CEN ANOS DE HISTORIA CULTURAL. 1969: o ano en que naceu a revista CHAN
Púñase en marcha a revista bilingüe dirixida por Borobó.
Nun ano cargado de bos libros de poesía, narrativa e ensaio:
Marcial Suárez, Luís Seoane, Neira Vilas, Fariña Jamardo, Carlos Casares, Manuel Casado Nieto, Celso Emilio Ferreiro, Xesús Alonso Montero, Otero Pedrayo, A. Cunqueiro, etc.
Entradas
34 comentarios:
Xa que aparece unha foto de Andrés Dobarro:
Viron onte un programa de homenaxe que botaron na TVG?
Que lles pareceu?
(Máis ca nada, é por contrarrestrar tanta resaca postelectoral)
Eu só vin algúns anacos e pareceume un pouco forzado Luís Tosar na presentación: debeu repetir cen veces o da estética do "dobarrismo". En canto ás versións que escoitei, de moitas prefería as propias cancións orixinais de ADB.
Cómpre recoñecelo: nos meus tempos de cantante (haberá quen diga que estes non acabaron), fun considerable detractor do Andrés do Barro; non todo o tempo, pero cheguei a dicir algunha auténtica atrocidade.
Hai tempo que sinto tal circunstancia. Vendo algunha das filmacións de onte aprezo os méritos do Andresiño. A gloria do que se foi; que máis se pode dicir.
Non escoitei "O tren". Supoño que xa o cantaran cando eu cheguei.
Eu tampouco oín "O tren", aínda que vin por alí ó Xavier Alcalá, creo que autor-coautor? da letra.
"Teño saudade", "Rapaciña" e "O tren" son tres das cancións que deixaron máis pegada, non cren?
En la red de mi canción debe ser reconsiderada como unha fantástica serie de videoclís de Andrés do Barro. A relación entre o cantante e Concha Velasco, sobre todo naquela escea chea dun morbo erótico moi notable (pola carencia) na Berenguela onde ámbolos dous pasan toda a noite non é do mellor do filme. Pero "Teño saudade" interpretada (cunha melancolía case funesta) na praia de non sei onde (parece da ría de Muros) ou mesmo "O tren", interpretada con esa mesma livián e estatuaria sinxeleza, mentres viaxan para Madrid, son momentos estelares. Sen esquecermos dun fantástico happening polas rúas santiaguesas encima dun camioneto, de claro sabor pop, cando aínda pasaban os coches pola parte vella de Santiago. Non sei que canción cantaba, pero hai que recuperalo.
Eu, por esas estrañas coincidencias, din co programa e apalanqueime a ver a gala completa.
A min pareceume moi fría, tecnicamente ben realizada, pero moi fría na súa concepción e desenvolvemento.
E, en efecto, o Tosar fíxose un pouco repunante de máis coa repetición ad nauseam do termo "dobarrismo". Pero hai que dicir, no seu descargo, que tratou de animar a velada, pero o público ferrolán non se animou, quizais porque eran maioritariamente persoas de máis de sesenta ou setenta anos, e porque o nobre escenario impuña o seu.
Por outra banda, a escolla de versionadores puido ser moito máis atinada. Penosa foi, desde logo, a versión de Silvia Superstar de "O tren", trabucándose porque nin a letra sabía de memoria. Quen mellor estiveron, na miña opinión, foron Uxia (non a de Porriño, senón outra: Pedreira quizais?) e o propio Tosar.
O melloriño do programa foi a recuperación, como di Arume, de fragmentos da película "En la red de mi canción", a modo de vídeo-clips. A da camioneta era a canción "Pois eu", e foi imitada, con bastante acerto, por un grupo ferrolán noutro clip.
Xavier Alcalá, como non podía ser doutro xeito, dixo as súas palabras de recordo. Del é a letra, unha das máis elaboradas dentro da súa sinxeleza, de "Teño Saudade", quizais a mellor canción de Dobarro, xunto con "O tren": pi, pi, píii/ pi, pi, píiii/ pi, pi, pi, píiii, pí.
