Premio Casa dos Poetas 2007

Acabo de chegar da xuntanza da Fundación Curros Enríquez (e do xantar posterior, cocido de todas as vías posibles) e permítome adiantarlles xa a todos vostedes o nome do gañador do Premio Casa dos Poetas 2007, que se entregará o primeiro domingo de setembro: o autor, actor e director de teatro (cine e televisión) Manuel Lourenzo.

É a primeira vez que este premio recae nun escritor dramático, como faceta fundamental da súa obra, pero os seus méritos son tan evidentes que a decisión foi tomada por unanimidade. Estaban presentes, entre outros membros da Fundación, Xosé Luís Méndez Ferrín, Luís Ferreiro, Andrés Mazaira, Chema Paz Gago, Antonio Piñeiro, Xosé C. Sierra, Gonzalo Iglesias Sueiro, Olga Gallego e Antonio Mouriño, alcalde da vila de Celanova. Deuse conta ademais do plano de actividades do 2006, que Paula resumiu con moito acerto, e dos proxectos do 2007 e inicios do 2008. Neste último ano celebrarase o centenario da morte de Curros, que probablemente subliñe dende a Fundación o seu papel como xornalista e o adiado Congreso Celso Emilio Ferreiro, cando se cumpren (2008) os 40 anos de Cantigas de escarnio e maldizer; Viaxe ao país dos ananos e o nacemento de Voces Ceibes.

Patoloxías da modernidade.

Falabamos onte das opinións do sociólogo Salvador Giner sobre o mundo no que vivimos: unha sociedade insolente, sen referencias ideolóxicas, que puxo en cuestión o concepto de autoridade (“auctorictas” intelectual, non autoritarismo) e sacrificou os seus principais valores e referentes. Un diagnóstico moi semellante foi o que fixo o psiquiatra Luís Ferrer, do Juan Canalejo, que falou no Colexio Médico da Psicopatoloxía da Modernidade: ó cabo os psiquiatras reciben na súa consulta as consecuencias desta sociedade despersonalizada e desestruturada. Eu aproveitei as opinións de Giner para preguntarlle ó psiquiatra se pensaba que algunha ideoloxía podería substituír o papel que noutrora tiveron as igrexas e os partidos comunistas. Respondeume que moitas persoas cubriron ese baleiro dende a ecoloxía e a tecnoloxía. Veremos qué nos depara o futuro.
(Pan por Pan sábado 24 febreiro. Na imaxe: Moza cun can branco, 1951-1952, de Lucien Freud)

"Cómpre conectar o país dixital e xeograficamente" (Miguel Anxo Seixas)

Unha entrevista a un bo amigo, o noso asesor en temas de bibliofilia e un dos homes que máis sabe neste país da historia do libro galego.

(A foto é de Andrés Fraga, de El País, e a entrevista de Óscar Iglesias).

E seguro que tamén lles agrada o artigo de Antón Baamonde.

O porco, o estranxeiro e a heterodoxia necesaria (Manuel Rivas)

Manuel Rivas seguiu moi atento a forte dialéctica que se desenvolveu nesta lareira arredor do porco e as súas marabillas culinarias (o artigo completo). Velaí unha mostra:

Alédame e inquieta a un tempo un mundo da cultura que se manifesta con vehemencia a prol
da conxunción copulativa "e" contra a intrusa cópula "i", e que debate apaixonadamente a terceira vía do porco. Penso que este foi o Entroido máis intelectual da historia. Mesmo Os Maracos, esa "centenaria" comparsa coruñesa que cumpriu 25 anos, cantaron en pandeirada: "Prohibiron o tabaco / Queren prohibir o viño/ De continuar así / Vannos prohibir os chourizos". Si, a saúde vai acabar con nós.
Na política do porco, e na campaña do Entroido, houbo sempre dous partidos dominantes. O Partido da Cachucha e o Partido do Lacón. Foi Alfonso Monxardín, da Escola galeguista de Francfurt, quen converteu en forza emerxente e alternativa o Partido do Dente, nunha extraordinaria proclama disfrazada a xeito de artigo no xornal Galicia hoxe e titulado Tomando postura: a terceira via. Vexamos un imprescindíbel parágrafo de situación: "Para os pouco iniciados na porcofaxia -suidofaxia sería pedantería- indicarei que en Ourense cachucha é a parte superior da cara do porco, con perdón, da boca para riba, afumada e salgada; e dente a mandíbula inferior, sometida a proceso semellante de momificación".
A proclama a prol da terceira vía foi colgada na rede, no blog As Uvas na Solaina, de Marcos Valcárcel, e a partir de aí abriuse un dos debates máis amenos, ocorrentes e sabedeiros dos que teño seguido na Rede en Galicia. Un auténtico festín de ilustración arredor do Ciber-Porco. O sorprendente para min foron os apoios á terceira vía. Penso, non obstante, que a maioría do pobo segue a moverse na bipolarización entre o Lacón e a Cachucha. O Dente, esa contundente delicatessen, é unha opción moi de entendidos.
Eu debo confesar que non me convence ningún partido do porco. Os escaparates de cachuchas nos ultramarinos parécenme artísticas instalacións de terror. Se nas enchentas do Entroido cada vez me sinto máis un estranxeiro, imaxinen na Coresma!

