DÚAS NOTAS SOBRE O 15-VI-77
La Región 18 xuño.

15 de xuño. As eleccións do 15-xuño-1977, conmemoradas nestes días, abriron unha nova etapa democrática na historia española sobre a que existe hoxe unha ampla e rigorosa bibliografía. A transición española mesmo se ten presentado como un modelo dentro do conxunto das transicións á democracia no mundo occidental, pero tampouco foi a única con éxito naquel momento (velaí Grecia ou Portugal). O tratamento mediático leva á simplificación e pode suceder que as novas xeracións vexan o fin do franquismo e a chegada á democracia como un conciliábulo dun reducido grupo de actores políticos. Por suposto, ninguén lle nega o seu papel a Adolfo Suárez, que encabezou o abano de reformistas comprometidos en autoliquidar a ditadura, nin tampouco o protagonismo do monarca ou das diversas forzas que se posicionaron na contorna internacional. Adóitase tamén subliñar o relevo dalgúns políticos antifranquistas (Santiago Carrillo dende o PCE) ou a moderación táctica dun movemento sindical que subordinou as súas estratexias á conquista da democracia.
Protagonismo popular. Todo o dito anteriormente non debe ocultar o protagonismo popular de centos de iniciativas, partidos, forzas sociais, que se organizaron contra a ditadura e marcaron dalgún xeito o ritmo dos cambios. Certo que moitas delas eran rupturistas e que o que logo saiu adiante foi un xeito de “reforma pactada” pero de amplas perspectivas: de feito, Javier Tusell fala dunha “ruptura por procedementos reformistas ou unha reforma tan fonda que fixo desaparecer radicalmente o reformado”. Os mesmos resultados das Eleccións do 15 de xuño de 1977, que nos situaron a todos no plano da realidade, ofrecen un mapa político non moi diverso do que xa se consolidara na Segunda República, feito este menos destacado. Así, as comunidades que votaron á esquerda na República fixérono tamén en 1977 polos socialistas e os comunistas. O centro reformista e a dereita (UCD e AP) tamén tiveron os seus mellores resultados nas zonas de predomino do centro e a dereita nos anos 30: velaí a memoria do pobo.
Algúns detalles. Dito isto e subliñada a lexitimidade daquel proceso electoral e reformista, tampouco sobra dicir que a UCD do 77 tivo a Televisión para ela soia e a maioría dos medios de comunicación, así como o respaldo dos poderes económicos e fácticos. Ou lembrar que a esquerda e o galeguismo tiveron que facelo todo dende os seus inicios: como crear medios de comunicación propios como a revista “Teima” (1976), por exemplo. Ou que moitos partidos á esquerda do PCE chegaron ás eleccións sen ser legalizados ou tiveron que acollerse a coalicións electorais para poder presentarse. Así lle sucedeu, por exemplo, á UPG creando xunto coa AN-PG a plataforma do Bloque Nacional-Popular Galego. Aínda en 1977, uns quince militantes da UPG eran (eramos) detidos na Praza do Toural e convidados a visitar os calabozos de Raxoi por querer vender na rúa o “Terra e Tempo”. Son “detalliños” menores estes: a letra pequena da historia.