(Naturalmente, eu son Dobarrista, por suposto)
Eu non vin o programa: vin a película non hai moito tempo. E penso que nunha exposición (a enésima sobre Santiago, o mito, a pedra ou que sei eu) en Bonaval (que agora non lembro) poñían estes "videoclís": eran o mellor, con moito, da exposición.
Uxía Pedreira (ilustre focega) é unha das mellores voces de arestora. Onte estivo ben, xaora, pero non sei se á altura das súas reais posibilidades; dado que Alcalá refixera "Teño saudade" e ela cantou a versión nova, non sei se estar pendente dunha letra non adoitada desmerecería algo a interpretación.
Aquí non temos demasiado costume de falar da canción galega moderna. Ignorando o alcance dos seus gustos e frecuencias, permitireime recomendar un disco, o de "Nordestinas", fenómeno abraiante de vendas, produto discontinuo onde, con todo, a Pedreira loce as súas posibilidades.
Un incomprendido, Do Barro. E se non, escoiten "Pois eu".
Percibín unha extraordinaria voz en Uxía Pedreira, de quen, penso, non tiña escoitado nada.
Haberá logo que facerse co seu disco "Nordestinas".
Que o recomende o amigo González é, xaora, garante de calidade.
"Nordestinas" é o título do disco, e non sei eu se tamén unha especie de proxecto de colaboración permanente. Son a mencionada Ugia Pedreira, Guadi Galego (a cantante de Berrogüetto) e o pianista Abe Rábade.
Proxecto de colaboración na liña de Marful, Espido e outros que están saíndo; cousas ben interesantes da música galega moderna. Píllannos un pouco de traveso, se cadra, porque son ao pé de vinte anos máis novos ca nós (ca min desde logo). Pagan ben a pena.
Pois eu creo que:
Se o Tren foi tal éxito como todos sabemos, daquela non é certo de todo eso do "autoodio" e da vergoña de falar galego a niveis populares. (O mintireiro verdadeiro e o gaiteiro de Lugo, insisten no que penso).
Se as señoritas da boa sociedade coruñesa querían todas bailar no Ballet Gallego Rey de Viana, daquela non era certo de todo ese odio e desperzo ás raíces galegas dos, digamos, señoritos de cidade.
Se Alvaro Cunqueiro ou Otero Pedrayo, eran autores respectadísimos e de máis que relativa penetración nos medios cultos (sobre todo o 1º)e se non había revistas culturais galegas que non incluísen colaboracións en galego, non é certo eso do desprezo ás raíces galegas das persoas cultas non nacionalistas...
Se a lingua galega resistiu moi ben 500 anos ágrafa e fóra de determinados circuítos cultos en momentos en que desapareceron ducias de lingua de europa , é que o eterno campesion neolítico galego non sentida tanto devezo de deixala.
O ataque do nacionalismo á música popular galega que nacía con Dobarro, non foi máis ca unha manifestación do intento -case vitorioso- de identificaicón progrersiva desde finais dos sesenta e primeira metade dos setenta de lingua e galeguismo cultural con opción política nacional popular.
Se cadra non había tanto autonoxo... e só se creou esa imaxe cando se comezou a falar dela.
O que fixeron Ramón Villares e Tito Lorenzo para situar ao labrego galego como triunfante na historia, pro riba dos foros e quedando coa propiedade da terra, debemos facelo coa lingua. Gañamos a partida na historia. Agora é cousa nosa.
Desculpe, o ataque a Dobarro non foi nin exclusiva nin sei se maioritariamente de parte do nacionalismo. Deixando aparte certo feito: non sei ata que punto se pode considerar a Xavier Alcalá fóra do nacionalismo.
