24 nov 2007


ENTRE HORTAS E PORTAS, de Xosé Manuel González
20. Contamos contigo.
Imaxe da web de RTVE

Seica foi Solís Ruiz quen lle pediu a Samaranch formar «una España de hombres fuertes, capaces y optimistas». O catalán tomaba daquela -1967- posesión dun cargo político de gran relevancia, e respondeu o chamamento falanxista con imaxe moderna e slogan do máis incitante que coñezo. Contaban connosco, ¿habiamos dicir que non?

Por aqueles anos desenvolvérase moito o deporte como espectáculo; tamén se diversificou a práctica. No Clube Fluvial tiñan lugar e fomento certas actividades en principio minoritarias: nunca de tal debeu pasar o tenis, por moito que Manuel Santana gañase en Wimbledon e Jesús Sánchez Traseira brillase localmente co seu potente saque; pola contra, o piragüísmo si que atraeu ben rapaces e era mérito baixar ao río, padexar forte, competir, aínda sabendo que nin sequera unha medalla olímpica che garantía, para nada, o futuro. Chilares, Pedro Cuesta, despois Misioné... render coma profesionais, recibir coma afeccionados.

Que afección había abonda; de feito, algún lugués competía en varias disciplinas diferentes. O do baloncesto viña de atrás, José Antonio Santiso -primeiro exercitante, agora adestrador- era unha das figuras sobranceiras; do Santo Tomás pasárase ao RTR, ao primeiro Breogán e alí se vían, por exemplo, Miguel Bourio, Manolo Díaz e Mario Carballo. Se non me engano, este andaba ademais no balonmán, espectáculo de notable popularidade entre xente barrial por máis viril có basket, algo “de señoritas” para o gusto deles. Iso de que calquera rozamento xa fose falta semellaba unha mixiricada, o balonmán territorio familiar -había portarías, marcábanse goles-, e así mesmo unha especie de guerra con danos controlados: bastante mancadura, pero asumible número de feridos; alguén dicía que iso podía ser todo o deporte, onde por outra banda case nunca había morto ningún.

Tamén xogaba ao balonmán Fernando Tallón (“Tira, cañón!”), que era plusmarquista estatal en lanzamento de xavalina e no campo largaba uns trallazos que, ao dar no marco, parecían mover todo; seica arestora vive en Ourense. Curiosamente, no atletismo lugués destacaban sobre todo os lanzadores: en peso, estaban Nonín Torrón e aquel baloncestista -pivote- Manolo Díaz; en martelo, José Luis Martínez, outro campión estatal. Había quen aproveitaba para conferirnos fama de brutos, e iso que tiñamos corredores (por caso, Palelas), se ben probablemente non tan brillantes coma certa saga prestixiosa de galegos, os Suárez Canal.

Estes deportes con moito participante eran apoiados pola OJE, a organización xuvenil do Movimiento; San Fernando OJE, por exemplo, era o clube de Atletismo. Outros, pola contra, tiñan presenza máis esporádica: ciclismo é mostra, poucas carreiras no ano (na Milagrosa, escolares, máis tarde o San Froilán...) e nivel que nunca sobordou: Latorre, Vilariño, Carreira... O boxeo tamén, ou outras loitas.

Os espectáculos de pugna e cuadrilátero chamábanse, coma agora, veladas. Non me pregunten por que tal cousa debe ser pola noite, virá do horario laboral; en todo caso, tiñan asistencia masiva e de comportamento máis ben acendido. A non ser a chamada loita libre, tomada máis ben -é impresión remanente- en plano festivo; desde logo, se aquelas cacho pisadas no lombo do caído -ou pasarlle por riba á carreira- non tiñan algo de comedia, aquilatar a diferenza entre a velada e a batalla igual era discusión máis sobre medios ca de procedementos. Eu sei que boxeo e loita, discutibles ou non como exercicio, poden ter un compoñente artístico, nomes hai para aducir ao respecto. En Lugo, a ollo de rapaz e nos sesenta, revestían a miúdo perfil pintoresco xa desde os carteis anunciadores: “Galarza, rudo navarro”; Fulano, “gran fajador”.

