Blanco Amor encadeado (Foto José Luís Troitiña)

Así nos tiñan hoxe a Blanco Amor na Alameda, na praza bispo Cesáreo, encadeado, engaiolado entre un sarillo de cables e luces. O responsable: unha empresa de iluminación do nadal contratado polos comerciantes (a mesma empresa que lle levou o ano pasado un balcón ó Liceo cuns cables e este ano aplastou un coche en Sto. Domingo coas mesmas).

Por sorte a concelleira de cultura, Isabel Pérez, foi enérxica e resolveu o desaguisado mandando desmontar todo ( a concelleira "da liberación de EBA" chamaríalle logo o Luís Tosar). Alí fixemos o segundo acto da homenaxe a EBA con lectura de textos de alumnos do IES Blanco Amor e unha intervención de Xosé Luís Díaz Leyes, director do centro, que relembrou como coñeceu ó escritor a través de María do Carmo Enríquez Salido. Tocoume rematar a faena e optei por improvisar, nuns dez ou doce minutos, un breve discurso sobre o Blanco Amor home, escritor (en todos os xéneros) e cidadán, deixando caer algunha anécdota inédita ata hoxe. Non debeu estar mal pois chovéronme as felicitacións e a tardiña xa entraba no lusco fusco. Coa desmontaxe rematamos case ás sete. Tamén andaban por alí Xosé Cid, o escultor autor da peza; Xosé C. Caneiro e a concelleira de educación, a socialista Ana Garrido; o poeta Víctor Campio; Pepe Trebolle, etc., entre un grupo de 30-40 persoas.

O eterno exilio de EBA

Nesta reportaxe de El País, a xornalista Cristina Huete recolle con acerto unha parte das miñas declaracións e mesmo o espírito da miña intervención onte pola tarde, diante do EBA xa liberado das estreliñas do nadal. Todo o que segue está sacado das miñas declaracións a C.H.:

Como glosaría después el historiador Marcos Valcárcel, "fue un hombre que tuvo a gala su libertad y el consecuente precio de soledad que hay que pagar por ella". Y fue también un polemista, un hombre de carácter que se enfrentó a los poderes fácticos del tardofranquismo orensano, al mundo cultural oficial representado entonces por Otero Pedrayo y hasta a los comerciantes "que venden libros como si fueran chorizos". (...) Sus tonalidades las desveló Valcárcel quien, sin embargo, apenas le trató. Sobre su perfil, dejó claro que Blanco Amor "estaba completamente seguro de su valía; sabía que era uno de los grandes, era consciente de que A Esmorga iba a pasar a la historia de la Literatura como una de las cuatro piezas maestras del siglo XX".

Pero el acto de ayer intentó recuperar al Blanco Amor poeta "de una calidad enorme aunque oscurecida por su prosa", al dramaturgo empeñado en un papel didáctico "con los campesinos prácticamente analfabetos de Argentina" y al ciudadano comprometido, galleguista y republicano que participaba de los actos del Partido Comunista. Y, junto a ellos, al homosexual igualmente comprometido que en la última entrevista, concedida a Maribel Outeiriño en La Región, contestó a la pregunta de "¿por qué vale la pena salir a la calle ahora?" con un rotundo: "Por el estatuto de autonomía y por la abolición de la ley de peligrosidad social", saliendo del armario en una época en la que aún mandaba el riguroso blanco y negro.

No cemiterio de San Francisco, con EBA

Noraboa a todos os alumnos e alumnas dos Institutos Blanco Amor, As Lagoas e A Carballeira que participaron neste acto.

Noraboa ás dúas alumnas do IES Blanco Amor (non teño aquí os nomes), que acudiron coa súa profesora Soedade, polo texto que leron sobre o "cabaleiro medieval" Eduardo Blanco Amor.

Noraboa a Sandra Campos e Laura Blanco, do IES A Carballeira, polo seu traballo sobre os espazos ourensáns de Blanco Amor.

Noraboa a Gabriel Gavela (fillo de dous amigos, Antón e Rita), do IES As Lagoas (que acudiron co seu profesor, Carlos Varela), polo fermoso texto, tan literario e tan crítico (coa cultura oficial), que preparou para este acto: mágoa que se escaquease e llo mandase ler a un compañeiro (despois apareceu el por alí).

E grazas a Pepe Trebolle pola súa rapidez e xenerosidade de pasarnos estas fotos (clicando nelas pódense ampliar).

Nas imaxes, da abaixo enriba: 1.A bufanda de EBA, inmortalizada en bronce por Acisclo Manzano. 2. Grupo de 2º Bacharelato IES A Carballeira, co seu profesor. 3. Intervención de Clotilde Iglesias na homenaxe. 4. De novo o grupo de A Carballeira.

Chávez
Para animar un posible debate, van aquí dous artigos de ópticas ben distintas:

A derrota do presidente Chávez, de Xosé M. Sarille (ECG 4 XII)

Lo callaron, de Carlos Luís Rodríguez (ECG 4 XII)

disparates nos exames

Coincido solemnemente con Monxardín, o peor da nosa profesión (que ten tantas cousas boas): corrixir exames. Aínda que ás veces haxa disparates ben simpáticos: A Rosalía marimacho e outras cousas (Galicia Hoxe).
Se queren colaborar, o dos disparates nos exames é como o das pintadas... infinito.

Lectura e Universidade.
Pan por Pan martes 4 decembro. Imaxe: Retrato dun home con libro, de Lorenzo Lotto, 1526.

