24 nov 2007



Unha agradable tarde en Lugo
(Imaxes: parella tomando café, no Café Central, fundado en 1903; e o deus Mitra solar matando o touro, Bristh Museum)

Atendendo á petición do amigo Xosé Manuel González, a quen tiven a agradable fortuna de darlle onte unha aperta, despois de tantos anos (30 anos?), van aquí unhas notas sobre a miña visita do venres a Lugo. A ocasión tamén serviu para coñecer a Xaime da Pena, habitual desta casa e bon amigo dende xa, ó que recorreremos algunha vez se nos denuncia algún lugués, dado que é avogado con despacho no centro da cidade, fronte á Deputación.
O motivo, xa saben, era presentar As mans do medo, de Xosé Miranda. Recolleume Manolo Bragado na miña casa e aló chegamos á hora prevista. Esperábanos Jaureguizar para sacar algunhas breves declaracións sobre a novela que, supoño, sairían hoxe en El Progreso. O acto foi no centro cultural Uxío Novoneyra e había bastante xente. Entre eles, os dous amigos xa ditados, dúas compañeiras do Instituto de Pepe Miranda –coas que hai unha semana, e cos seus alumnos de Bacharelato, percorremos o Roteiro de A Esmorga en Auria, e tamén, entre os que recoñecín, Antonio Reigosa e Xoán Cuba.
Introduciu o acto Manolo Bragado, falando do éxito do libro e da solidez como autor de X.Miranda, e seguín eu cunhas notas aproximativas ós relatos, que vou colgar nos comentarios: por favor, enténdanse como meros apuntamentos dunha intervención, que deberían ser retocados e mellorados antes de publicarse. Creo que mesmo na miña intervención oral soaron con máis coherencia do que quedou no papel, espero.
E despois, Xosé Miranda. Quen, tras os agradecementos, deunos unha lección da súa sabedoría de sempre. Falou da Literatura do Estraño, na que enmarcou o seu libro; das diferenzas entre o Horror e o Terror; da función terapéutica do Medo, e, entre outras cousas, do pouso de Kafka e a literatura fantástica nos relatos (pouso evidente, sobre todo nos “Calafríos” que eu esquecín citar, como verán).
O mellor veu despois, claro está. Pepe Miranda levounos a un grupo de xente, quince ou dezaseis persoas, de paseo polo casco vello da cidade e o barrio da Tenería, antigo barrio da prostitución hoxe en reformas e restauración das súas casas máis nobres. Ademais de tomar un par de cañas e falar de todo o humano e o divino (tamén de Cacharro, das trasnadas do psoe lugués e da política cultural da Xunta e non para ben, por certo), rememoramos o Lugo de Ánxel Fole e Manuel María e ata nos achegamos á Muralla onde están de reformas nun dos seus cubos onde seica apareceu unha especie de espazo para os gardas da muralla, coas súas cloacas e, alí perto (se entendín ben), por baixo, os restos dun templo dedicado ó deus Mitra, o único na Península. Moi perto vimos a liorta do novo Auditorio que está a facer a Universidade, case pegado á muralla e tapando unha das vistas centrais da catedral: unha desgraza como a da Praza de San Martiño de Ourense, pero de maior dimensión. Xosé Manuel ensinounos o escenario dalgunhas das súas “Entre hortas e portas” e explicounos tamén a historia do San Froilán, que loce na fachada da catedral.
Ah! Non se esquezan de visitar o novo blog de Pepe Miranda: avelladamanta (os tres ponentes na presentación eramos blogueiros). E, á marxe da historia de Lugo, tamén onte, na mesma Auria, tiven a sorte de coñecer en persoa a Bouzafría, con quen xa intercomunicamos varios correos de amizade (temos relembranzas comúns da infancia no Ervedelo de Ourense), pero a quen non coñecía aínda. Andaba por Auria a resolver temas legais e vaia dende aquí tamén un cordial saúdo para este blogueiro de pro e amigo desta casa.

25 comentarios:

Marcos Valcárcel López dijo...

