ENTRE HORTAS E PORTAS (Xosé M. González)
5. Panoramas. O barrio da Ponte, dende a acrópole

En Lugo, se ben un mira, o ceo é señor. Verase noutros termos amable azul con almofada, entre nós hai algo sempre de vasta solemnidade; sobre todo cando é chumbo, aquí moi adoito: cinsento en ceo e lousados, na mesma cerca.

Cadramos preto do firmamento, ou tal impresión dá; o lugués de nacemento e longa veciñanza acostuma andar afeito a horizonte e ampla paisaxe. Desde algunha azotea en San Roque aínda se abrangue largacía extensión que sobrancea o río Rato e barrio da Chanca, tirando contra as terras de Castroverde e A Fonsagrada.; en pasado próximo víase mesmo a Ponte da Chanca (lugar de suicidio real ou hiperbólico) e para o leste albiscábanse cumes nevados que unha imaxinación estimulada por lecturas pretendía identificar coma os Ancares. Igual os eran: á fin e ao cabo, a cidade ben se enxerga subindo á becerrense Pena do Pico.

A mellor perspectiva, porén, acádase en lugar distinto. Non lonxe da Porta de Santiago, antes do Postigo, por onde -ten que se lle diga- igual é máis bonito saír ca entrar, hai anos dominábase coa ollada parte non desprezable da ribeira miñota.; libres de edificación monumento e a súa fronte, o adarve suxería alí paseo demorado e quizá ensoñación: o sitio máis propicio. Non tal mirando cara atrás; pero ese será tema doutro día.

O sur da vella urbe, que cada indicio deliña como ámbito máis vital do tempo orixinario, onde se apiñoca o Medievo esencial. A cerca, excepcionalmente visible nestes barrios, amosaba hai oito lustros no pano xistoso amplo retallo en perpiaño granítico, predominante incluso nalgunha das portas; tal bloque macizo e regular, sen argamasa, falaba de utilitarismo romano para o alumno de ensinanza media, dicían -incluso- que romana romana só era aquela fábrica de cor máis clara cá da lousa. Desde a varanda no Poxigo víase ben a rúa baixando en curva, contorneándolle o muro ao Hospital de San Xosé cara á Volta da Viña e a ponte. O río esperaba, desde xuño todo o máis, e co seu degoro había quen cruzaba a Mosqueira, a Ronda General Sanjurjo, inexistencia de sombra onda a beirarrúa é bordo, Porta Santiago e de aí por onde quedou dito. Cruzando o Miño, e afastando á dereita, aínda máis dun quilómetro ata as Insuas; xaora, no autobús de San Fernando, que sempre esperaba por un para retornar costa arriba.

Non torcendo cara a Orbazai e As Insuas, aquela estrada que sobe era a vella de Compostela; antes, presumiblemente a vía que traía a un desde Brácara. Da calzada romana quedaban algúns centos de metros que despois sepultaría certa incuria profundamente misteriosa: un debe algo crer e esperar aínda no peor momento; subía desde a ponte paralela á rúa de Santiago e o muro hospitaleiro. Na outra ribeira, dicía, ascende a estrada buscando As Arieiras, O Picato e perspectivas de fóra.

Quen chega recibe no Picato, a dez quilómetros, a primeira imaxe do casarío; verá daquela, se ten antollo, por que os romanos elixirían ese punto con ou sen lucus, con ou sen castro. Allea é sen dúbida a metáfora da acrópole; miña supoño a evocación de helénico alcipreste en canto o Parque, bico de natural contraforte, se ía distinguindo no retrinco verde que medra co achegamento. Parque de Rosalía de Castro; súa é a hexemonía indiscutida canto a balcóns. A ollada que nos resta, mentres dure.

O Parque era recreo distinguido e inusual de moitos nenos. Nunha marxe, o único tobogán e bambáns que eu coñecía na cidade; do outro lado, un gran mapa da península, en relevo e cuberto, para a fabulación e a xeografía; parrulos que comen o pan que lles dou, outra fauna de ver e escoitar. Coa adolescencia afasta un o resaibo infantil, de máis anos xorde por veces designio bárbaro, turbulento ou só de emoción nova: e o parque son os loros para aprenderlles a dicir “carallo”; o pobre pavón a quen lle quitan plumas ou hai quen planea comelo asado; algún leño esgazado; historias que se contan da noite, co ollo no risco de garda que chegue.

Pero lírica e bucólica atopan ocasión. E un recibía, no solpor de agosto, certa brétema que o río dirixía á balaustrada; non saudosa, impoñente, cara á metrópole augustea. Ou tal día, no lecer de baixa profesoral inesperada, paseaba co Fiscal e o Corrosco falando sobre un docente especial, Alonso Montero, cada un á súa maneira. Que xa naquel tempo había controversia.