman Mailer, Truman Capote ou Susan Sontang. Paga a pena achegarse ás súas obras e reencontrar a tenrura violada de personaxes con tanta forza expresiva como Blanche, que no cine interpretou Vivien Leigh: "Podo ulir o mar. Vou pasar o que me queda de vida xunto ó mar e, cando morra, vou morrer no mar".


BLANCHE: Puedo oler el mar. Voy a pasar lo que me queda de vida junto al mar y, cuando muera, voy a morir en el mar. ¿Sabéis de qué voy a morirme? (Coge una uva.) Voy a morirme por comer una uva sin lavar que me voy a encontrar en el mar. Voy a morirme… cogiendo la mano al médico del barco, a un médico muy joven y muy guapo con un bigote rubio y un gran reloj de plata. “Pobre dama –dirán-, la quinina no le ha servido de nada. Esa uva sin lavar ha transportado su alma hasta el cielo.” (Se oyen las campanas de la catedral.) Y me enterrarán en el mar, metida en un saco blanco que echarán por la borda, a mediodía, en pleno verano, ¡a un mar azul (vuelven a oírse las campanas) como los ojos de mi primer amor!

Ao oír por vez primeira Un tranvía –e a diferenza do que sucedeu con outras que seguiron ó longo dos anos, un verdadeiramente oía cada palabra da primeira posta en escena- non se tiña a impresión que deixan o enxeño ou o poético, senón a de que os seus diálogos fluían da alma. A alma dun autor, unha voz singular, envolvía o escenario case milagrosamente. E, sen embargo, de xeito asombroso, a fala de cada un dos personaxes parecía tamén propia; en vez de estar atados ás necesidades argumentais da obra, todos parecían libres para manifestar os seus “eus” contraditorios. Por suposto, ó mesmo tempo, a historia avanzaba inexorablemente segundo a forma, como mínimo soberbia, que lle deu a man de Kazan. De feito, aquela posta en escena foi o froito máis espléndido da extinta pero longa e intensa investigación – durou dez anos- do Group Theatre sobre o método Stanislavski, un xeito de realismo tan fondamente sentido que era capaz de manifestarse como estilización. Os diálogos de Williams, por coloridos e cheos de imaxinería que estean, xamais deixan que a historia se difumine: moi pola contra, impúlsana continuamente cara diante.
(Arthur Miller relembrando a primeira visión da obra no teatro, en versión de Elia Kazan)
Imitación á vida (Douglas Sirk)

Revisitada onte, despois de moitos, moitos anos (en 1982-1983 TVE programou un completísimo ciclo Douglas Sirk, lembran?: Escrito sobre o vento; Só o ceo o sabe; Os pilares da sociedade; Orgullo de raza; Himno de batalla..., así ata un mínimo de 15 películas.

Segue sendo unha obra mestra (na imaxe Lana Turner e Juanita Moore). Para min, inconmensurable. Unha auténtica lección de cine do primeiro ó último plano. Só a escena do enterro de JuanitaMoore, a criada negra, xa xustifica per se toda a película: dan ganas ata de morrer se a un lle fan unha cirimonia tan emocionante e emocionada coma esa.

Obra cumio do melodrama como xénero. Sen ningunha dúbida. Houbo un tempo, xa saben, en que a obra de D. Sirk era mal vista dende certa progresía, como un cine demasiado convencional e comercial. Queda algo coa forza expresiva, e tamén coa mensaxe antiracismo, de Imitación á vida (1958), a case cincuenta anos de distancia (o meu ano natal, mira ti).

Á miña filla tamén lle encantou e protesta, con razón, porque hoxe estas películas xa non se poden ver nas televisións, hai que buscalas en DVD: é o que saímos perdendo...
SER DEUS SERÍA ABURRIDO...
La Región, páxs. opinión, 16 xullo

(A imaxe, da arte precolombina, para non contrariar as expectativas erotizantes que nos atribúen os compañeiros arroutados. No xornal vai unha imaxe de Tamara de Lempicka, para non asustar o público lector)

Sen ter nunca nada que descubrir, ser Deus sería moi aburrido, dixo nunha ocasión Stephen Hawking, unha das grandes cabezas da ciencia do noso tempo. Anque coñecemos mellor que nunca o Universo e o seu funcionamento, “quizais nunca academos o final da nosa aventura para unha completa comprensión do Universo”, engadiu o mesmo científico. E dicía alegrarse desta limitación porque así a ciencia seguirá a ser por moitos anos unha aventura apaixonante: moito máis, por suposto, para os pobres burriños que andamos a ras de terra, sempre apampados ante a inmensidade dos nosos descoñecementos.
Unha aventura que sería digna de servir como argumento á mellor historia de ciencia-ficción: dous físicos de California descubriron que as cinco grandes extincións biolóxicas, que marcaron o ritmo da biodiversidade da Terra, seguiron ciclos exactos de 62 millóns de anos (millón enriba ou abaixo, pero mira ti…). Coma se houbese un reloxo programado nalgures a conducir os fíos do mundo como imaxinaban os mitos primitivos. Segundo estes cálculos nuns cinco millóns de anos habería problemas… Pero nin Hawking nin eu, sospeito, estaremos daquela aquí para contalo. Nin vostede, lector.
Erotismo e riqueza da lingua. “Se non imos todos xuntos, imos ao carallo”, dixo hai uns anos un relevante político galego nun acto electoral. O que pon de relevo a riqueza polisémica deste concepto na nosa lingua, desde tempos ben antigos: o noso trobador medieval Fernando Esquío xa xogou no seu día, nunha das súas cantigas satíricas, coa diferencia entre estar “encaralhado” (potente sexualmente) ou “escaralhado” (impotente), dúas cousas ben distintas só con cambiar unha letra, como sabía o frade protagonista do poema, ao que lle chegaban a parir tres mulleres nun día “e outras muytas prenhadas que ten...”
Os poetas medievais usaron derivados tan transparentes como “caralhote” e “caralho francés” ou “caralho de mesa”, curiosos artiluxios estes últimos que nos revelan que a modernización tecnolóxica no mundo do erotismo ten moitos séculos enriba. Por non falar desa acción que vostedes están pensando “a caralho cheo”, en expresión do escarnio trobadoresco de Estevan da Guarda que conta da precocidade dun neno mouro “que ja fod´este mouro a caralho cheo”.
A familia semántica do concepto citado é aínda maior: hai que engadir , entre outras, formas como “ben”, “cavalo”, “peón”, “pisso” e “rabo”, todas elas rexistradas na “Antoloxía de poesía obscena dos trobadores galego-portugueses” de Xosé Bieito Arias Freixedo (Ed. Positivas, 1993). Son as cousas da riqueza do idioma. O certo é que non só entre os políticos andan moitos “encaralhados” e outros “escaralhados”...
Torrente Ballester

A entrevista con don Gonzalo, do programa A Fondo (1976), colgada no blog
www.blues-propicios.blogspot.com

(vía Pedro Gómez-Valadés)