MIRANDA. AS MANS DO MEDO (Materiais para a presentación do libro en Lugo, 23 nov. 2007)

1. Escritor total, plural nos xéneros e temáticas, estilo coherente e consolidado, capaz de adentrarse en rexistros moi diversos, ousado na apertura de novos campos da realidade literaria, cunha carreira xa longa e plena, sen rupturas nin irregularidades no conxunto da súa obra.
Neste sentido, estamos a falar dunha novela de adultos, amena na lectura e áxil nas súas estructuras narrativas, pero densa nos seus significados: un mundo que se conta dende o pracer de narrar, deixando sempre novas fiestras e buratos abertos á interpretación da realidade.
Experiencias anteriores na literatura fantástica: O demo na orella; A biblioteca da iguana; Vestio (Nigra).

2. Un dos principais valores de AS MANS do medo é a súa diversidade, a pluralidade de perspectivas que abre, a súa capacidade para relacionarse con outros relatos e outras historias por riba do tempo e do espazo.

Para min ten varias obras mestras do relato curto, xénero con tanto cultivo e éxito na nosa contorna cultural.
Velaí As mans do medo; Seis dedos; Mondoñedo; O lambirón, entre outros.

En todos eles o autor amosa un evidente dominio de todo tipo de recursos narrativos, pero presentados estes coa maior espontaneidade e fluidez, sen que causen “ruídos estéticos” no lector e sen que se note, cando menos na primeira lectura, a fonda argamasa da estrutura que sostén cada un dos relatos.

En As mans do medo
Imolo contar: inicio dun rexistro popular. Conto das mans autónomas (as man viva). Angustia. Desespero. Dominación do Estraño. Incertidume. Medo á enfermidade.
Moderno Frankestein (guiño final). Control dunha personalidade por unha forza estraña. Usurpación, do invisible ó visible: o tema clásico do Dobre.
Seis dedos
Con varias constantes comúns co relato anterior.
Figuraba xa na “Antoloxía do conto galego de medo”, de Silvia Gaspar (Galaxia)
Mondoñedo está máis perto do relato tradicional, de xinea foleana, sabendo sacar todo o partido posible do mundo das aparicións e premonicións. A escolla da fórmula epistolar é moi oportuna e permite crear un ritmo narrativo en continua tensión e suspense, aínda que non nos custe adiviñar un final que tanto sospeitamos como tememos.

O lambirón fala da transformación dos seres e retrotráenos ó mundo das sereas e dos monstros mariños. Un mundo que mesmo cautivou a Otero P. (“A serea”) e xa non falemos de Álvaro Cunqueiro, con quen este relato debe ter débedas evidentes.
Anxos da garda leva ó lector da man, xoga con el coma quere, asolágao no fatalismo e no absurdo para estoupar finalmente nun rexistro de sorpresa que ten acenos plenamente cinematográficos. Ou tamén pictóricos: podería ser unha magnífica pintura de Munch ou de calquera dos grandes pintores simbolistas.
O éxito da ocultación, o non descubrir todas as cartas da baralla, é unha das razóns da eficacia literaria de A neve e a cadeira.
O mundo dos soños, a angustia desesperada, o prodixio da fantasía e o xogo das reviravoltas das situacións narrativas dominan o Primeiro calafrío.
A brevidade marca moitos destes textos, como Segundo Calafrío, onde se busca o resultado do “impacto” (perdón, don Vicente Risco, que non nos perdoaría o uso desta palabrota) mesturado cos xogos do humor e na lindeira do xénero do “chiste” breve.
Un conto de reis lémbranos en cambio o rexistro clásico do conto de nadal, se se quere algo moralizante e de sabor amargo, dickensiano na súa final realización. Pero ten sobre todo o interese de xogar coa equivocatio narrativa e crear, malia a súa brevidade, chispazos de sorpresa e emoción de fonda eficacia.