É mellor que os profesores non lean os xornais algúns días. Para non deprimirse. Vexan varios titulares recentes: “España retrocede en lectura”, “España, suspenso en ciencias”, etc. O peor de todos é un informe do Ministerio de Cultura onde consta que o 22 por cento dos universitarios admite que non le ningún libro. Algo vai mal: ou a cultura ou a Universidade ou todo xunto. E non todo está en Internet e son medios complementarios, por suposto. Mal vai a cultura do libro por este camiño se as súas elites, as que chegan á Universidade, refugan dos libros como do demo. Son os rapaciños de 10 a 13 anos os que máis páxinas devoran, din os editores. Ou sexa que o futuro son bestsellers para todos e libros infantís para os cativos. E o resto? Outra nova: “Isi & Disi” e “El calzonazos” as películas españolas máis vistas na tele. Terá algo que ver co anterior?

Pintadas (10). En Buenos Aires.

Un amigo, que andou de vacacións pero que segue atentamente as Uvas, fotografou para este blog estas dúas pintadas en Buenos Aires. A de Evo Morales no barrio de San Telmo; a outra en Palermo (Grazas, Tacho) .

Traballando...

Ademais de atender o blog e as miñas clases e os artigos da prensa, estes días estou a traballar bastante en dúas citas inmediatas, xa saben: Prensa e Nacionalismo e Coloquio Casares.
Cada vez estou máis de acordo con esta cita do autor de O sol do verán:

“Eu teño desde sempre unha visión puramente narrativa da vida. En realidade, gústame conta-lo mundo máis que pensar nel. Se me piden que fale de algo, que dea unha opinión ou exprese unha idea, dunha maneira espontánea póñome a contar. Ó final, sen pretendelo e quitándolle á palabra calquera contido didáctico ou moral, acabo facendo unha parábola (...) Despois de moitos anos cheguei á conclusión, que por outra parte non ten demasiado de orixinal, de que a facilidade, a transparencia e a sinxeleza son sempre resultado do esforzo e a elaboración. Esas virtudes do estilo nunca se dan dun xeito espontáneo, senón que son froito do traballo, ás veces dun grande traballo. É o mesmo que sucede coa orde, que hai que conquistala. Só un bo lector pode darse conta desto. (...)
A min sucédeme que cando vou a congresos sempre me sorprende a teima que teñen os escritores de imita-los filósofos e os profesores. Fano fatal. Eu creo que os escritores temos a nosa propia linguaxe, que é máis metafórica ca conceptual, pero que nos permite pensar a través dela e explicar o mundo e as cousas. Ese polo menos é o meu caso”. (AMP, 1998, p.20 e 25)

Blanco Amor e a memoria da cidade (I)

Artigo en La Región que terá continuación o próximo luns

Foto: EBA en Santiago de Chile (1952)

IV Xornada de Homenaxe a Eduardo Blanco Amor

Programa, Auria 4 decembro 2007

12 h. Cemiterio de San Francisco. Participan Luís González Tosar (presidente PEN Galicia), Clotilde Iglesias (discípula de EBA, da Asociación Arxentina de Fillos de Galegos) e de alumnos/as de catro institutos da cidade. A seguir haberá outras intervencións de cargos políticos (Deputación, concellería de cultura, tenencia de alcaldía).

17 h. Homenaxe do IES Eduardo Blanco Amor diante da estatua do escritor, nos xardíns da Alameda. Participarán o director deste centro, Xosé Luís Díaz Leyes, e Marcos Valcárcel.

19,30. Presentación no Liceo do libro ARS AMANDI, de EBA. Intervirán os críticos e profesores Luciano Rodríguez e Luís Pérez Rodríguez e José Luís García Martín, poeta, crítico e profesor da Univ. de Oviedo.

Unha caricatura simpática

Onte (1.12.07) en La Voz de Galicia, de Leandro.

CEN ANOS DE HISTORIA CULTURAL

1987: DIARIO SEN DATAS

(Imaxes: portadas de dous libros daquel ano e da película "Divinas Palabras", de García Sánchez, rodada en Galicia)

No eido da narrativa, o 1987 foi un ano fecundo e con valores indiscutibles. Podemos salientar obras como Os mortos daquel verán, de Carlos Casares, unha achega do ourensán ó subxénero da guerra civil, cunha aposta no modelo de escrita ousada e ambiciosa; Arnoia, Arnoia e Bretaña, Esmeraldina, dúas obras clave da narrativa de unha achega do ourensán ó subxénero da guerra civil, cunha aposta no modelo de escrita ousada e ambiciosa; e dúas obras clave da narrativa de Xosé Luís Méndez Ferrín, concibidas como relatos xuvenís pero moi vinculadas ó persoal imaxinario do universo literario ferriniano; Contra morte e amor, novela intimista de Marina Mayoral; Tempo novo, de Xosé Neira Vilas; O ano do cometa, de Xosé Bernárdez Vilar, premio Xerais no ano anterior; Irmán Rei Artur, de premio Xerais no ano anterior; de Carlos G. Reigosa, outra reviravolta sobre a materia de Bretaña; Doncos, o pacífico, de Xoán Ignacio Taibo, que coincide coa anterior no tema artúrico; Foumán, de Xosé Cid Cabido; Land Rover, de de Suso de Toro, unha incursión no mundo marxinal dos arrabaldes; Detrás do silencio, de Xosé M. Martínez Oca (premio Casado Nieto); e Longo voo do paxaro, de Fermín Bouza. Na narrativa xuvenil aparecían obras como O globo máxico, de Andrés García Vilariño (premio Barco de Vapor 1987); A chave das noces, unha das obras máis populares de Xabier P. Docampo, un dos creadores máis potentes da narrativa xuvenil; e Viaxe a Illa Redonda, de un dos creadores máis potentes da narrativa xuvenil; e de Helena Villar, que tamén mereceu un Barco de Vapor. Palmira González Boullosa gañaba o segundo premio Merlín con A princesa e o enigma de Kian e na colección Xabarín aparecían, ademais do libro de Carlos Reigosa, títulos de M. Tournier, J.M. G. Le Clézio e Italo Calvino (Marcovaldo).

