Elisa e Marcela, alén dos homes
XOSÉ MANUEL SARILLE PROFESOR E ESCRITOR, EL CORREO G. 16-12-08

A comezos do século XX dúas mestras coruñesas namoradas, deciden vivir xuntas e casar. Unha delas suplanta audazmente a propia identidade, falsifica documentos e faise pasar por Mario, un personaxe inventado. A temeridade descóbrese axiña e supón un desafío ás persoas que non comprenden esa conduta, sobre todo ás que detentan o poder, os cregos, os burócratas e os políticos.
Elisa exerce de home segundo os roles da época, amarra unha pistola ao cinto, pega o xaruto nos beizos, cospe esquinado, retorce o bigote cando se pon nerviosa e acáelle o traxe masculino como unha luva. Marcela no entanto é unha alma cóncava, de corpo redondeado e dozura amante.
Este é o comezo dunha historia insospeitábel que continúa no Porto e ecoa en media Europa despois dunha fuxida novelesca. Cando o Estado Español solicita a extradición da parella, xorde en Portugal un amplo movemento solidario, ou piadoso, principalmente feminino. As multitudes reúnense ás portas da cadea, os xornais simpatizan con elas e venden máis exemplares que nunca. Despois unha casa cun vello por comenencia das dúas, a outra ten un fillo e os lectores vémolas perderse xuntas no ventre de Bos Aires.
Narciso de Gabriel perseguiunas polos arquivos durante quince anos. Elisa e Marcela. Alén dos Homes, recentemente publicada, é unha alfaia. Reúnense nela o dominio científico e a beleza literaria, as dúas cualidades necesarias para que a obra histórica acade a excelencia. Ademais é un guión de cinema. As fotos dos lugares polos que pasan as mulleres harmonizan co texto e dá gusto lelo así. Os responsábeis culturais galegos deberían presentárllelo aos mellores directores do mundo, porque Galicia ten aquí a historia máis fascinante. Poñendo interese pode converterse nunha icona universal da loita polos dereitos das persoas, das mulleres en particular. De Gabriel elaborou un estudo que debe sobardar as fronteiras españolas, porque trata un tema moi vivo en Occidente. Dúas mestras galegas que reforzan a muller como protagonista da Historia, e tamén nos amosan as persoas infames, que di Foucault; as que só son visíbeis cando as focaliza o poder.