O remate do artigo tampouco ten desperdicio. É evidente que, se non tes algún inimigo, non eres ninguén:

O quecemento. O malo do cambio climático é que o tempo, como a xente, anda ao seu.
Xeracións literarias. Que uns escritores galegos declaren como trazo xeracional que len os autores anglosaxóns e que non lles interesa a actual literatura galega non significa nada. Pasounos a todos. Eu tamén lía de rapaz o Reader?s Digest (traíao a Castro unha lavandeira da casa dos señoritos). En canto ao confronto vellos e novos, é tamén un dilema vello. Eduardo Blanco-Amor foi sempre moi novo, sobre todo cando volveu de vello e tivo que comezar todo de novo: a máquina de escribir botaba fume. Fume bordado, hai que dicilo. O mérito non é a xeración, que vén dada (tranquilo, compañeiro Jaureguizar, serás moderno aínda que non o queiras), senón o manterse como un des-xenerado.
O éxito. Con teima penumbrosa, Franco Grande, bo memorialista dos días escuros, alcuma de colonizados un día si e outro tamén aos que escribimos nestas páxinas. No coloquio que seguiu á presentación d'Os libros arden mal en Santander, unha lectora cántabra contou que na Coruña un alto executivo dixera de min que era "maricón y del Bloque". Nas cartas ao director deste xornal, un xentil lector espetou: "Leo todo, menos lo de Manuel Rivas". Colonizado, bloqueiro, maricón, e carne de gueto. Agora xa sei o que é triunfar.

Unha sociedade insolente

A entrevista que ofrece hoxe El País con Salvador Giner, mestre de sociólogos, non ten desperdicio. Descríbenos como unha sociedade insolente, que perde os seus referentes e valores. Unha sociedade sen educación e sen patriotismo (o que quere o seu país non destroza a súa paisaxe ou tira papeis polo chan. Iso é virtude patriótica. A media cívica española está moi por baixo de Holanda e Inglaterra. Iso é mesurable).

Tamén ten interese saber o que prefiren ler a maioría dos españois: thriller-histórico-religioso-aventurero-cultural.

(A imaxe é de Lichtenstein, sobre o que tamén escribe nas mesmas páxinas H.Molero)

O ruxe-ruxe (Banco de España)

O ruxe-ruxe sobre o tema do Banco de España está a funcionar. Nestes días o xornal La Región fixose eco con amplitude da proposta, xurdida na nosa tertulia do Liceo (e a propósito dos artigos na prensa de Afonso Monxardín, Pepe Paz e outro meu), de buscarlle un destino cultural a este centro patrimonial (quizais un futuro Museo da Cidade). Están xa en marcha algunhas iniciativas para reclamar un fondo debate ó respecto. (Tamén outra proposta, totalmente á marxe desta, que reclama o local como posible ubicación dunha Fundación Quesada).
De momento, semella que están abertas todas as posibilidades e ata Pérez Touriño, presente onte na cidade, apuntou á necesidade de darlle un uso cultural a tan céntrico e nobre edificio:
"Las reacciones no se han hecho esperar. El presidente de la Xunta, Emilio Pérez Touriño, asumió ayer el ‘liderazgo para tratar de recuperar un edificio tan emblemático como o Banco de España para ó servizo da cidadanía’. El jefe del ejecutivo autonómico (socialista al igual que el Gobierno central) destacó ‘a tradición cultural de Ourense e a inmensa riqueza do seu patrimonio’. El candidato a la alcaldía por el PSOE, Francisco Rodríguez, también se ofreció ‘para recuperar este inmueble para outros usos culturais’".