Quizais non se poida incluír na narrativa, pero, fóra de xéneros, está ese magnífico ensaio autobiográfico de Antón Tovar titulado Diario sen datas, unha peza excepcional na súa fondura nas letras galegas. O Premio Xerais, resolto nese ano na vila de Baiona, gañábao Xosé Ramón Pena coa novela Para despois do Adeus. Recuperábase ademais, no ano que se lle dedicaba o Día das Letras Galegas, unha escolma de textos e descrición da vida e obra de Francisca Herrera Garrido, preparada por Carlos Casares e publicada pola Real Academia Galega.

(...) (...) Tampouco foi mal ano para este cronista pois daquela saía o seu primeiro libro, A prensa en Ourense e a súa provincia, publicado pola Deputación ourensá e con limiar de Ramón Villares Paz.

(Nota: como a versión dixital do artigo sae hoxe un pouco "traspapelada", prefiro poñer o artigo enteiro en COMENTARIOS).

Nostalxia.

Un cento de persoas comeron xuntas onte nun restaurante de Allariz. Convocadas polo “Roi” (Bieito Alonso), alí acudimos moitos/as que, espallados por diversos lugares e ocupacións, temos algo en común: militamos na histórica Asemblea Nacional-Popular Galega (AN-PG) entre 1974 e 1982. Moitas cousas cambiaron dende aquela: militantes clandestinos onte, algúns están hoxe nos despachos do goberno. Por alí andaban os vellos xefes (Alfredo Suárez Canal, Xaquín Méndez Anta “O Rubio”) ; algúns nomes do mundo cultural (Chus Pato, Lois Paradelo, Xosé Lois “O Carrabouxo”, Carlos Méixome, Xerardo das Airas) e unha chea de xentes que puxeron as raíces e moito máis do sindicalismo nacionalista, obreiro e labrego. Ata houbo tempo para repasar as vellas cancións de combate: “E se eres perseguido, torturado, masacrado, compañeiro, non te esquezas do teu deber máis sagrado”.

Á chegada, recibían ós que ían chegando o Roi e a súa compañeira Sara. Caras que non se vían hai 30 anos. Algúns abondo cambiados; outros, os menos, coma sempre. Vaise xuntando a xente diante do restaurante Porta da Vila, por alí Tino Fandiño tamén recibindo e organizando. Chega a prensa e saca as fotos de grupo de rigor: desorganización total, para sacar a foto, dez minutos. Pouco obedientes estes militantes.
O máis atractivo foi encontrarse con esas xentes case esquecidas, sobre todo cos que non viven en Ourense. Por exemplo, Carlos e Delfina, que foron mestres no País Vasco, moitos lembrarán á loira Delfina de actriz en “Retorno a Tagen Ata” co Anxo vestido de crego. Ou a Moncho Boán, da UTEG histórica. Ou Cali (Hixinio Mtez.) e Bea, que tampouco se deixan ver moito por Ourense. Por alí andaban os xefes, os que mandaban nos 70, sobre todo Alfredo Suárez Canal e “O Rubio” (Xaquín Méndez Anta), moitos nos lembramos tamén de Fernando Pérez, Fernando “de Sarria” xa desaparecido (e do Quintela, e da Genucha, e do Manuel María, etc.) . Estaba presente boa parte da CIG Ourense e das antigas Comisións Labregas, con Etelvino Blanco á fronte (Eduardo Míllara, Antolín, Moncho do Santander, etc.). E nomes da primeira hora como Berto Tabarés, Milagros Freán, Luísa Escudero (de Ribadavia).
Na mesa de máis ambiente, cómo non, Xosé Lois O Carrabouxo e a súa dona Xoana: a mesa que se converteu tamén en masa coral: Grandola Vila Morena, Se eres perseguido..., ata a Internacional. Eu xantei con Lois Paradelo e Xosé Luís de Prado (Pepe Luís) e un grupo da CIGA. De memoria, podería citar aínda a Manuel Amil, Conchiña, Corral e Consolo, Xela, Xavier de Vilar de Barrio, o director de Montes, Xoán Alfonso do Carballiño, Secundino de Correos, Celso de Maceda, Anxo Rúas (do que falamos esoutro día e que xa nos visitou no blog), etc. Anxo Quintana chegou case ó remate a saudar e volveu marchar. Non houbo discursos: non se trataba diso.

Tres artigos en La Región

¿Habla usted holandés? (Afonso Vázquez-Monxardín)

Cando o viño fala galego (Antonio Piñeiro)

Cumpreanos: punto e á parte (X.M. Piñeiro)

Memoria e afectos.

Pan por Pan sábado 1 decembro. Imaxe: Avó con neno, de Ghirlandaio.

Uns investigadores da Universidade de Buenos Aires afirman que a memoria garda con máis facilidade datos vinculados a algunha carga afectiva. O cerebro garda aínda milleiros de misterios e moitos deles están asociados á memoria: non podemos lembrar todo, é necesario que vaiamos borrando datos do disco duro. Ou quedarán por aí esquecidos ata que alguén aos resucite de novo? As persoas maiores poden lembrar cousas da súa infancia e esquecer as cousas cotiás só poucas horas despois. Todo iso debe ter moito que ver cos niveis de emoción, como din os estudosos arxentinos. En realidade, eu creo que xa o sabiamos, sequera como intuición. Sabíano os poetas e os artistas. Como a dama namorada do trobador Xulián Bolseiro que lembraba con agarimo a brevidade das noites de amor co seu amado e se angustiaba ante a longura das noites en que o amigo estaba ausente.