Os detalles que vde. indica, que en xeral vexo de maneira moi semellante, son manifestacións dun paradoxo: certa identificación, puntual ou conxunturalmente motivada, e como hábito ou forza predominante o desapego ou prexuízo. Non haberá, supoño, que pór exemplos ou alegar mostras: teriamos catálogo moitísimo máis numeroso có que vde. presenta, ao que me permito engadir aquela famosa pegatina, a triángulos branco e azul, do "Falemos Galego", procedente do galeguismo e que se viu en ben coches antes de que aparecese o G como indicativo nacional.
Non podo estar, por outra banda, máis ca dacordo no último: na batalla da lingua, a vitoria virá da autoestima e visións en positivo. A visión tráxica da historia, que respecto moitísimo e non deixo de compartir dependendo, non é para este tempo.
En tal sentido (visión positiva da lingua) permítome apegar un artigo que me pediran de "El Progreso" e que saíra publicado ha de haber dous meses.
PURA CONVENIENCIA
No ano 1994 pasei a vivir unha situación que coñecía desde fóra: aquel goberno, alegada e xactanciosamente galeguista, non dispoñía ningún centro onde a miña filla puidese comezar a súa instrución pública en galego, o idioma propio do país e habitual na familia. Ao respecto, onde eu lía e falaba encontrei diversas actitudes: un responsable de Normalización Lingüística díxome que na escola os rapaces seica aprendían sen ningún problema a segunda lingua, así lle chamou á miña e de Galicia; moita xente calaba a boca; algún outro amosaba certa conmiseración prepotente ou prepotencia pouco conmiserativa (se non estás contento, ponte).
Eu son, de hai moitos anos, partidario do ensino en galego. Foi desde o inicio algo tan emotivo coma razoado, e non hai espazo aquí para pormenorizar as súas fontes e extremos. Digamos que hoxe, tempo inevitable e gozosamente multilingüe, no que a nosa linguaxe histórica debe ser proposta a todos como hábito individual, dispor dela considéroo privilexio e tamén riqueza. Non crean que a segunda palabra leva significado puramente simbólico ou espiritual: falando en forma aparentemente cínica, diría que o galego é bo negocio. Para o país e cada un dos seus habitantes.
Reiteremos algo xa ben veces dito: esta fala conformárona antepasados moi remotos; sucesivas xeracións foron medrando en experiencia histórica, en coñecemento, e expresándoo a través dela. Recibir o galego, usalo na propia vida, non interromper a cadea, é un acto de ecoloxía cultural. Hai xente que ao reencontrar o idioma, algún día perdido na transmisión familiar, experimenta viva satisfacción, a miúdo dificilmente explicable.
Cada un de nós é persoa, pero tamén integra un colectivo. Que a sociedade galega dispoña de marca propia -éo a lingua, e eminente- constitúe factor de afirmación e autoestima. Tamén de proxección no marco internacional, onde as identidades, lonxe de espantar, atraen. Falo de prestixio, tamén de turismo. Benestar, emprego.
Do noso tronco, noutrora, xurdiu Portugal; os lusófonos soben dos douscentos millóns e aumentando, incluída unha das economías emerxentes no mundo, o Brasil. Un galegofalante instruído ten posibilidade seria de converterse en usuario pasivo e tamén activo do portugués, segundo o seu interese e as políticas futuras da nosa administración. A hipótese dunha maioría social trilingüe (sen contar o inglés nin outros) ofrece tales perspectivas de competencia e desenvolvemento que non se debería pasar por alto imprudentemente.
Vai aumentar a presenza escolar do idioma propio, e o que leve ese camiño véxoo positivo. Algún fillo meu aínda recibirá beneficio de tales medidas, así mesmo os demais escolares. Para ser bo usuario é preciso usar a lingua, lela, escribila, falala, que a un lla falen. E en termos de autoestima e progreso o galego convén. Convénnos.
Era para unha sección de contraste que sae os sábados, onde se publican, arredor dun tema, dous puntos de vista contrapostos. Fronte a este meu saíra outro de usuario do castelán cuxo nome non mencionarei; expuxo os seus argumentos e titulou, tomando a Celso Emilio como pretexto "Porque me da la gana".