Mellorar o uso da lingua

Houbo tempos, dicía eu onte, nos que case non existían instrumentos útiles para perfeccionar o galego que usaba cada cidadán: lembremos a linguaxe clandestina dos panfletos dos anos 70 ou de moitos libros daquela época. Admitamos, porque esa foi a realidade, que case non había daquela materiais onde acudir: os cursos de galego nas asociacións culturais facíanse coa Gramática elemental del gallego común de Carballo Calero (Galaxia, 1966) ou logo, dende 1971, cos métodos Gallego 1, 2 e 3 do Instituto da Lingua Galega, pensados estes para neofalantes que accedían ó noso idioma dende o castelán.
Hoxe a situación é moi outra: métodos de galego, TVG, prensa en galego, galego na escola. Por iso os falantes con presenza pública, os que deitan opinión na televisión e nos xornais, os que nos representan a todos nos parlamentos, xa non poden xustificarse detrás da ignorancia do código lingüístico. E o certo é que algúns deles falan un galego tan deficiente como aquel, marcado polo descoñecemento, dos primeiros 70: un galego cos pronomes átonos mal colocados; con teísmos e cheísmos; confundindo a forma ‘saúdao’ cun incorrecto ‘saúdalle’; con formas verbais compostas, etc. Un galego para mellorar.

Andoliña xoves 22 febreiro

Moito que mellorar.

O Manifesto do E, do que falei antonte, está a provocar un pequeno debate sobre a calidade do galego que usan os nosos políticos. Está nos xornais e nos blogs: sobre o tema opinaron estes días Antonio Piñeiro, Xosé M. Sarille ou Monxardín, entre outros. Moitas opinións piden un galego máis enxebre e menos artificioso. E iso é posible, respectando a variedade de rexistros propia de toda lingua, deturpando erros como os que apuntei onte neste curruncho e volvendo ás raíces do idioma. E hai moito camiño para mellorar: todos, tamén este cronista. Por exemplo, velaí a ausencia cada vez maior de infinitivos conxugados, tan propios da nosa lingua. Ou a escaseza dunha fraseoloxía galega, limitándonos a traducir os ditos casteláns. Ou o necesario respecto á pronunciación e ás melodías do idioma. Ou o esquecemento do pronome de solidariedade. Si, hai moito que mellorar.

Pan por Pan xoves 22 febreiro.

(Imaxe de Laxeiro, dos fondos da Galería Elvira González)

Galicia en "Triunfo"

Dese tema falamos neste blog hai unhas semanas e sobre el volve hoxe Ramón Chao en El País, nas páxinas de Galicia: a presenza galega na revista Triunfo. Velaí dous parágrafos do seu traballo (por certo no segundo confunde o nome de Xesús Alonso Montero, porque Sánchez Montero creo lembrar que era un dirixente do PCE que nada tiña que ver con Galicia):

Galicia estuvo muy presente en Triunfo. De inmediato me viene a la memoria un artículo de Xosé Luís Méndez Ferrín sobre nuestro ser. Busco en www.triunfodigital.com y pongo mendez ferrin. Lo encuentro en el día 9 de diciembre de 1972, páginas 59-65. Xosé Luís tenía 34 años. Sus apreciaciones siguen válidas : "Veo a mi hijo de cuatro años en la playa de Coruxo. Juega a ayudar a los pescadores en la operación de varar una gamela, embarcación ancestral. Cada gesto de aquellos hombres es imitado por el niño que, sin saberlo, atraviesa miles de años hacia atrás, hacia un plano neolítico, como neolíticos son, quizá, el ancla de piedra, el carro, el hórreo, las brujas, los pesos en la cabeza, los fundamentales mitos colectivos. Descubrimos, con mirada alucinada, que la base cultural del campesino-pescador gallego está hecha de elementos neolíticos. Y el vértigo sobreviene al imaginar la trasmisión, la perduración de esos elementos a través de los siglos, de las culturas, de las etnias que se suceden sobre la piel del macizo gallego".