E claro, o fútbol. Clubes modestos con vocación e entusiasmo. A Ferroviaria debía ser, penso, Agrupación Deportiva; o cartel da súa sede víase contra Burozos, para alá da ponte sobre a vía. A Comercial, “Sociedad Gimnástica”, vestía de branco e xogaba, seica, o mellor fútbol; non adoitaban gañar a competición. “Sociedad Deportiva” era a Milagrosa, o máis puxante, sempre considerándose barrio primado e polo alternativo ao centro da cidade; non sería casualidade que vestisen coma o Lugo, raias branquivermellas. Last but not least -descúlpeseme-, o San Roque, Sociedade Cultural e Deportiva, que merecerá cadro aparte.

Xogaban por afección, pero adestraban, despois do traballo e supoño que de día en día. Como os campos -nin o “Ángel Carro”, xaora, nin o Polvorín- non estarían dispoñibles, utilizaban un baixo na rúa de Ramón Montenegro; sobre o cemento recibían a táctica e ensaiaban o tiro, contra parede. Dirixíaos un tal Pedro, “Pedrolo”, con sona de teimudo e sabedor. Un día deixáranos escoitar e ver a varios rapaces de fóra, e era espectáculo cando se puxo na “portaría” e mandou bombardealo, á gargallada en tanto balóns cada vez máis potentes batían en diferentes partes de si. (“Está tolo”). Dun receptáculo lateral saía un rapaz, encoiro, mollado e con toalla no van; espectáculo insólito antes do 1970. Despois, Pedro mandaba e todos obedecían.O Javier, que vivía canda min, quería xogar adiante pero Pedro poñíao sempre de lateral; ata que se lesionou o porteiro e o Javier acabou gardando a meta, igual que facía no balonmán.
Arestora, como saben, os nenos competidores igual adestran a cotío, soportan presión dalgúns preparadores, reproducen modos variopintos do ámbito profesional, séguenos os pais a toda parte; determinados aspectos constitúen mellora, todo non. Canto ás rapazas, daquela xogaban a algo, pouco, e chamando escasamente a atención. Saias plisadas, o nome da Compañía de María, as Xosefinas, e unha camiseta seica vermella do Fogar de Santa María, enchen case toda a lembranza. É tan elocuente coma o propio silencio

34 comentarios:

Anónimo dijo...

Cúmprese o segundo treito desta andaina. Comezou por instancia do dono da casa, insistencia de varios e, definitivamente, idea do Arume sobre unha entrada semanal. Os dous terzos do camiño estimado están cubertos. Grazas a todos.

Marcos Valcárcel López dijo...

Pola miña banda, é unha honra contar con este ENTRE HORTAS E PORTAS na miña casa e cónstame que son moitos os lectores que agardan con avidez por estas entregas semanais e uns cantos que as gardan e almacenan (á espera dese libro que, sen dúbida, se merecen). Unha aperta, Xosé Manuel.

Anónimo dijo...

Tamén a mín me consta que moitos acuden pola mañán ao ordenata para mirar as verbas fermosas de Xosé Manuel. Algúns, hai que confesalo, para botar bágoas ou simplesmente contas. Noraboa. Eu creo que ben merecen un libro e, se mo permiten, de luxo, con ilustracións ben fermosas. Case un libro de agasallo para os lucenses. Diso xa temos falado e só agardo que se cumpla. Unha aperta, Saavedra.

Anónimo dijo...

Parabéns a Saavedra non só por este novo texto, senón por sen quen de darlle continuidade á serie todas as semananas, puntualmente coma un reloxo suízo.