Teñan boa noite.
Era a cousa sobre a lingua no ensino; esqieceume dicilo. Reitero o desexo de boa noite.
Cando falo de nacionalismo atancando a Dobarro, podía engadir outros tamén de fóra deste, mais comprometidos socialmente.
Pero despois, os ataques a todo o que se movese fóra deles(digo, Celso Emilio, Blanco Amor, -por ser dous que non calaban- Carares, Piñeiro, Seoane, etc. etc.) foron tan antolóxicos como contraproducentes.
Españolistas, pseudonacionalistas, culturalistas... bla, bla, bla. E así, foise esquecendo toda a movida cutlural impulsada polo PCG -Histrión, Ateneo de Ourense, Voces Ceibes...- e asimilando, con suma felicidade para os sectarios, cultura galega e nacionalismo. E así nos vai.
Contesto a mensaxe de Etxeokeai anterior á súa última:
- Home, a Do Barro (ou Dobarro) caéronlle as hostias tanto do bando peceiro coma do upegallo. E todo porque nas entrevistas dicía que non era comunista...
- "O tren" e outras foron un éxito porque eran musicalmente boas. Tanto daba se estaban cantadas en inglés, galés, catalán (Serrat) ou galgo. Non tanto éxito tiveron os Voces Ceibes. As súas letras si envelleceron.
- Eu non faría unha película de bos e de malos a respecto da división "culturalistas" vs. "nacionalistas", porque todos fixeron de heroes e viláns nalgún momento. Onde se ventilan cuestións de poder (daquela simbólico, claro), sempre ocorren estas cousas. As cousas non melloraron cando, transcorridos uns anos, os que ocuparan o mundo cultural liquidando de paso o PG ("hai que facer cultura"), se meteron en política no último minuto nun partido non nacionalista.
- As señoritas da Coruña, que non falaban galego (como dicía o Bardo), nunca tiveron problemas en poñerse o traje regional se facía falta, porque quedaba moi chulo.Agora o de poñerse o traxe de diario para sachar (nunca dirían "sachar", dirían "cavar") as patacas, iso xa é outra cousa. A vostedes, que son historiadores do presente, recoméndolles vivamente unha sección do xornal coruñés "La Opinión" que se chama "La ciudad que viví". Ai poderán ler a historia material, inmaterial e mais da outra de despois da guerra, contada polos propios dos coruñeses.
- A lingua galega resistiu "500" anos porque aquí non houbo unha invasión castelá a grande escala como en Irlanda ou no sur de Escocia, porque isto (iso) sempre foi un finisterre que a ninguén lle interesaba, e e porque tampouco houbo unha industrialización forte como en Asturies, onde xa non queda case ninguén que fale o leonés-bable ese que chaman asturiano.
- A opción "nacional popular" hai que entendela nun momento no que Galicia é unha canteira de exportación de man de obra barata, un país subdesenvolvido cunha industria moi cativa, ligada moitas veces á extracción de materias primas, ou ben tinglados montados polo estado. A agricultura era de subsistencia. Pouca clase media había.
- Tou d'acordo coa última frase súa.
Amigo Swann: en Asturies onde mellor se mantén o que vostede chama bable e agora chaman asturiano é precisamente nas cuencas mineras. E onde aparecen grupos belixerantes a prol da lingua, como o famoso Conceyu Bable, que é xermolo de tantos grupos asturianistas coma hai en Asturies. É verdade que a industrialización trouxo inmigrantes (en moitas ondadas desde mediados do século XIX) doutras partes, pero foron completamente asimilados.
A miña nai (de nai asturiana e pai castelán) sempre falou e fala sempre bable/asturiano: é a miña lingua materna, de entendermos este termo en sentido estricto.
Pois eu non lembro ataques a Luís Seoane. Nos setenta, máis ben estaba a ser xa un grande ignorado, visto en todo caso con algún respecto en virtude dó seu xorne de esquerda.
