RELECTURAS. O NACIONALCATOLICISMO (1). La Región 28 abril. Imaxe: Menéndez Pelayo nun selo de 1954.

A historia de onte. Recolocando libros na biblioteca, que medran sen cesar e sen acougo, cae un volume xa lido no seu día, que decido arredar para unha relectura. E a iso me poño: trátase de “Cielo y dinero. El nacionalcatolicismo en España (1881-1975)”, de Alfonso Botti (Alianza Universidad, 1992). Lino cando andaba a investigar a República en Ourense, pero agora saqueille aínda máis proveito.
A tese básica do nacionalcatolicismo é a consubstancialidade entre o elemento católico e o nacional na Historia de España. Tal realidade viría dende a conversión de Recaredo (587) e desenvólvese dende os séculos da Reconquista en adiante. Consolídase coa expulsión dos árabes da península e logo co reforzamento da identidade por parte da Santa Inquisición. A conquista de América defínese como unha nova evanxelización e o nacemento dun Imperio fronte á Reforma protestante. Ese período de esplendor truncaríase coa decadencia dende a chegada dos Borbóns e as ideas estranxeirizantes. Pasa a demonizarse así todo o que racha coa unidade católica: iluminismo, masonería, liberalismo, krausismo, librepensamento, positivismo, anarquismo, socialismo, comunismo, etc. Todos eles son os famosos heterodoxos de Menéndez Pelayo: anticatólicos e, xa que logo, antinacionais. Esa era a historia dominante das vellas enciclopedias: quen teña máis de 40 anos sabe ben do que estou a falar, ou non?
A xénese do NC. Alfonso Botti estuda nese ensaio con detalle as orixes e xénese do NC: as súas raíces están na reacción católica fronte á Ilustración, á Revolución Francesa e na revolta contra a invasión napoleónica de 1808. Logo viran os pensadores a darlle corpo: primeiro Donoso Cortés. Logo os carlistas e intelectuais integristas. E Menéndez Pelayo identificando España, unidade de raza e unidade de crenza. E catalogando ós heterodoxos españois (1880), mesmo coa afirmación dunha “filosofía nacional”. E títulos tan simpáticos como “El liberalismo es pecado” (1884), de Félix Sardá y Salvany. A Igrexa pola súa banda soporta as medidas desamortizadoras e fai de España un refuxio de ordes relixiosas expulsadas de Francia e doutros lugares. Sen perder o seu poder económico: Joaquín Aguilera sostiña en 1912 que os relixiosos tiñan ó menos un terzo do país.
Acción Española. Hai toda unha elaboración literaria das teorías do NC español: Vázquez de Mella cando propugna a confederación cos estados americanos do Sur. Ramiro de Maeztu cando define a “Antipatria” ou apela a unha nova Reconquista. Ou “o noso” Eugenio Montes, galgando do galeguismo e das vangardas ó fascismo, con imaxes como “España, esposa de Cristo”. Os autores da revista “Acción Española” estruturan a ideoloxía do NC como soporte para un modelo totalitario de novo Estado corporativo ou fascista. Que de novo tiña pouco, porque Victor Pradera xa dicía que era o mesmo dos Reis Católicos. José Calvo Sotelo, con sección fixa na revista, dálle forma económica capitalista ó modelo totalitario. O certo é que, pouco despois, 1936, Franco non vai ter xa que inventar moito.