ENTRE HORTAS E PORTAS
21. Vostedes son formidables.
Para o Xohán da Coba, que tan ben recorda.
Moito terá el, tamén, oído.
(A foto procede da web de euskalnet)


... Chegaba un da escola, dáballe volta á chave de ferro, adquiría nitidez un disco dedicado, intensidade o magnífico aroma a caldo de nabizas. Pousada a carteira, bico á mamá, ola a todos, un sentaba e aquel fondo sonoro viña logo con palabras necrolóxicas. O Parte que xa non describía guerra propia dicía U Thant, Kennedy, a guerra allea contrapunteaba alegado progreso, Castiella, López Bravo; e o caldo xa feito sabor, prometendo enerxía.

... Fai de neno Matilde Vilariño ou certa melodía con Cola-Cao precede a Juana Ginzo. Mamá pasou o ferro, vai no corredor e un ten que lles ir dando cabo aos deberes. Baixa da repisa voz grave, masculina -o rei da casa- pero ao final persiste a delas; non sendo que o nobre e saudoso Guzmán poña silencio terminante co revólver. Parte nocturno acabado non pode collernos en pé, veña logo, bule; hoxe é novembro, hai de cea castañas e leite.

... A estreada vacación detenta case fragancia matutina, calidez aínda que neve; un par de entoacións alternan sincopadamente, alpeira, que hoxe hai lotaría. Gran fortuna ser neno que fala pola radio, algún premiado seica lles dá cartos aos dese colexio; en Lugo, boh, nunca toca, pero sempre xogas. Tampouco non se atina coas quinielas, e o domingo quen lle saca orella ao Carrusel Deportivo; ora que algunha voz ben o vale, fai que oídos se volvan ollos.

A radio permite conversa, pero seguramente lles quitou saúde a certos contos que aínda algún pai ou avó quere contar. É moito mundo, porén, o que mete na casa, empezando pola restra de nomes rexistrada na pantalla transparente, por riba da agulla buscadora; algúns poñen París, Nueva York, outros serán cidades, pero abofé non os entendo. A radio premia nenos con viaxes en avión; senten os maiores que son algo, poden moito cando un cartiño, con outro cartiño, reduce traxedia, fornece alegría. Aínda que todo pase ben lonxe, en lugar nunca antes coñecido, improbable visita.

Determinado intríngulis formal parece xogo: ¿como se chama o Papa, Paulo ou Pablo?; a prensa aquel, a radio este. Cousa de xerarcas e eruditos. Palabra máis cercana chega ao mediodía: -Dios día boas tardes a todos. “La Provincia. Relato de tipos, costumbres e historias de la provincia”. A inflexión chairega de José Trapero Pardo mete o país pola antena, o vello e rural país definido en castelán que salfire constante expresión galega, aforismo ou costume; nomes e argalladas, pretérito imperfecto suxiren que o 1960 xa non é o 30, moitos dos que foron aldea paran na Milagrosa, Domingo Tallo, San Roque. “Bon proveito... amiguiños!”, marcha Trapero; do lado de aquí, o pai contesta a miúdo “Gracias, ho!”, e mesmo o rapaciño, algo aldea tamén malia nacer no barrio.

Un significábase cando á cidade era anunciado o seu aniversario e onomástica, aínda sen apelido; tamén no deceso ou cabodano, con referencia a fórmula completa. A cidade recreábase no “Micrófono de Oro”, onde veciños adultos expoñían talento ou afección musical e xente miúda competía ás adiviñas; no Gran Teatro hai piano, canta Marisa Pelarigos e é feito visual que Carlos Losada Aizpitarte, alén de voz, posúe volume e prestancia. EAJ-68, Radio Lugo.

En pouco tempo haberá tamén Radio Popular. Pero no 65 ou 66 entra o televisor pola porta, fúrase un tabique para ben acomodalo e fica no alto, como nova referencia. Un mira a outra caixa de madeira, con tea, agulla e altavoz, o voltímetro accesorio; agoira saudade e abandono, presente un aquel de ingratitude.

E é felizmente desmentido. O vello receptor acabou morrendo, viñeron os transistores, radio casete; a FM, radio fórmula, tertulia e debate. Corenta anos despois, con lugar para todos, moito nome permanece onda unha nostalxia desactivada: Losada, Daniel Hortas, Amalia Paredes, a florida verba do Titín, Tonina Gai... Lombao, Paco Rivera, Xulio Xiz, veludo vocal e Teresa Castro, Paco Arrizado. Eles si que eran, son formidables.

SIMPOSIO INTERNACIONAL CARLOS CASARES

Fundación Carlos Casares. Cátedra Carlos Casares. Universidade de Vigo - Campus de Ourense
Liceo de Ourense
Xoves, 13 decembro (Dependencias da Universidade de Vigo-Campus de Ourense)

10.00: Recepción dos asistentes e entrega de credenciais e documentación
10.30: Inauguración
11.00: Conferencia: Un mundo de palabras: vida e literatura na obra de Carlos Casares, Marcos Valcárcel Profesor, escritor e historiador
12.30: Panel de Narrativa: Claves para unha lectura de “Xoguetes para un tempo prohibido”. Xavier Carro Universidade de Alicante. Carlos Casares: imaxinación e memoria, Carmen Mejía Universidade Complutense de Madrid. Modera: Camiño Noia Universidade de Vigo
16.30: Comunicacións: “Os mortos daquel verán”, de Carlos Casares. Novo informe sobre esta novela, vinte anos despois da súa publicación. Xosé Luís Ferraces
Carlos Casares, tradutor de si mesmo. Xosé Manuel Dasilva

Dependencias do Liceo de Ourense
19.30: Conferencia: Tempo de procura (Casares en Compostela). Arcadio López-Casanova Universidade de Valencia
20.30: Presentación de novos libros de Carlos Casares: Marxe, 1996. Obra xornalística V
Á Marxe, 1997. Obra xornalística VI.