Outro era o caso de Celso Emilio, que xa foi abordado aquí. Episodios do remate da súa vida dan para bastante comentario; e bastante calado o lembro a el despois de saír da UPG. Moitas voltas dera a cousa en menos de cinco anos! Suficientes para, se cadra, non levantar demasiado a voz.
O de Blanco Amor téñoo tan presente que merece un comentario concreto. Debía traballar eu aínda n' A Nosa Terra e soubemos que o Bloque de Ourense non asistira ao enterro porque "unha vez [ou máis] falara mal da AN-PG"; comentaba eu iso, con outro, algo ou, se cadra, bastante fartos de tanta, repetida simpleza, falta de consideración e de visión. Ao mellor non deixa de facer xustiza: "peixes" había diversos, nacionalistas tamén. Manuel María debeu estar no enterro, sempre ía. Era da UPG; todos sectarios, porén?
Tamén o tema de Casares e Piñeiro foi analizado, se ben volverá. Había razón política, discutible, se cadra, pero lexítima. Supoño, ou? O tempo pasou. Alguén me transmitira certo dito de Casares, andando os anos: "neste Bloque podía estar eu". Apócrifo se cadra,
ou lexítimo; deixemos os mortos.
Do PCG próximo a min coñecín un inequívoco comprometido coa lingua: Xesús Alonso Montero, profesor ao que moito lle debo. En Santiago, máis tarde, galego-falante inequívoco era Luís Caparrós Esperante; lamento non poder mencionar máis de lembranza miña, agás Benedicto e Bibiano, que son outra historia. Dese partido veu cousa valiosa, politicamente diversa da nosa. Contendemos con eles daquela, séguese facendo por medio interposto.
Aquilo pasou e ben merece historiarse. De quen o faga, espero un certo coidado e rigor na utilización do adxectivo "sectario". Non é de propietario único, e deu para usos, uns, quizá máis confesables ca outros.
En efecto, o termo sectario non ten único propietario, xaora.
Agora ben, algúns o foron máis ca outros. E vostede ben o sabe, amigo González.
En todo caso, non é moi recomendable maquillar a historia porque, á final, todo remata xustificándose e o xuízo (a capacidade de emitir xuízo) fica orfo.
As políticas fanas e deséñanas persoas concretas, cuxas filias e fobias adoitan trasvasarse ás políticas sob pretextos ideolóxicos, e moito máis daquela. Ou non?
O sectarismo era unha marca propia de todo tipo de organizacións clandestinas, moi ideoloxizadas e con poucos militantes, como o eran case todas as da esquerda antes de 1977. A historia do período 1968-1977 é unha continua loita polos espazos políticos entre UPG-BNPG e PCG e outros partidos da esquerda.
O plano político cubría todo o mundo cultural e social e trasladábase a enfrontamentos como as liortas Paco Rodríguez-Alonso Montero e moitas outras.
Houbo excesos por todas partes, que hoxe parecen ridículos e fóra de sentido. Por poñer un exemplo, alguén se acorda o que se dicía do Movemento Comunista de Galicia dentro das filas nacionalistas neses anos? Pois ben, moitos deles acabaron dentro do BNG, a través de Inzar. E non pasou nada. Si sería bo que os encargados de historiar este período o fagan coa máxima obxectividade posible.
Situándonos no plano do anecdótico e chocalleiro, eu lembro, por exemplo, unha das pasaxes de "Celtas sen filtro".
Nun momento dado un personaxe (ou quizais dende unha radio) daba a noticia: "Alonso Montero acaba de recibir o Premio Nobel"... e a sala completa escachaba a rir.
Agora os dous están en amor e compaña na RAG.
De "amor e compaña", nada de nada. Cando menos dende que se decidiu o DLG 2007 para María Mariño.
A ver logo, amigo Anónimo. Non nos deixe co mel nos labios. Cóntenos algo, veña.
