CLÍO NAS ONDAS
La Región 19 marzo 2007

Catedrático de Historia Contemporánea na Universidade de Santiago, presidente do Consello da Cultura Galega, Ramón Villares Paz (Xermade, Lugo, 1951) é hoxe un dos intelectuais de maior prestixio na contorna cultural e un dos historiadores máis respectados en toda España. Noutras ocasións témonos referido ós seus traballos historiográficos (o máis recente, a súa excelente “Historia de Galicia”, Galaxia, 2004). Pero hoxe falaremos dun seu libro que, cando menos en parte, soborda o seu campo profesional: “Clío nas ondas. De libros, persoas e sazóns” (tresCtres), que chega nestes días ás librerías.
“Clío nas ondas” recolle un total de 99 colaboracións que o historiador deixou nas ondas da Radio Galega entre abril do 2003 e xullo do 2005. Aínda que a perspectiva histórica está sempre latente, o historiador abre os seus campos de visión e reflexiona como un home preocupado polo seu mundo, polo tempo contemporáneo que lle tocou vivir: unha mirada tamén sobre o labor doutras reflexións intelectuais que marcaron as historias de Galicia e de España no último século. Hai pouco comentaba eu nestas páxinas “Años interesantes”, as memorias do historiador inglés Eric Hobsbawm: o traballo de Villares comparte unha común inquedanza co anglosaxón por explicar o mundo de hoxe, aínda que no caso galego non se trate dun libro de memorias.
Pluralidade. Como é lóxico, a actualidade marca o ritmo dos comentarios radiofónicos, nacidos da pluralidade e, ata certo punto, do azar: só ata certo punto porque o comentarista escolle a conciencia aqueles temas que lle interesan sobre o barullo asfixiante diso que chamamos “actualidade”. E resulta esclarecedor ver as perspectivas de escolla do historiador que deita na radio os seus comentarios: por suposto, a historia ten unha importancia primordial, pero ó carón do conxunto das ciencias sociais, da antropoloxía, a literatura, a política ou a comunicación. Quizais todo iso que se pode englobar na ampla etiqueta de Historia Cultural e que permite, a partir de perfís concretos, retratar un tempo con exactitude e intelixencia literaria.
Memorias. Por poñer algún exemplo, Villares amósase moi interesado nos libros de memorias: as do psiquiatra Castilla del Pino ou as de Constancia de la Mora e Maura, neta do político conservador, “de nena “pija” a comunista”, subliñando sempre aqueles aspectos destas biografías máis reveladores e singulares. Velaí tamén algunhas referencias intelectuais con peso de seu: Norberto Bobbio, o filósofo alemán Ernest Jünger, Claudio Magris e o soño da historia europea ou, en clave galega, Otero Pedrayo, Luís Seoane e Castelao, entre outros. En todas estas achegas hai riscos de interese e Villares sabe, con moi poucas liñas, focalizar a atención cara planos de extrema relevancia: na semblanza de Vázquez Montalbán, escrita dende a amizade, lémbrase o consello que o escritor catalán lles daba sempre ós estudiantet de xornalismo nas súas charlas: “antes de ler unha noticia, preguntádevos de quen é a propiedade do medio de comunicación que a dá”. En fin, achéguese o lector a “Clío nas ondas”: non se sentirá defraudado. (Na imaxe, un debuxo do artista Fiz Valcárcel, 1975. Que, ademais, é o meu irmán maior).