Vinte son xa moitas entregas, pero aínda quedan outras dez que han agasallar aos lectores, e aos lucenses en particular, novas emocións e vivencias, cunha memoria persoal que, ao tempo, é memoria da cidade.

Agora, só resta concluír coa mesma eficacia e sentimento a serie, despois corrixir, ampliar ou matizar o xa escrito, e finalmente publicalo.

Non cabe ningunha dúbida de que tanto o Concello como a Deputación lucenses se han facer cargo da súa publicación, o mesmo que algunha editorial particular. Escolla, Saavedra, o que máis lle conveña.

Eu penso como Arume: o futuro libro debería ter empaque e fasquía de luxo: tamaño mediano-grande, bo papel, tipografía lexible e xenerosa, e moitas, moitas ilustracións. Un libro, en efecto, co que agasallar e co que agasallarse, xaora.

Anónimo dijo...

P.S.: Habería que buscar a maneira de incluír tamén, e dalgún xeito, gran parte dos hipervínculos que complementan a serie, ben ilustrativos en moitos casos. Solucións técnicas debería haber que solventasen o asunto, digo eu.

Anónimo dijo...

Penso que o libro de Xosé m. González tería máis difusión se El Progreso o distribuíse co xornal. Por exemplo, para o próximo san Froilán.
Polo demais, moitos parabéns. Contamos contigo, Saavedra lugués.

Anónimo dijo...

Os textos de XMG teñen a virtude de situarnos ante a memoria que latexa calada facéndonos concebir como novedade un pasado que nos trae enriquecido o que fumos. Logra unha apertura no tempo sen caer na nostalxia, eso e moito.

Anónimo dijo...

A cousa comezou a fallar no momento en que os escritos foron "textos" e a literatura galega "Sistema Literario Galego". E perdoen polo inoportunidade deste meu "texto".

Anónimo dijo...

Felisindo felisindo non se poña vostede nostálxico.

Anónimo dijo...

O problema empezou cando unha panda de amigos críticos literarios (que están en todas partes, coma o espírito santo, que o dominan todo, entre premios e congresos) agora lles pretenden pasar factura aos renegados , os que xa non son do "Sistema Literario Meu e duns cantos colegas".

Marcos Valcárcel López dijo...

E,aproveitando o artigo de XMG, tamén podían vostedes falar algo do deporte, tema bastante inédito nesta casa. Supoño que será culpa miña: son pouco deportista e era dos que, cando mozo, xogaba ó fútbol por detrás das porterías (quero dicir, que pasaba). Logo tiven unha época moi deportista, co tema da natación, no Clube Pavillón Ourense e durante un par de anos longos indo a campionatos e todo iso. Madrugaba ás 7 da mañá para ir entrenar antes do Instituto. Aquilo pasou, claro. Logo algo de ciclismo (ata que lle collin medo: hai moito animal solto polas estradas) e nadar só de cando en vez. Pasear moito, iso si. Houbo outras afeccións máis escasas no tempo (tenis) e de mozo moito xadrez tamén: oxalá tivese tempo para recuperar sequera isto.

Anónimo dijo...

O deporte é unha cousa moderna, de señoritos que non tiñan que ir por auga á fonte, cavar a viña ou cargar carros de toxo.

Antes, ademais, estar ghordo e touciñento era síntoma de boa salú. Agora até o colacao, que bebiamos con fruición cando eramos uns rebentos, se fixo "light"

Lontano, o deporte facíase ao aire libre, correndo ou xogando ao balón. Cando chegabas a casa, despois de xogar aqueles partidos de fútbol, había que pasar varias augas polo corpo e frotarse cunha espátula.

Hogano, por cada deportista que vemos suando á vintimperie, atoparemos tres ou catro aboados ás instalacións dun baixo comercial (chamado ximnasio), facendo posturitas coas pesas ou enredandon con máquinas chilindreiras.

Antes facíase deporte por diversión. Agora hai que ir ao ximnasio a se "castigar", baixar o bandullo, as endorfinas... e disque algúns acoden ao engate (como din os pertugheses...)