3. O mérito do Xosé Miranda é o dos grandes escritores: cos vimbios de sempre, pois todas as historias están xa contadas dende os clásicos e dende os antigos, crear historias novas, que rezuman mocidade e nos deixan un saboroso gusto na boca, desexosos de xantar algunhas máis.
Sabe, en definitiva, axuntar a tradición dos contos de sempre coa modernidade dun escritor do século XXI.
Un escritor que, estou ben seguro, leu e debullou con agrado a obra dos mestres, dende Edgar Allan Poe, Mary W. Shelley e Lovecraft ata os nosos Cunqueiro, Dieste e Fole, pasando por unha longa xeira de referencias literarias, pictóricas e cinematográficas entre as que quizais se encontren nomes como Borges, Cortázar, o cine de terror de serie B ou, por qué non?, a fantasía desbordada das nosas cantigas de escarnio medievais ou dos argumentos surrealistas e plenamente fantásticos de tantos dos milagres das Cantigas de Santa María de Afonso X. Nese mesmo eido traballaron algúns grandes escritores galegos: Fole, Cunqueiro e Dieste, dende logo, en primeira fila, pero tamén o Antón Risco, o Carlos Casares de “Os escuros soños de Clío” ou algúns textos de Bieito Iglesias (A noite das cabras do aire).

4. REMATE. Seguindo este fío, gustaríame rematar cunha pregunta para debate ou achega a unha posible reflexión que a propia obra de XOSE MIRANDA xa está a responder, pero que tamén me gustaría escoitar directamente do autor a súa opinión ó respecto.
Sobrevivirá o conto tradicional galego á desaparición do contexto, a Galicia arcaica e tradicional, na que esas historias xurdiron ?
Deberá modernizarse o relato de terror galego para manter a súa vixencia e plena eficacia narrativa ó longo do século XXI?
E como imaxina o escritor Xosé Miranda esa posible modernización do relato de terror tradicional dende os tempos de hoxe?

Anónimo dijo...

Que envexa me dan, que ben o pasaron. Habemos ir a Lugo, como antes íamos a Viana (chiscadela de fado a Saavedra).

xosé da casanova dijo...

Non do deus Apis, Marcos, senón do deus Mitra, o competidor de Cristo.
Moitas grazas por todo o teu traballo e ademais polas túas palabras, por esta uva. Quedamos encantados de te ter en Lugo. Unha aperta.

Anónimo dijo...

Xaora que quedamos, e de escoitalo.

Sobre as preguntas ao Miranda, que el xa contestou, un inicio de conversa, que seguramente non poderei continuar deica o luns: seguirá habendo relato tradicional, porque a tradición vai coa cultura humana. Non será xa rural, nin posiblemente -non digo eu que para ben- a memoria un soporte de igual relevo ca ata o de agora.

Pois, Marcos, trinta ao mellor non, pero vinte e sete ou vinte e oito, desde logo; e xa lle era tempo. Apicultor, xa sabe.

Marcos Valcárcel López dijo...

Corrixo o de Apis: escoitei mal, seguro, ou estaba distraído.

Anónimo dijo...

Havemos de ir a Viana.Qué fado mais fermoso,Apicultor.Coma fermosa a festa de estío na que se basea.

A Letra


A música

Anónimo dijo...

Quén fixo a foto da parexa no bar lugués.Está bén.Mesmo me parece estar alí,tomando un café.
Íballes contar un caso que me pasóu nesa Alameda luguesa,nun bar pequeno que está polo outro lado,á dereita mirando pró concello,pero non o conto.Dunha,que me da vergonza.Doutra,que van pensar que o invento.

Marcos Valcárcel López dijo...

Iso non se fai, señor XDC. Agora ten que contalo, non nos deixe a medias. Imolo crer, téñao por seguro: mañá, sen falta.

Anónimo dijo...

Boeno.Vóuno contar.Xuro que foi certo.Fai xa anos.

Estaba na Alameda de Lugo,e sentín ganas de ir a un servicio W.C.Entréi nese bar que dixen.Pequeno.Se non lembro mal,coa barra á dereita e o servizo ó fondo(non séi se aínda estará).Estaba valeiro de xente,naqueles intres.
Eu,logo de ir ó reservado,non tiña ganas de tomar nada.Pra non marchar sen facer gasto,decidín meterlle unhas moedas á "tragaperras".Á primeira moeda de 25 pts,caéu o especial.Quedéi como se me deran dúas ostias."Aínda porriba de non tomar nada,mételle unha moeda á máquina e saca o especial grande",pensaría o taberneiro.Recollín o premio,e penséi que algo tiña que tomar,anque fora sen ganas.Non tiña sede ningunha,pero sí unha pouca fame.Vín unhos pinchos feitos sobre a barra.Díxenlle ó taberneiro:"Déme tres pinchos deses".Comínos.Cando lle preguntéi qué lle debía,díxome: "Nada.Eses pinchos son dos que damos cós viños,e non os cobramos".Eu pénséi:"Manda carallo,é imposible".E marchéi.Coas miñas perentorias necesidades satisfeitas,cinco mil pesetas e tres pinchos merendados.