Eis unhas ideas calenturientas (pola calor, "maormente"):
- O nacionalismo deses anos era moito máis diverso que o que cabía na UPG. E o que hai hoxe xa nin lles conto. Non nos esquezamos diso.
- O motor que move o mundo é a ansia de poder. Antes de 1977, o que estaba en xogo era o poder cultural-ideolóxico (de aí todas aquelas discusións sobre o “compromiso” da literatura, o realismo, a contradición entre “nacionalismo” e “marxismo”, etc). Despois desa data, tamén o político. Tiña que ser moi frustrante para moita xente comprobar que os que falaran e acturaran dunha maneira agora se subían ao carro da política, ocupaban algúns espazos de poder e lexitimaban a algúns dos que os perseguiran.
- Aquí vexo unha loita tremende entre o pai (que xa non é visto como un ser perfecto e a imitar) e o fillo, que ama-odia ao pai que o quere controlar. Hai un conto de Xa[b/v]ier Alcalá no que isto está moi ben contado, con pelos e sinais (e aínda con personaxes recoñecibles, botándolle un chisco de imaxinación): “O larvisión”.
- Estou de acordo en que o sectarismo ("eu son máis nacionalista e/ou de esquerdas ca ti”) é marca propia das organizacións clandestinas. Tamén das sectas de tipo relixioso. Os dirixixentes destas organizacións teñen moi claro que a súa supervivencia depende do ben que consigan adoutrinar aos seus acólitos nun mecanismo de auto-afirmación cuxa regra número un di: “Nós somos a Verdade; eles non a teñen (están contaminados), e ademáis veñen por nós”.
- Mais o peor non foi isto, con todo o que tivo de fragmentación da esquerda e do nacionalismo, e cuxos efectos aínda estamos a pagar hoxe despois de tantos anos. O peor, daquela, era a falta tremenda de adecuación entre os esquemas ideolóxicos de que partían e a realidade. Eis o paradoxo: teóricamente esta xente sentíase como “salvadores” dos demais... pero non existía diálogo cos salvados. Ninguén ía a falar con eles a ver se, en primeiro lugar, querían ser salvados, e se o querían en qué condicións. Nalgún caso o que ocorreu é que algún dos salvadores non conseguiu nin salvarse a si mesmo. Ou aínda peor, metéronse no terrorismo, mentres outros, co tempo, renegaron de todo, incluso do mellor dos seus ideais.
Creo que ao nacionalismo convenlle saír a dialogar cos que queren salvar.
De acordo ao 99% con Marcel.
Por aquilo de non maquillar a historia, que di AP-C, e tamén porque xa é a segunda vez que o amigo González cita esa suposta frase de Casares sobre a súa posible adscrición bloquista, véxome un pouco na obriga de aclarar ese punto. Fágoo dende o coñecemento persoal e mesmo dende certa amizade con Carlos Casares, con quen falei moitas veces de política, practicamente ata poucos días antes da súa morte. Creo que outras persoas que tamén o coñeceron e gozaron da súa amizade, mesmo dende propostas ideolóxicas distintas, como o señor Valcárcel, non me deixarán mentir se digo que Casares foi un convencido socialdemócrata e un simpatizante firme e colaborador habitual do PSdeG-PSOE. O Bloque, amigo González, dígollo de verdade, non lle chistaba, pois Casares non era nacionalista e tampouco tiña unha boa opinión política de quen entón rexía os destinos da fronte patriótica, Xosé Manuel Beiras. Nin sequera nos momentos máis escuros, desnortados e mesmo ridículos dos socialistas galegos deixou Casares de sentirse identificado con esa idea e con ese partido. Lembro que pouco despois das desatrosas eleccións autonómicas de 1997, cun PSdeG capitaneado por Paco Vázquez e con Abel Caballero como fracasadísimo candidato á presidencia da Xunta, eu comenteille, desanimado, que un partido así non ía a ningures e que talvez non merecía a pena seguir apostando por unha organización que tiña como líder a un tipo como Vázquez, tan pouco afín aos postulados galeguistas e socialistas nos que el e mais eu cincidíamos. Mesmo lle comentei que talvez o BNG estivese chamado a substituír ao PSdeG como o gran partido socialdemócrata galego. El contestoume que non lle daba moito crédito a esa posibilidade e que lle seguiría sendo fiel ao PSOE, pois era o partido que defendía un modelo de sociedade máis parecido ao que el desexaba para Galicia. "¿Con Paco Vázquez?", retruqueille eu. E el deume unha contestación que podería enxuiciarse como moi propia del. Díxome algo así: "Se ti es católico e che din que o cura co que te confesas se fai pallas, deixas por iso de crer en Deus?".