Anónimo dijo...

Boeno,pois eu vóu prá cama.Decía ún da miña aldea:"Botar dóus,e a dormir".Pero referíase a dous peidos.Se non lle preguntabas,non te enterabas da brincadeira.

Mañán teño que erguerme bén cedo,con noite.Xunguir as vacas eu só.Hai que saber facelo,sen axuda.Apór o carro.O temoeiro novo.Atar a burra a un estadullo de atrás,de ramal.As miñas vacas guían bén anque eu vaia por detrás.Coñecen as leiras,coñécenme a voz.Dígolles:Prá Veiga!.E arrancan para alá sen precisar de máis nada.Hasta podería dormir no carro polo camiño.Non sería a primeira vez.
Rozaréi cén gavelas de toxos(mansos,non arnazos),bén pisadiñas.Con fouce da roza e manguito de coiro.Sempre se atopa algún niño,se é o tempo,mesmo no cháo.Que paxariños tan bonitos:escribientes,chascas,lavandeiras.As lavandeiras non se poden matar.Sempre andan esgarabellando no chan e,grazas a eso,borraron as pegadas do burro do noso Señor Xesucristo Neno,fuxindo a Exipto.

Cargar bén.Nin dianteiro nin traseiro.Traélo todo dunha viaxe,xa de volta aínda con pouco sol,pra coller fama de home traballador.E porque despóis abeiran as vacas coa mosca e coa calor.Teño tres vacas e unha xungue a dúas máus.A da dereita está parida e non se pode xunguir.Trouxo un bó becerro,por certo.Mama bén e dámoslle biberón de auga quente e fariña,feito cunha botella de cerveza e o dedo dun guante deses de goma,cún burato na punta.
Carro cargado,cantando.Conócese bén que é o meu.Chamo bén.Nunca me déu volta ningunha carga.Séi rousar e ciár desde neno.E sen mancar as vacas.O aguillón da aguillada está de adorno.O canto do carro pónlle música ós meus pensamentos:


"Que é o meu Carro,meu Tesouro
Que é meu Deus,a Libertade..."

"E dille ós irmáns que atopes
que nas máns dun home enteiro
o estadullo carreteiro...."

Logo,descargar,estrar unha boa cama prá facenda(o gando).Un vencello có núo bén feito pra ir buscar palla ó palleiro.Teño que sacar palla cada día por un lado,todo arredor,pra que non acabe caíndo o palleiro.Sería unha vergoña.Vai baixando,baixando,pero o "ramo" segue empericoutado, dereitiño coma o primeiro día.

Vou parar, senon esto non acaba nunca...

Anónimo dijo...

O deporte, no seu día, tivo ben mala prensa entre progres; dúbida tiña eu sobre sea lacazanaría non tiña aí algo de influencia. Tamén entre labregos e obreiros, se cadra chorando tanta forza de traballo sen resultado produtivo.

Os tempos non parecen ir xa por aí. Quitando o da lacazanaría, sempre hai algo que non cambia.

Anónimo dijo...

A mín gostóume moito o atletismo,en tempos.Pero nunca competín.E a ximnasia de aparatos,a chamada atlética(a sueca faise sen aparatos,no chán).Pero non eses aparatos de agora,que parecen máquinas de tortura,senón,xa saben,potro,plinto,barra de equilibrio,anillas,espalderas,cama elástica.Na aldea decían que estaba tolo cando me puña un chandal e iba correr polos montes.Xa saben que as mellores actividades deportivas son as naturáis:correr,trepar,nadar...