Anónimo dijo...

Esquecín engadir que ó taberneiro non lle importaría se fose un cliente habitual.Pero eu non entrara nunca nin,a verdade volvín entrar.
A xente de Lugo,que lea esto,que faga o favor,se lee esto,de ir tomar algo alí mañá.Facerlle algo de propaganda ó sitio,tantos anos despóis,lava a miña conciencia.

Marcos Valcárcel López dijo...

MAGNÍFICA HISTORIA, amigo XDC. Eu boteime a rir xa na cuarta liña. E imaxineina coa cara do defunto Fernán Gómez. E valería tamén o CARY GRANT de La fiera de mi niña. Ou mesmo a cara de pao de Buster Keaton. Creo que a anécdota é moi cinematográfica.

Anónimo dijo...

Non vou moito, ao revés, polo "Plaza Mayor". A próxima vez, pague eu ou pague outro, irá na conta do Da Coba. Xa está feito

Anónimo dijo...

O outro día tiven un mal pensamento. Voullo contar, da coba: resulta que pensei que vostede non é tal. Que nos conta unhas historias moi chulas pra que fosen verdade. Hai aí hai un narrador agochado, que escribe en galego dos anos setenta por desimular. Unha especie de senyor Casamajó (aquel vello cascarrabias da radio de hai anos) dos blogues... Conte a verdá...

Xaime dijo...

Non é o Plaza Mayor, paréceme que é o que hai nas galerías que van dar o Campo Castelo o carón da tenda de Nora Real, xa que é pequeniño, ca barra a dereita e nese lado mirando para o Concello, e non hai toilette, polo cal o Xohan da Coba, meteunos outra.

Marcos Valcárcel López dijo...

Se o que di o último Anónimo fose verdade, non cabe dúbida que o heterónimo Xohán da Coba é un gran escritor e todo un personaxe. Velaí a súa corte de fans nesta casa, que me consta.

Xaime dijo...

Sí que hai baño.
E por certo, que onte non aparecín por aquí para felicitarnos, andiven por Compostela, encantado de recibir a Marcos e a todos vostedes, e traian cartos, que o pobre do Miranda tivo que facer frente a tódolos gastos.

Marcos Valcárcel López dijo...

PRAZA MAIOR. Por certo, cito hoxe nos CEN ANOS a revista luguesa Praza Maior, da que teño no faiado algúns números, nacida no 86 e ben interesante. Debeu durar pouco tempo, non?

Anónimo dijo...

A min Arume dos Piñeiros paréceme o irmán de Rómulo. E serao?

Anónimo dijo...

Referíame a Xoán da Coba, non a Arume. Perdón.

Anónimo dijo...

Teño un irmán.Bastante máis listo ca mín.Simpatizante do BNG,ou máis ca eso.Pero non o vou meter eiquí,non sexa que me pase coma o Rajuá có primo.

Anónimo dijo...

Fai ben, non o meta. Mais coido que somos vellos amigos. As historias tan simpáticas son a súa marca sen dúbida.

Anónimo dijo...

Como xa sentei varias veces na solaina (non sei por que me evoca a de don Ramón), coido que é cousa de saudar ao dono da parra. Parabéns polo blog.

Anónimo dijo...

A min xa me están empezando a gustar máis as historias de Da Coba que as so seu irmao.
Da Coba é coma Mycroft, o irmán de Sherlock. E moito máis listo que o famoso detective, pero case nunca sae nos contos.

Anónimo dijo...

Eu mais bén sería o Moriarty.Según Holmes,obsesionado con él,escurridizo e intelixente criminal.Na realidade,un inofensivo profesor de matemáticas.

bouzafria dijo...

Graciñas, Marcos, polas agarimosas verbas.