¿Continúa vigente, 35 años después, éste análisis de Xesús Sánchez Montero?: "Nunca hubo en Galicia tantos escritores dispuestos a escribir para el pueblo o con el pueblo o desde él; pues bien, el pueblo está, como lector ausente. Lo estuvo siempre, salvo exiguas excepciones. El pueblo que habla gallego, que sabe un buen gallego, no ha sido escolarizado en su lengua. El ciudadano gallego, analfabeto en su idioma, tartamudo en el otro y educado en la solapada subestimación hacia la lengua del país, sólo excepcionalmente se acerca a la letra impresa en gallego (en otras áreas idiomáticas el pueblo no consume literatura de arte, pero sí literatura de quiosco, género que no existe en gallego.

O galego que se fala na Xunta de Galiza
XOSÉ MANUEL SARILLE
(El Correo Gallego 21 febreiro 2007)
O Presidente da Generalitat de Cataluña asiste todos os días laborábeis a aulas de lingua catalá ás nove da mañá sen que se lle caian os aneis. José Montilla posúe un catalán máis que correcto, pero os seus asesores aprecian que o máximo representante do país debe usar un idioma impecábel, igual que debe vestir, cando menos, correctamente, en caso de no poder facelo con elegancia.
Visto desde certos sectores de Galiza, pode dar a impresión de que este esforzo é inútil, porque, dirán eles, o que se debe facer é administrar ben, ir ao práctico e deixarse de cousas secundarias. Xa pasaba isto coa reforma do Estatuto, cando dicían que o importante era lograr diñeiro e non facer un problema de país cos dous símbolos que aparecían no debate, o recoñecemento da nación e o deber de saber galego.
Os nosos gobernantes usan un pésimo galego, especialmente o Presidente, que mestura as dúas linguas, caótico nas expresións e coas palabras. Mais tamén o líder da oposición, que non dá colocado un só pronome no seu sitio, sexa porque non sabe ou porque non lle importa. Asómbranos o Conselleiro de Traballo, ao que se lle pegou dicir una cando hai que dicir unha, non sabemos se por desleixo ou por un toque chic de difícil prospección. Non se libra o Vicepresidente, que opta polos castelanismos, talvez por lixeira aproximación popular. Ao Conselleiro de Medio Ambiente nótaselle o contacto permanente co idioma, mais tamén se lle nota que se abstivo de acadar un uso pulcro. No entanto, hai que darlles os parabéns a outros, por exemplo á Directora Xeral de Transportes que se esmera nas entrevistas.
Andar co idioma como se fose un trapo proxecta unha imaxe pésima de nós mesmos, ante nós mesmos, ademais de revelar moi pouca sensibilidade e querenza polo saber, que son virtudes necesarias no gobernante.
Un galego ben falado di moito da calidade dun goberno. Un mal castelán sería inmediatamente censurado nun ministro español e desde logo, un non imaxina a Jacques Chirac metendo couces lingüísticos. O prestixio do país está tamén na lingua, por iso conviña que comezasen xa os cursos, para ser unha autonomía de primeira.

Expedientado no BNG por presidir a AGAI

Segundo informa La Opinión, o Consello Comarcal do BNG de Vigo, celebrado o pasado oito de febreiro, acordou por maioría abrir un expediente a un militante e membro dese Consello, Pedro Gómez-Valadés, por presidir unha asociación de apoio a Israel. A razón desta medida, aprobada cos votos dos membros da UPG, é que a Asociación Galega de Amizade con Israel (AGAI), constituida en decembro do ano pasado e presidida desde entón por Valadés, é unha organización "imperialista" e, polo tanto, contraria ao "ideario" do Bloque. Cando menos, iso foi o que argumentaron os dirixentes comarcais que propuxeron abrir un expediente, retirarlle a militancia e expulsar do partido ao seu compañeiro, responsable da área de Cultura e Lingua da executiva nacionalista na comarca viguesa. Velaí a nova completa e a reacción do afectado.