Ourense deú nos setenta-ochenta bós deportistas:Javier Pazos,campeón de natación.Súa irmá Adita (Inmaculadada),campeona de minitramp.Rita,Ana,Gely Pérez.A nadadora Rosaria Dueñas,cuxo nome leva hoxe o Pabellón,"Mariqui,pra queñes a coñecimos e a tratamos antes do seu terrible accidente(Queimóuse toda por salvar a vida do seu abó nun incendio).María Jesús Caaveiro e o seu irmán,que logo foi un tempo xerente do Parque Tecnolóxico."Jelín",gran saltador.Hoxe é o profesinal "Mago Anxo",que traballóu có Mago Antón.Paula Costas.Marta Bobo.Buf,que cantidad de xente.Xa lembrarán outros nomes outros contertulios.E Luis Roales.Campeón de salto que sufríu un desgraciado acidente que o deixóu nunha cadeira de rodas.Admirable,nunca perdéu o bó humor nin a pasión pola vida,e hoxe é estanqueiro máis popular da cidade.

Marcos Valcárcel López dijo...

Eu son da época de Javier Pazos (de feito fomos moi amigos, aínda antes diso) e dalgúns dos que citas. Adita era moi pequena aínda. Entrenounos Pedro e logo Llamas, que primeiro tiña un equipo de natación feminino (nadaba alí Leonor López Carrera, a muller de Antón Sánchez Rivero). Por alí andaban tamén varios dos irmáns Colomo (algún moi bo en "mariposa") e outros moitos dos que agora non me lembro case ningún nome: podía haber entre 15 e 20 persoas no clube, entrenando xuntas.

Anónimo dijo...

Confésome ante vostede, Saavedra. Eu sónlle un deses progres lacazáns verbo do deporte. Aínda que, ben pensado, sónlle ben lacazán en case todo. É que, ao contrario do Camilo, o espírito calvinista non é o meu.

Xaime dijo...

Nunca lle perdonarei a Xosé Manuel que non mencionara a S.D. Hostelería, ca que gañei varios campionatos de fútbol de modestos da liga local de Lugo, entre o 68 e 73 do século pasado.
Entrenábamos no solar onde é hoxe a Delegación de Tráfico, un pouco máis adiante do antiguo cemiterio na hoxe Avda. de Ramón Ferreiro, e cambiabamosnos nunha tenda de ultramarinos do actual edificio Santa Lucía, na Plaza do Rei, entre as navizas e os sacos de patacas.
O presidente era, Alberto o de Mesón d´Alberto e Illán, Fidel, Granxeiro a directiva - que tiña algo que ver co Sindicato de Hostelería-, xa men entenden, e o noso Mister era un coruñes, chamado, Nando, co que teño unha foto na que me fai entrega dun trofeo o xugador máis regular, -o máis regular no banquiño, seguramente-.
Dará fe Saavedra do que estou a dicir.

Anónimo dijo...

Non se preocupe, don Xaime, que o Saavedra ha recoller eses datos na edición impresa. Así todos contentos!

Manuel Ángel Candelas Colodrón dijo...

Eu medrei cun balón de fútbol entre as pernas (si xa sei que non é a millor expresión, pero foi a primeira). Todo era fútbol. O baloncesto era fútbol con canastra. O balonmán era fútbol coa man. O xóquei a patíns fútbol cun pau e ás veces sen patíns. Todos os deportes se reducían a fútbol, deporte de brutamontes. Tentei facer tenis, pero ao ver a rede sempre o vía coma unha variedade futbolística, eso si, sen contacto. A mín do tenis o que máis me gustaba eran aqueles pulovers de raias azuis e roxas no escote. E aquelas "playeras" brancas que en Galicia se convertían precisamente en tenis o teni, en singular. Correr, como di o refrán, é de cobardes e con chándal por un monte ou por corredoiras sen fin non mellora a perspectiva. Mazarse nun ximnasio compensa se as julais do recinto merecen a vista, pero se non a tortura é mellor abandonala. Vexo na natación o meu futuro deportista, pero trato de evitalo ata máis adiante, cando o final da cándida xuventude reclame agarimos: por agora un jacuzzi xa é suficiente.
A miña aficción ao deporte non é froito de progresismo algún, senón de sentido común e de aprecio pola galanura do meu corpo: como vou arriscar este figurín por enchelo con fatuos bíceps, tríceps e esternocleidosmastoideos do coloso de Rodas?