Venres, 14 (Dependencias da Universidade de Vigo-Campus de Ourense)
10.30: Conferencia: A achega decisiva de Carlos Casares á Literatura Infantil e Xuvenil. Blanca-Ana Roig Rechou Universidade de Santiago de Compostela
12.00: Panel “O xornalismo de Carlos Casares”: Carlos Casares e a crítica literaria: “A ledicia de ler” na construción do sistema cultural galego na Transición. Iago Martínez Durán Xornalista
Nas canles dunha nova forma de facer xornalismo. Xosé Antonio Neira Cruz, Universidade de Santiago de Compostela. Modera: Dolores Vilavedra, USC.
16.30: Comunicacións: Ecos e lecturas da narrativa europea contemporánea en Carlos Casares. Teresa Bermúdez. Casares como editor e descubridor da Literatura galega infantil e xuvenil. Montse Pena. Teoría e técnica nos relatos de “Vento ferido”. Eva Ocampo Vigo

Dependencias do Liceo de Ourense
19.30: Conferencia: Novela e política en Galicia de 1968 á fin de século: ficción e ideoloxía en Carlos Casares. Manuel Forcadela Profesor e escritor
20.30: Velada artística no Liceo: Lectura dramatizada da novela “O sol do verán”,
de Carlos Casares. Mabel Rivera Actriz

Sábado, 15
Dependencias da Universidade de Vigo-Campus de Ourense
10.30: Conferencia: Carlos Casares e a Xeración Nós, Olivia Rodríguez González Universidade da Coruña.
Dependencias do Liceo de Ourense
12.00: Comunicacións: "Ilustrísima” e a novela española da Xeración do 98. Ana I. Carballal
Contra a traxedia da esencia humana: a lectura de Cunqueiro por Carlos Casares. Mª Xesús Nogueira
13.00: Roteiro Literario “Carlos Casares e a Cidade de Ourense”, guiado por Marcos Valcárcel, con saída e regreso no Liceo de Ourense onde se descubrirá unha placa á memoria de Carlos Casares
17.00: Tertulia Literaria “As viaxes de Carlos Casares”. Modera: Luís González Tosar
19.00: Visita comentada por Kristina Berg, viúva do autor, á e exposición ”Os mundos de Carlos Casares”.
20.00 Acto de clausura do Simposio Internacional Carlos Casares.
(Máis datos en Comentarios)

Pintadas (e 9).

Pan por Pan venres 30 novembro. Na imaxe, Charlie Chaplin.

Rematarei hoxe con esta serie das pintadas, aínda que teño material non para nove columniñas, senón para un cento delas. Algunhas pintadas valerían para as clases de literatura, por exemplo, para identificar os recursos retóricos presentes nestas: “La moda me incomoda”; “Galiza: máis que nunca. España, nunca máis”; ou “Gane quien gane, pierde la gente. No votes”.

En Santiago vin no Ensanche unha moi desvergonzada, “Carrillo, eres tan tontín!”, e outra moi filosófica, “Pensar non doe”, na Facultade de Psicoloxía.

E remato con outra que me facilita un amigo ourensán: pintárona na madrugada do 22 de novembro de 1975, ó comezo do Paseo, entre Hermanos Barros e Tobaris, cando a morte de Franco e dicía “Viva el Rey”. Pero mans anónimas engadiron por baixo dela: “En el exilio, coño!”: non sabemos se este artista era un franquista ou un opositor de esquerda.

(P.S.: de novo grazas a todos/as os que mandaron as súas achegas a esta escolma de pintadas que durante os últimos dez días foi aparecendo neste blog. O tema é infinito e haberá ocasión de volver sobre el, cando pareza pertinente).

Lembrando a Xulián Bolseiro

E, por fin, déronlle a razón ó noso trobador medieval:

Aquestas noites tan longas
que Deus fez en grave día
por mí, por que as non dormio
e por que as non fazía
no tempo que meu amigo
soía falar comigo?

Porque as fez Deus tan grandes
non posso eu dormir, coitada,
e, de como son sobejas,
quisera eu outra vegada
no tempo que meu amigo
soía falar comigo.

Porque as Deus fez tan grandes
sen mesura desiguaes
e as eu dormir non posso,
porque as non fez ataes
no tempo que meu amigo
soía falar comigo?

(Xulián Bolseiro)

A ciencia venlle dar a razón ó noso trobador medieval (e a M. Proust, de paso):
Investigadores da Universidade de Bos Aires aseguraron que a memoria garda con más facilidade datos vencellados con algunha carga afectiva.
(Vía Fíos invisibles)

Marías

(Bieito Iglesias en ECG 29 nov.)