Unha vella Ofrenda Lírica

Nos anos 50 non debía ser nada doado emprender calquera iniciativa de galeguización. Pero había vontades comprometidas nesa liña, desde o esforzo individual, convencidos do éxito da súa utopía. Como o noso Xosé Ramón e Fernández Oxea, “Ben-Cho-Shey”. O 29 de maio de 1955, fixo nestes días cinco décadas, a súa filla, María Isabel Ramón Algarra, facía a súa Primeira Comunión. E recibía un agasallo que tiveron moi poucos nenos: un sonetario de dez grandes poetas galegos, entre eles Otero Pedrayo, Ramón Cabanillas, Ricardo Carballo Calero, Augusto Casas e Fermín Bouza Brey, que celebraban en galego aquela xornada: un exemplo máis de compromiso co país.
Consérvase na Biblioteca da Deputación ourensá o orixinal daquela Ofrenda Lírica, imprentada nos talleres do Faro de Vigo. Publicouse en facsímile co volume das Letras Galegas adicado a Bouza Brey pola Universidade de Compostela (1992). Pequena xoia de 16 páxinas que contén versos coma estes de don Ramón: “Tempro es, capela de xasmin e rosa,/ onde o Señor disfroita no teu sangue/ contento na pousada garimosa./ I é moura a neve e o xestal albente/ comparados co branco da fariña/ que feita Deus te fai a ti lucente”.

(Andoliña, 2-VI-05. Na imaxe, "Ben-Cho-Shey" en Tetuán, 1922)

O Aduaneiro, o artista ignorado
(Andoliña 20 febreiro 2007)

Foron moitos, ó longo dos séculos, os artistas que apostaron pola transgresión e a provocación, abrindo camiños ata entón ignorados polos que transitarían despois os seus colegas. Outros foron tamén vangardistas doutro xeito: só serían recoñecidos despois de mortos. Como Henri Rousseau (1844-1910), nacido en Laval, unha vila do noroeste de Francia, no seo dunha familia de clase media. Alistouse no exército antes de converterse en aduaneiro, o traballo do que viviu ata a súa xubilación. E como O Aduaneiro foi coñecido na historia da arte.

De formación autodidacta, empezou a pintar con máis de 40 anos e sempre creu na súa valía como creador. Non así os críticos que se rían del e desprezaban a súa obra. Morreu con 66 anos e só un ano despois da súa morte empezaron a ser recoñecidas as súas pinturas.
Guillaume Apollinaire dedicoulle versos, os surrealistas reivindicaron a poesía das súas pezas, as vangardas miraron cara ó seu inxenuísmo desconcertante. Pintou unha das denuncias antibelicistas máis contundentes, o cadro Guerra (1894), unha figura case infantil sobre un cabalo negro pisando un mar de cadáveres: din os que saben que o Guernica de Picasso lle debe moito a este cadro do Aduaneiro.

Pobo e lingua

FUNDACIÓN PREMIOS DA CRÍTICA GALICIA

PROPOSTA pública a favor do galego auténtico, a favor dun idioma non artificioso.

PROCLAMA a favor dunha humilde e entrañable partícula mergullada nas raíces da realidade vital da lingua.

MANIFESTO DOS CENTO SETENTA en defensa da verdadeira conxunción copulativa: a que nos conforta en “pan e viño”, a que nos divirte en “cóxegas e moxetes”, a que nos orballa en “Laiño e Lestrove”, a que nos compromete en “dereitos e deberes”, a que nos anima en “saudiña e que cante o merlo”, a que nos engaiola en “liberdade e xustiza” e a que nos confraterniza en “galegos e galegas”, “galegos e galegas”.

Desde hai séculos, as persoas verdadeiramente identificadas co xenio da lingua galega nunca pronunciaron “i” nas formulacións idiomáticas que encabezan este CHAMAMENTO ( Outra cousa sería se o segundo termo comezase por vogal: neses casos a opción e ou i dependería dos criterios fónicos e estilísticos dos falantes).

Hai tempo que o noso oído fisiolóxico e idiomático percibe, en non poucos falantes, “galegos i galegas”, con ese “ i ”que é, filoloxicamente, ilexítimo, ilegal, iletrado, ilícito, iincuo.

Por se fose pouco, a ilicitude medra dun xeito especial, entre cidadáns e cidadás que ocupan postos importantes no eido político e sindical (infelizmente, tamén, no cultural e mediático). Trátase, pois, de cidadáns e cidadás que, polo mero feito de falaren desde tribunas relevantes, lexitiman o “ i “ ilexítimo e inepto, e , en certos casos, sementan o desconcerto nos herdeiros auténticos do xenio do idioma.