Eu, cuan pequeno saltamontes abrumado pola proverbial sabedoría do mestre, fiquei calado e meditativo.
Ben, isto non quere dicir que o que afirma o señor González sexa inexacto. É certo que Casares dixo esa frase, e eu estaba diante cando a dixo. Pero non pode sacarse de contexto: o posible, suposto, soñado e hipotético Bloque que lle estaba pintando un amigo nacionalista crítico -lugués, por certo, e hoxe tirando a pesoísta- nin era o que daquela había nin é o que hai hoxe nin, moito me temo, será o que haxa mañá, tal e como van as cousas.
Casares, acórdese González, viviu experiencias bastante duras co Bloque: dende o espectáculo do regreso a Galicia dos restos de Castelao ata o "happening" que lle montaron en Moldes con ocasión da concesión do premio Losada Diéguez, por non falar -e isto era o que máis lle molestaba- do contumaz labor de desprestixio de Ramón Piñeiro feito dende as filas do nacionalismo hexemónico. Isto non quere dicir que non tivese moi boas, excelentes, relacións persoais con moitos militantes do nacionalismo, sobre todo do sector afín á vella Esquerda Galega de Camilo Nogueira, pero tamén con bloqueiros-bloqueiros de toda a vida, como o Pepe Puga de A Nosa Terra, Vítor Vaqueiro, Bieito Iglesias e moitos outros.
No que eu tratei a Carlos Casares, corroboro o documentado informe que acaba de presentar Leituga. Casares sempre se identificou coas posturas políticas socialistas do PSdG-PSOE e a algúns custábanos entender que mesmo se tratase con personaxes como Paco Vázquez: a anécdota que conta Leituga é significativa. Iso non quita que se levase ben con militantes do BNG de certo renome (xa se dixo) ou con outros menos coñecidos (eu oínlle falar ben do concelleiro do BNG daquela, en Nigrán, e doutros militantes de base). Poderíase engadir aínda que a súa relación con Camilo Nogueira explica que figurase na cea e asinando o manifesto de Galicia Viva, o punto de lanzamento do que sería Unidade Galega (nesa cea estaban tamén Torres Queiruga, Bieito Iglesias, eu mesmo... ata unhas 50 persoas do mundo cultural). Supoño que a súa identificación co modelo de sociedade socialdemócrata vén das súas viaxes a Suecia nos primeiros 70: escribiu unhas moi gabanciosas crónicas dese modelo en La Voz de Galicia neses anos.
Queda atrás moita cousa que comentar, e dificilmente vou dar feito: déanlle a culpa aos exames e non á desconsideración.
Paréceme relevante a súa contribución (de ámbolos dous) en relación con Casares. Non a poño en dúbida, nunca suxerín cousa diferente. Casares (e "Galaxia") significaron cousa diversa do chamado daquela "nacionalismo popular", e non particular ou unicamente por claves "sectarias" que en todo caso a contribución do Marcos aí atrás pon nun punto moito máis xusto cá atribución de piñón fixo habitual. Casares e Piñeiro, por razóns diversas pero concorrentes, optaron politicamente, os outros optaron (-mos) politicamente e tanto as bases teóricas coma o sentido estratéxico e práctico afastaron sen remedio. Por certo, e non é faltarlle aos idos: a lingua do de Xinzo non era tampouco lixeira, ben o sabe quen o sabe.