(A imaxe real das dúas Marías procede do blog La Dama del Bosque)

Coa invernía quedan soas as Marías baixo a chuvia, sen turistas que lles pasen o brazo polo lombo para retratarse con contento infantil, como se estivesen en Disneylandia agarrados a Mickey Mouse. Témonos preguntado o doutor Fernández Pintos e mais eu (cando a tertulia dos xoves nos leva polo rego das cousas compostelás) de onde lles viría a nomeada.
Das Marías de Israel, que saían nas procesións de Semana Santa? Do conto tradicional As tres Marimondas, que trata de tres mulleres mal aviadas asustadoras dos nenos? Sexa mostra da cidade levítica na que moraron -coa simboloxía relixiosa omnipresente- ou comparanza con antroidos folclóricos, o caso é que as tres Marías (en verdade lémbranse dúas, a terceira faltou xa nos anos corenta) sobreviviron a alcumes e malicias humorísticas. Brillan na memoria citadina como notas de cor (a cor dos seus vestidos ou panos da cabeza e o po de arroz das súas caras) en medio dun Santiago escurecido pola posguerra, sen o café-cantante do primeiro terzo do século e co cinema como única escapatoria da pacatez. Cando as autoridades exiliaban os bailes da mocidade fóra do casco urbano, cando a soa diversión dos rapazolos era meterse cos villeus, elas paseaban maxestosamente polo Toural ou pola Alameda, encarnando un ideal feminino prohibido na época, pois non se conformaban coa división entre esposas decentes afectas ás novenas e perdidas moi perfumadas (as queridas dos señores) ou recluídas nas reservas do Pombal e d´A Rapa da Folla.
Teimaban na exhibición dun romantismo algo demodé, que no entanto supuña unha declaración de fe inquebrantable na beleza da vida coloreada e coqueta. Son a versión local de Gradisca, inesquecible personaxe de Fellini que paseará sempre por Rímini e polos fotogramas de Amarcord. Fermosamente apúñanse ao tenebroso nacionalcatolicismo, ataviadas como sacerdotisas de Madonna Frivolidade, "raíña do flirt e nai da galantería", en palabras de Vicente Risco.

Pintadas (8).

Pan por Pan xoves 29 novembro. Imaxe: Larry Semon.

Vai hoxe a penúltima entrega sobre as pintadas nas rúas: mañá remato con esta xeira, para que ninguén se aburra. As pintadas deben ter algo que ver co instinto dos animais para marcar o territorio: os humanos fano con sprays, eles con urina. Nesa liña están campañas nos muros como “O Bierzo galego” ou outras contra algún xentilicio: vostedes coñecen o slogan “Orensanos fuera de Samil”. Por Auria estivo en tempos aquela de “Dios ha muerto, Niezstche ha muerto. Y yo no me encuentro nada bien”, variante doutra que xa citei. Ácratas eran tamén as de “Sin libertad, el voto es una ilusión. Y con libertad es innencesario” e, pintada nun cimiterio, a de “Muertos, ¡moveos!, la tierra para el que la trabaja”. E un ben cachondo foi o que pintou en Compostela “Sito Miñanco, patriota galego. Liberdade!”.

Pilar Rahola en La Vanguardia

Pesimista, desencantada, hipercrítica... Pilar Rahola comeza hoxe unha serie de colaboracións puntuais en La Vanguardia co seu artigo "El perro flaco". Nel creo que ofrece unha boa síntese da historia cultural recente de Cataluña e da situación actual que, na súa opinión, non é nada esplendorosa (seica os galegos non somos os únicos a mortificarnos coa sorte do país):

Desde que tenemos democracia, ¿recordamos alguna gran obra de gobierno, a excepción de la creación de TV3? Y, sobre todo, ¿recordamos alguna aspiración política que fuera más allá del cortoplacismo táctico, o del esencialismo banal? A riesgo de merecer el maldito epíteto de derrotista, en este país que ha hecho del cofoisme una identidad, me atrevo a afirmar que Catalunya está seriamente enferma. Y no sólo por el insostenible crac de las infraestructuras, o la pérdida de competitividad económica, sino por algo mucho más profundo. Veamos la derivada infernal que nos dan las noticias. La misma Catalunya que había llegado a ser exportadora de pedagogía, y que cuenta con pedagogos de la categoría de un Francesc Ferrer i Guàrdia, un Alexandre Galí, una Rosa Sensat, un Joaquim Xirau o un Pere Vergés, es ahora tristemente célebre por encabezar el ranking del fracaso escolar. No sólo hemos perdido el liderazgo del pensamiento pedagógico, sino la ambición política para llevarlo a cabo.

migallas: caderno de formación do BNG en Compostela

Cóntao Mar Lasca na revista de Esquerda Nacionalista (n.7): O caderno de "formación" do BNG ou de como a UPG pensa que o BNG son eles.
É mellor que lean o artigo orixinal, na web de Esquerda Nacionalista.
Pero podo resumirlles algo, iso si:
A emancipación nacional galega atende á "influencia nestas análises dos teóricos marxistas do terceiro mundo, inspiradores teóricos dos movementos de liberación nacional, e de estudiosos do problema nacional en Europa".
"O problema nacional é o principal pólo de decantación do que é progresista e o que é reaccionario".
Fala o caderno do "peso cuantitativo importante na estrutura social co campesiñado...", na Galicia do 2006 (segundo un esquema de hai 40 anos cando menos).
Sublíñase a importancia do papel da UPG para que fose adiante a refundación do BNG en Riazor en 1982. Non se cita nunca a Esquerda Nacionalista.
As únicas persoas físicas do nacionalismo galego nomeadas son Castelao, Moncho Reboiras e Francisco Rodríguez. Ignóranse, en cambio, figuras como Xosé M. Beiras, Camilo Nogueira e moitas outras: todos estes pouco deberon facer na historia do BNG, seica.
Isto é o que se atopa quen entra no Bloque de independente na comarca de Santiago, engade, abraiada, a redactora do artigo, ademais de múltiples faltas de ortografía no caderno. O artista desta "fazaña" é coñecido de vello en terras ourensás-carballiñesas e hai algunhas outras "aventuras" moi gordas da súa autoría, que quedan para outra ocasión...

Pintadas (7).

Entrada 1300. Pan por Pan 28 nov. Imaxe: Buster Keaton.