Xaime dijo...

Teños que invitar un día a unha xornada de golf.
Recoñezo que non ten boa prensa, pero iso de ir de paseo- como fai unhas horas- por medio de unha fraga de carballos e castiñeiros, escoitando os paxariños que ainda non morreron co frío, asegúrolles que é para pensalo.
Tamén asumo que Xohan da Coba, teña outras ocupacións pero o que co sacho atina, co putt non erra, e tamén aquí se tira do carro

Anónimo dijo...

Paréceme ben, amigo Xaime: eu agárdoos no bar do furado 18.

Xaime dijo...

Nese lugar, onde vostede nos esperará, o único que escoitará e falar do drive que acaba de fallar, que se me fixo unha garabata, que si me quedou enterrada, que si non-a atopei, así pasei tres ou catro anos ata que me decidín a pasar a acción.
A míudo hai bon viño e boas tapas, estilizadas siluetas, misturado con unhos cubiños de xeo e gran dosis de vanalidad.



Por certo, amigo Arume, cando nos fai un panexirico de Bojan.

Anónimo dijo...

Está visto, amigo Arume, que vostede sempre tivo unhas boas pelotas.

Anónimo dijo...

E que sería dun lanzador de martelo que se chamaba Álvaro (non recordo o apelido), moi forte e barbado, que sempre levaba zocos (non os clásicos galegos, os outros abertos por detrás) e traballaba na desaparecida RTR?

Manuel Ángel Candelas Colodrón dijo...

O que sí xoguei e moito foi ao futbolín, de dianteiro of course. Con parada e sen parada.

Xaime dijo...

Vostedes sabían que o campionato do mundo de futbolín, se xoga en Rábade?.

Manuel Ángel Candelas Colodrón dijo...

Por favor, amigo Xaime, infórmenos dos partidos de clasificación, dos equipos clasificados, dos cracks do momento. Estamos orfos de tales datos. Pero supoño que haberá sedes en Vilalba, Outeiro de Rei, Parga ou Cospeito.

Anónimo dijo...

En Rábade non hai un paso a nivel cunha homenaxe en pedra a un guardabarrera que morréu en acto de servizo? Ou fállame a memoria i e noutro sitio?

Anónimo dijo...

Si que o hai. Chamábase Evangelina non sei que máis. Morreu atropelada polo tren ao lle salvar a vida a uns pequenos.

Anónimo dijo...

Vaia.Era muller,guardesa.Fallóume a memoria.I eso que me paréi e lín con atención a pedra.Mesmo lle fixen unha foto.

Anónimo dijo...

Pero xa fai bastantes anos.E a memoria é traidora.Qué pena me da pensar en historias coma esa.

Xaime dijo...

Eu que pasei bastantes anos indo cos meus pais o San Vicente, convidados a casa do Fogueteiro de Rábade, ollaba tódolos días o monolito adicado a gardabarrera que comenta Xohan e que confirma Oximoro.
Para un neno era impresionante a leitura da placa e mesmo imaxinar como debeu suceder todo.
Respecto do futbolín, tereinos informados

Anónimo dijo...

Abráiame a min mesmo a a falta de tempo nestas últimas semanas; con todo, non ten escusa que os teña, aquí, tan abandonados. Ou sexa que, Xaime, ben sei que nun momento dado irrompeu nos Modestos locais a S.D. Hostelería, con cartos, empuxe e seiva nova; quedou tamén sen mecionar o San Lázaro da Ponte e algún outro que, seguramente, han vir á lembranza cando un non os precise. Isto é sumamente parcelario, sen case documentación extramemorística; aínda ben que os comentarios alargan o panorama.