Sabido é que hai pais e avós, galegofalantes enxebres, non sofisticados, que, cando oen (na radio, na televisión, no Parlamento, no mitin…) ós seus fillos, ós seus netos (conselleiros, deputados, directores xerais…), chegan á conclusión de que o seu vello falar( o seu honrado “pan e viño) non é bo, non é moderno, non é fino: que é da aldea.

Tamén sabemos que hai pais e avós que, ante os seus fillos e netos instalados no poleiro mediático, defenden, con dignidade, o pan e mailo viño e mesmo os alcuman de castelanistas ( “pan y vino” ) mesturados de lusistas, pois, en portugués, a pronuncia desta conxunción copulativa é i . Aínda así, a tribo dos do “ i “ medra, e cómpre que non se consolide.

Sexa cal for a explicación deste sofisticado fenómeno, sexa cal for a explicación (que non xustificación) de pronuncia tan ilexítima, chegou a hora de dirixírmonos ós falantes con responsabilidades públicas para que asuman comportamentos lingüísticos dignos da súa relevancia social, non só no caso denunciado neste MANIFESTO senón en todos aqueles que revelan nula ou ínfima sensibilidade idiomática (a desaxeitada colocación do pronome átono, os lleismos, cantas formas verbais compostas, a ausencia de infinitivos conxugados,etc.etc.etc.)

Hoxe por hoxe a nosa PROCLAMA, o noso MANIFESTO, é un aturuxo filolóxico a favor da humilde, da entrañable, da enxebre conxunción copulativa e , tan frecuente no noso idioma.

Con pan e viño ándase o camiño.

Na Coruña, Lugo, Ourense e Pontevedra, 24 de febreiro de 2007.
(170 aniversario do nacemento de Rosalía de Castro, da escritora que dixo que a poesía galega era “toda música e vaguedade)

CEN ANOS DE HISTORIA CULTURAL. 1955: MERLÍN E FAMILIA, OS EIDOS...

aquí o artigo completo

(Nas imaxes, a portada de "Os eidos"; Antón Avilés de Taramancos de mozo, e Pura Vázquez con Ramón Cabanillas e Fermín Penzol en Madrid, nos anos 50).

O de 1955 foi un deses grandes anos das nosas letras, como tamén o foron os de 1880 ou 1933, entre outros. Verán, foi o ano en que se descubriu toda a potencia creadora de Álvaro Cunqueiro como narrador, co seu Merlín e familia, publicado por Galaxia en agosto e no que o señor de Mondoñedo levaba xa un par de anos a traballar. Pero, sen deixar a narrativa de posguerra, é tamén o momento da segunda entrega de Ánxel Fole, Terra brava. Contos da solaina, que mantén os presupostos da narrativa de raíz popular que o lugués xa esculcara en Á lus do candil, e da novela rural e melodramática Nos picoutos de Antoín, de Leandro Carré Alvarellos, que fora premiada polo Centro Galego de Montevideo.
Na poesía o panorama é tamén esperanzador. Os galegos descobren un dos seus grandes poetas contemporáneos en Uxío Novoneyra, con Os eidos, un poemario que alenta unha nova relación entre o home e a natureza dende a economía verbal e o esencialismo propios do poeta do Courel. Outro gran poeta dese momento é Avilés de Taramancos, que neste ano publica As moradías do vento nunha separata da revista coruñesa Atlántica (n.11-12), libro que sería logo recompilado, en 1982, en O tempo no espello. No mesmo ano saen obran tan destacadas como Seitura, de Fermín Bouza Brey, un dos títulos clave do neotrobadorismo; O ronsel do meu silenzo, de Manuel Casado Nieto, que continúa a liña de imaxinismo popularista do seu libro anterior (Orballo ispido, pubicado un ano antes na colección Xistral de Lugo); A realidade esencial, de Eduardo Moreiras; Versos de alleas terras e de tempos idos, traducións e paráfrases de textos poéticos clásicos e modernos realizada por Ramón Cabanillas; e Cóxegas, de Celestino Cabarcos.
De América chegan obras como Pranto matricial, de Valentín Paz Andrade, publicada nas ediciós do Centro Galego de Buenos Aires; na mesma casa editorial, Maturidade, da ourensá Pura Vázquez, que nese ano marchaba cara Venezuela; e o segundo libro en galego, do autor de Barbantes, Xosé Conde Fernández, co título Muiñada noitébrega, cun uso destacado do molde rítmico do versículo.
Tamén en 1955 Celso Emilio Ferreiro publica o seu libro semiclandestino, en castelán, Voz y voto (colección Papel de Estraza, Montevideo, aínda que se imprentou en Vigo), e declara esta súa autopoética na Escolma de Fernández del Riego: "Polo que se refire ós poetas galegos, si queren ser fideles a sí mesmos e á terra, teñen que fuxir da arqueoloxía estéril e do ruralismo pedáneo. Teñen que retorcerlle o pescozo ó reiseñol do lirismo lacrimóxeno, saudosento, vello estilo.
En troques, teñen que mergullarse con desesperado esforzo no mundo social da nosa terra; nos problemas vivos do noso tempo; nas angurias das nosas xentes. Pero con ollos recén abertos, con palabras de hoxe, con fórmulas novas en canto ó enfoque cordial e a perspectiva psicolóxica".
Nese ano ademais aparecía na Coruña o famoso panfleto contra o galego que dicía: “Hable bien. Sea patriota. No sea bárbaro. Es de cumplido caballero que Vd. Hable nuestro idioma oficial o sea el castellano. Es ser patriota”. O texto estaba impreso no sindicato vertical da Coruña e foi comentado con duras palabras dende América, sobre todo na revista de Seoane, Galicia Emigrante.

