Corrixir e correxer (Afonso V. Monxardín, La Región 29.4.08)

Imaxe: Ciborio da Catedral, foto Fernando del Río.

Hai moitos anos, Ourense era unha especie de aldea grande. Xuridicamente parece que foi cidade desde a noite dos tempos. Así aparece en todos os textos antigos, como reitora administrativa dos terreos circundantes e sé eclesiástica. Seguramente levou o título de cidade desde época romana, pero os carros de vacas transitaban polas rúas do casco vello ata hai setenta anos e as viñas chegaban ao pé das casas ata hai cincuenta. (Cando Afonso X falou do ‘boo viño d’Ourens’ no século XIII referíase, insisto sempre, ao da urbe e non ao da inexistente provincia.) E como a maioría dos núcleos de poboación, como case todas as nosas aldeas, estaba dividido en barrios con nomes de orixes diversas. Moitos deles coñecémolos desde o século XI -como Mariña Mansa, por exemplo- e outros teñen que ver con cousas modernas, como o barrio de sorprendente nome matemático O Vinteún, denominado así pola antiga feira de Canedo. E entre os núcleos ou barrios antigos había, de forma desigual, casas, rosíos, hortas e espazos públicos e privados, máis ou menos baleiros e que foron desaparecendo ao tempo que se formaban rúas e prazas.Vexamos algunhas vicisitudes dun destes nomes. Por riba da Catedral, ou sexa do que se ía configurando como centro da urbe, apareceu nos séculos medievais antigos un barrio que se chamou, como en tantos sitios e por puras razóns topográficas, Cima de Vila. Logo, a partir de mediados do século XV, pasou a ter alí a súa residencia, casas e cárcere, a nova autoridade política do Estado que viña a reforzar entre os veciños da cidade a súa vinculación ao rei fronte ao poder eclesiástico. Esa dignidade, o que viña a ‘rexer’ con veciños, chamouse ‘correxedor’. Aínda hoxe cando a un non lle ‘goberna’ ben a cabeza, dise que non ‘rexe’. Por iso, o que ‘rexe’ con, insisto, é o correxedor. É lóxico que o nome do lugar fose cambiando, pouco a pouco na lingua popular de Cima de Vila a Correxedor e despois, cando esta se urbaniza e define, xa nos séculos modernos, ou sexa XVI ao XVIII, e se castelanice na documentación acabe aparecendo como Plaza -ou plazuela- del Corregidor. O que é disparate é que na sinaléctica urbana apareza ‘Corrixidor’, que en galego moderno, significa simplemente o que corrixe. Ou sexa que en vez de un gobernante e os seus súbditos, lembra a un mestre cos exames dos alumnos. Así eu propoño corrixir aos nosos munícipes rexedores de cultura que deben rexer no tema. E que manden corrixir os letreiros e pór Correxedor, porque o que desde alí se facía era correxer que non corrixir. ¿Correcto?