Na pintada política os que mandan levan todos os paos, como é lóxico. Por iso hai tantas contra os Estados Unidos, velaí algunhas: “Europa es de los EE.UU.ropeos”, “España, hay quien te quiere y quien te U.S.A.” ou “Non á guerra. Destruír EEU e Israel”, Xa en plena democracia alguén pintou en maiúsculas: “¡Franco vive!”. E outro alguén puxo debaixo, con rotulador: “Pues se estará dando con la tapa”. Tamén era simpática aquela de “No se os puede dejar solos. Franco”. E lembran a campaña do Estatuto de Galicia, 1980? O lema oficial (quen foi o xenio?) era “Vota aínda que chova”. Despois das eleccións, cunha abafante abstención, pouco tardou algún gracioso en engadir: “Que, seica non choveu?”, aquí en Ourense. Fraga usou nunha campaña o lema “Es la hora de Fraga”. Pois en Compostela, na rúa do Villar, alguén puxo: “Vota en Canarias, é unha hora menos".

Migallas

O modelo sueco do Estado de benestar

(entrevista a Assar Lindbeck, versión galega, vía Gómez Valadés)

Nestes momentos temos un problema: a utilización indebida dos subsidios. Fíxese que en tres países europeos que alardean de ofrecer unha excelente cobertura sanitaria aos seus cidadáns, Holanda, Noruega e Suecia, danse os índices máis elevados de baixas por enfermidade. A xente está sa, pero pide a baixa médica. Hai unha picaresca tremenda. En Suecia, a xente falta ao traballo unha media de 22 días ao ano, cando en Xapón a media é só de tres. Ambos casos son extremos. Pero non é só a baixa por enfermidade. No meu país, os pais poden faltar ao traballo cando os fillos están enfermos. O cal está moi ben. Pero na práctica, a xente queda en casa aínda que o neno se recupere completamente. Toda esta picaresca está destruíndo o Estado de benestar. A xente xubílase moi pronto en moitos países europeos, vanse a casa con 55 anos, ou menos; outros acóllense ao paro aínda que poidan obter un traballo. E a xente o ve tan normal. Fixemos unha enquisa non hai moito para saber se aos cidadáns parecíalles ben coller a baixa por enfermidade sen estar enfermos, e o 60% dos enquisados dixo que si.

(...) Por que cre vostede que ocorre? Ten algo que ver nisto a inmigración?
R. Non ten nada que ver, en absoluto. O que ocorre é que os subsidios son moi altos en relación cos salarios. En moitos casos, a diferenza entre cobrar o desemprego e cobrar o soldo é só do 10%. Ás veces, non hai diferenza algunha. P. Entón, que se pode facer?
R. Hai solucións. Unha é reducir os subsidios; outra, aumentar os controis. Pero iso é bastante difícil, porque a maioría dos enfermos teñen síntomas que ningún médico pode comprobar. O 60% das baixas son por dores de costas e por depresión. Unha solución que están utilizando británicos e estadounidenses é pagar subsidios ao que traballa, é dicir, incentivar ao que traballa.

Fados (escoitado na radio)

Entrevista a Mísia en Radio 3. Bota pestes contra o "purista" Carlos do Carmo. Acúsao de vetala de xeito explícito na película sobre os fados de Carlos Saura. E de dar unha imaxe falsa e depauperada de Amalia Rodrigues (Do Carmo é director artístico do filme). Que opinan os nosos expertos no xénero?

Al Gore, a ZEPA e as nucleares
(Afonso Vázquez-Monxardín, en La Región, 27 nov.)

Este vai noutro poleiro por separado, porque supuxen que sería polémico e para non mesturar os debates.

en poleiro alleo: o tren, as pobrezas e saudades do pra

Viaxando en tren por Galicia: "Subidos en foguetes" (Xosé M. Sarille, ECG, 27 nov.)

"Un til para para" (Afonso Monxardín, GH, 27 nov.): curiosidades das normativas

"Pobreza en Europa" (Fernán Vello, GH 27 nov.): da pobreza en Galicia e das diferentes pobrezas, en Europa e no mundo

Vai tamén O Carrabouxo de hoxe, en clave política evidente.

Pintadas (6).
Pan por Pan martes 27 novembro. Harpo Marx, imaxe.

A provocación dende os muros dunha parede é un feito tan antigo como universal. O milagre de Internet permítenos acceder a mensaxes nacidas en lugares ben diferentes. En Italia, por exemplo (grazas, Arume), aquilo de “Estracomunitari, salvateci degli italiani” que significa “Inmigrantes: salvádenos dos italianos”. Ou esta catalana, que non é preciso traducir: “El que no folla per cap d´any, no folla en tot l´any”. Dende Uruguay chégame unha boa escolma. Velaí: “La esperanza es lo último que se perdió”; “Algunos nacen con suerte, otros en Uruguay”; “Todos prometen, nadie cumple, vote a nadie”. Que me perdoen os psicólogos por esta: “Los idealistas hacen castillos en el aire, los locos los habitan y los psicólogos cobran el alquiler”. Ou esta outra, que dá que pensar: “Los niños y los locos son los únicos que dicen la verdad: a los locos los encierran, a los niños los educan”.

Fernán Gómez. A cultura anarquista

Fernando Fernán Gómez, inesquecíbel, de Miguel Anxo Fernán-Vello

No seu artigo de hoxe Fernán-Vello lembra o compromiso co anarquismo de Fernando Fernán Gómez, aportando algún dato novo ou pouco coñecido (a súa presenza en Montjuïc en 1977). Se queren e lles parece pertinente, xa que noutro fío hai unha análise moi crítica do papel político e estratéxico do anarquismo na guerra civil, poden opinar aquí sobre o significado do anarquismo como cultura na España do século XX. Que quedou de todo aquilo?