Dobre moral.
Pan por Pan 18 febreiro


Foi noticia en Italia a polémica entre Silvio Berlusconi, o expresidente, e a súa dona, que, movida polos celos, lle fixo recriminacións públicas dende os xornais. Hai uns días o executivo italiano aprobaba a Lei de parellas de feito, que outorga dereitos tanto a homosexuais como a heterosexuais, e encontrábase coa oposición radical dos políticos de dereitas. Pero os que máis protestan, como o ultra Umberto Bossi ou Berlusconi, teñen outras actitudes nas súas vidas privadas. Os dous divorciados, tiveron relacións extraconxugais coas que hoxe son as súas mulleres, con varios fillos en casa caso froito desa relación adúltera. Datos estes ocultados, cómo non, nas súas biografías oficiais. Malia iso, acusan con ferocidade á esquerda de querer destruír a Familia. Por certo, os líderes da esquerda, como Prodi, D’Alema e o comunista Bertinotti, si teñen matrimonios exemplares.
(Imaxe: "Espido feminino", de Egon Schiele, 1910).

Amigos que escriben, amigos que opinan...

En Faro de Vigo, Xosé Luís Méndez Ferrín inicia unha nova sección no caderno dos sábados, rematada xa a súa entrega sobre os Apelidos Galegos. Titúlase "No fondo dos espellos", unha páxina enteira, e a primeira achega vai dedicada a Alexandre Finisterre (Aquí en PDF).

Pola súa banda, o contertulio Xosé M. González reflexiona, dende o seu habitual espazo en Xornal.com, sobre a inflación de polígonos industriais e residencias da Terceira Idade no noso país. Eu xa dei alí a miña opinión: hai outra industria tan poderosa como estas. Que pobo de mediana entidade se resigna a non ter un flamante Tanatorio?

Nunha cafetería do centro de Auria

Estou tomando unha caña de cervexa nunha cafetería do centro de Ourense. Moi perto fan tertulia diaria un grupo de políticos, todos antigos altos cargos do Partido Popular (mesmo exparlamentarios), afíns ó que se chamaba o sector democráta-cristián do PP. Falan do caso de Gondomar e da corrupción: "Xa hai que ser burros deixarse coller desa maneira...". Un deles propón que os concellais non poidan conceder esas licencias, que para iso está o alcalde. Outro di: "Yo estoy convencido de que con la democracia se favorece mucho la corrupción. En tiempos de Franco nada de esto pasaba". Os demáis amosan o seu asentimento...