Ora ben: a normalización do ambiente e espazo político, a partir dos anos noventa, relativizaron conceptos, puíron belixerancia e posibilitaron achegamento; desde moi lonxe, os setenta e oitenta cavaron gabia extensa e profunda. A frase de Casares (que me alegro de ver confirmada, ata o de agora era anécdota) é considerablemente significativa: xaora, non imaxino a Piñeiro dicindo cousa semellante. O tempo pasa, a historia ensina. A evolución continúa.
Xa que de historia tratamos: eu sei que nós practicamos daquela o sectarismo. Sei tamén que a lenda se agrandou, e parte da causa foi o fracaso político doutros. Teño feito, tento facer habitualmente autocrítica, paréceme xusto e san. Ora ben, o que non vou aceptar é que o retroceso da lingua galega se deba a certas actitudes de moito nacionalismo; e hai voces que, por veces, parecen suxerir tal exceso. Non, señores; a actividade política e cultural do movemento patriótico galego fíxolle e faille moito ben á lingua; moitísimo máis ben ca mal. Ata aí podía eu chegar.
Por certo: engádese á nómina de peixes inequivocamente galegófonos (nos diversos alcances do termo) ao moi esquecido e benquerido Chichí Campos. Canto lamentei onte, ao decatarme, non lembralo.
Chichi era tan galegófono como castelanófono, igual que Santiago Álvarez ou os líderes obreiros do PCG, case todos galegofalantes (Waldino Varela, Manel Fernández, Amor Deus, Xosé Manuel Iglesias...). Simplemente, non facían da diglosia nin delicto nin pecado, nin tampouco convertían a lingua na luz arredor da que dan voltas todas as bolboretas.
Non falabamos aquí de bolboretas, senón de PC e actividade galegófona ou, se se quere, compromiso coa lingua. A memoria chega lonxe; ata o tempo no que o "Mundo Obrero" traía grampado un anexiño con título en galego ("A Voz do Pobo") e case todo o resto en castelán. Sen pecado, xaora. Igual cós líderes obreiros de Ferrol e Vigo, probables galegofalantes que seguramente lles falaban castelán aos fillos.
Tampouco non era delito o dos esquerdistas que nos séculos XIX e XX facían todo en galego agás os discursos orais e mailos textos textos escritos (que bonito "Xente ao lonxe" como testemuño). Non quita, porén, para que eu o considere actitude pouco estética e de lóxica nada desexable. Diría, por outra banda, que niso non son só. Á fin e ao cabo, é de ver que houbo mudanza. Supoño que esta lles debe máis aos que sempre pularon a normalización lingüística (déixenme chamarlle así) ca a practicantes ou promotores da diglosia sen complexos. Sen acritude nin faltarlle ao recoñecemento doutros e notables méritos.
Non sei se Chichí Campos falaba castelán habitualmente. Sei que llo escoitaba falar bastante, pero (case) sempre de coña. Sei tamén do seu labor artístico e compromiso lingüístico; tan peixe coma galego. Sei que lle falaba galego ao fillo (non era caso moi común) e que un día se me queixou de que non llo daba transmitido, que o ambiente non axudaba. Galegófono en distintos sentidos, dicía eu. Supoño que, agora, queda claro por que.
E da revista Chan non falamos?
DA REVISTA CHAN, "caramuxo pequeno", falábase no texto orixinal deste artigo (aínda mantén a ligazón a GH).
Os tertulianos daquela, xuño 2007, ocupáronse doutros temas, non de Chan, revista á que lle gardo certo cariño dende que a descubrín, inicios dos 70, na biblioteca da Auriense.
Se lle interesa, hai unha reseña máis ampla no DICCIONARIO DA LITERATURA GALEGA DE GALAXIA, tomo III. Prensa (esta voz fíxena eu mesmo).
Publicar un comentario