Xoán Manuel Casado (e II)

Andoliña 17 febreiro

Di Xesús González Gómez, no estudo que abre o volume de Xoán M. Casado Crónica personal. Poesía completa (1973-2002), que a súa obra poética foi a dun out-sider, sempre por libre e máis influído pola poesía dalgúns poetas da Cataluña do seu tempo que polos seus homólogos galegos daquela hora. Basilio Losada engade que foi a súa unha poesía de experiencias, unha poesía de vida, "dos que, entre a poesía e a vida, optaron, de maneira case feroz pola vida". Camilo Valdehorras fala de biografismo elexíaco e pseudo-confesionalismo irónico no poeta caldelao, aínda que nacido en Barcelona.

Son riscos críticos útiles para asolagarse no mundo lírico de Xoán M. Casado, que amplía as súas perspectivas coa descuberta de versos de intenso alento erótico e paixón amorosa (no libro inédito Parcialidade dos corpos) ou na presenza dunha densa autobiografía lírica no caderno Crónica personal, escrito nos 80, que achega plurais faíscas de toda unha xenealoxía familiar e unha mesta xeografía emocional: o avó materno monárquico que loitou coa República, as películas da infancia, as cancións catalás no colexio, os ecos de Brel e Atahualpa Yupanqui. Fusión íntima, en suma, de poesía e biografía.

XERACIóNS / POR LUIS GONZáLEZ TOSAR

(Dende O levantador de minas, encontro este artigo de Luís González Tosar, publicado en El Ideal Gallego, que lembra as orixes da revista Dorna. E paréceme oportuno traelo aquí tamén).

Tardiña de outono do ano 1980 na Rúa Nova de Santiago, diante da galería Sargadelos, un grupo de mozos e mozas, que andan ás voltas cunha idea fixa; sacar unha revista de poesía, agardan polo poeta Salvador García-Bodaño.
Eusebio Lorenzo Baleirón, David Pérez Iglesias, Miguel Bugallo, Henrique Monteagudo, Xosé Antón L. Dobao, Xiao Roel, Fina Fontes, Suso Otero Molanes, Ramiro Fonte e Lois R. Andrade escoitan a García-Bodaño falar, con emoción, dun escritor de noso que fora emigrado en Colombia.
Un poeta que foi colega do pintor Urbano Lugrís, artista total, e un grande símbolo da bohemia. Salvador le, alí mesmo, uns anacos da carta que acaba de recibir, na que Avilés de Taramancos lle anuncia ao amigo, entre outras cousas, a intención de voltar a Galicia.
Pasan catro anos. Nun piso vello da Algalia de Abaixo, esquina Calexón dos Troques, tamén na cidade de Compostela, traballan, dirixidos por Xurxo Fernández, maquetando a séptima entega de Dorna, abril de 1984, algúns daqueles mozos.
As colaboracións de maior ringo-rango que teñen son: un poema inédito de Xosé María Díaz Castro e outro texto, sen publicar, do de Taramancos. O propio Avilés, na súa Taberna Típica, en Noia, entregáralles o "Primeiro canto Caucano". Longo poema en catro tempos que non era a súa primeira colaboración na revista, porque xa lles anticipara, para Dorna seis, "Os elementos do desastre ou o canto do vello capitán Pablo de Rokha morto no exilio", asinado por Ulises Fingal.
Rematando a lembranza da "xeración Dorna" leo as declaracións do novelista Santiago Jaureguizar, que gaba a "xeración do peixes". Novísimos autores "próximos ao que pasa en Europa e nos Estados Unidos... Aos que non lles interesa para nada a literatura galega nin a coñecen moi ben".
E digo eu, que carallo fan escribindo en galego?

Ó mellor ata sobran os meteorólogos...

Segundo esta imaxe que me manda un amigo, ó mellor ata sobran os meteorólogos. As cousas son tan sinxelas como indica o cartel, supoño que procedente de terras portugueses: se non se ve a pedr, hai nevoeiro; se se balancea, é que hai vento, e se a pedra non está, debe haber un tornado en marcha. (E que conste que non teño nada contra tan ilustre gremio: aínda máis, durante varios meses, o meu primeiro traballo remunerado, xunto coa miña muller e outra parella amiga, foi atender as medicións da Estación de Meteoroloxía de Ourense, na Granxa da Deputación, o que nos obrigaba a estar aló creo que ás 7 (ou 7,30?) da mañá para tomar as notas pertinentes e describir as nubes do día. E tiña o seu aquel tal compromiso...).