Valcárcel: ’A cidade non pasa polo mellor momento

de pensamento e debate intelectual’
O director da sección literaria do Liceo cre que hai que fomentar internet e achegarse ós estudantes
Entrevista completa en La Región 26 novembro

Artigo sobre a Sección de Literatura do Liceo (tamén hoxe en La Región)

(Foto de La Región: de dereita a esquerda, Loli Conde, Teresa Devesa, M.V., Sexismundo Bobillo, Afonso Monxardín e César Ansias, ademais dun fotógrafo)

Actualización (28 novembro)

Creo que o acto estivo francamente ben. A xente marchou contenta. Dende enriba do escenario contei unhas cen persoas, de públicos moi variados, moitos amigos/as que aquí non podo citar. Pedrayo presentou o acto e resumiu a filosofía das Seccións do Liceo: a plena liberdade coa que actúan/actuamos, como eu tamén ratifiquei. A miña intervención sobre Literatura Popular quixo ser, sobre todo na súa segunda parte, amena e divertida: velaí as coplas sobre o amor e os acenos eróticos habituais nas mesmas; algunhas quizais demasiado ousadas para unha parte do público, pero creo que ninguén se asustou. Moi pola contra moitas señoras presentes no salón lembraron cantigas da súa infancia e das súas raíces rurais (en Ourense, non hai que mirar moi atrás para encontrar a aldea). Magnífica tamén a actuación das nosas recitadoras, Teresa Devesa e Loli Conde, como é habitual nelas, e os tres músicos (gaita, pandeireta e voz, acordeón) que Teresa nos trouxo de Allariz (cando encontre os nomes, póñoos aquí). A eles tamén lles choveron as felicitacións e haberá que contar con eles para outras ocasións. Rematamos cun viño e uns pinchos na sala de tertulias. (Foto Trebolle)

As fontes do imaxinario na literatura galega (de Xosé Miranda, no Galeusca 2007)

Dado que falamos nestes días da obra de Xosé Miranda, traio aquí este seu texto no Galeusca, moi interesante. Transcribo o remate (está completo en Comentarios). A imaxe é de Watherhouse, Serea, 1901.

A Moura é unha deusa cobra e como as cobras pasa o inverno soterrada, e como as cobras é inmortal e como as cobras é ambivalente, fecundadora e devoradora. É unha deusa agraria que procede dun pobo europeo que existiu en Galicia. Europeo, non indoeuropeo. Pois xeneticamente non somos indoeuropeos. A ese pobo superpuxéronse en cultura e lingua, máis que en poboación, outros pobos indoeuropeos (celtas, latinos, xermanos) que trouxeron outras mitoloxías, mais a Deusa sobreviviu ata agora mesmo: soterrada. Existe, pois, unha mitoloxía galega non menor que a irlandesa, a británica, a bretona, a vasca, a lituana, a finlandesa, a alemana ou a latina. Saber descifrala vai ser tarefa longa. De momento sinalemos a existencia dos mouros e mouras, dos tesouros, trasnos, tardos, demos rumudos, diaños bulreiros, perellos, sumicios, de agoiros e avisos de morte, das Tres Marías, Da Raíña Loba, de libros e remedios máxicos, de vigas de ouro e de alcatrán, de encantos, lamias, xacias, sereas, cabras con pernas de muller e mulleres con pés de cabra, de mecos, rabenos e homes salvaxes, dun mundo subterráneo distinto a este, de peeiros e peeiras dos lobos, de cabalos pantasma, estadeas, paxaros da morte, cadelas peregrinas, raposas do Morrazo, estantigas, procesións de bruxas, pozos peago, mares subterráneos, cidades asolagadas, cobras voadoras que devecen polo leite, herbas cabreiras, ovos druídicos, pedras do raio e da serpe, maruxainas, homes do saco, mariamantas, meigas de dentes verdes, homes peixe, papóns, sacaúntos, zarroncos, biosbardos, cozorellos e moitos máis.
Remato: é ben clara a relación da mitoloxía popular e os diversos xéneros da literatura oral cos diversos tipos de literatura escrita. Así, a literatura chamada realista está preto dos chamados por Aarne “chistes e anécdotas” e “contos románticos e novelescos”; a literatura do marabilloso (que algúns chaman erroneamente fantástica e os anglosaxóns fantasía), como a de Dunsany, Tolkien ou Ursula LeGuin, procede dos contos marabillosos e dos mitos; a fantástica (Fole, no noso caso), está máis próxima á arqueolenda; os románticos á neolenda con castelos, mortos e pantasmas; e a “literatura do extraño”, poño, por caso Poe e Dieste, a verdadeira literatura de terror que é próxima ao fantástico pero ás veces non o é, asimílase á lenda urbana. E Cunqueiro? En Cunqueiro está todo o conto, o mito e a arqueo e neo lenda. O que non está en Cunqueiro é a lenda urbana, porque lle desagrada. Cunqueiro está moi lonxe de Poe e de Dieste, de Cortázar e Ambrose Bierce, e próximo a Borges e a Dunsany.
Aínda que é fama dos galegos sermos tráxicos e estarmos sempre a carón da morte, termos meigas e pantasmas, falar cos mortos igual ca cos vivos e todo iso, direi sen embargo que como calquera lector de Cunqueiro sabe, a cosmovisión galega está chea de humor, e a nosa mitoloxía e a nosa literatura oral tamén. Un exemplo: o nome do caracol.

CEN ANOS DE HISTORIA CULTURAL

tvg (1985), Gramática Galega (1986)

O artigo completo

(Imaxes: o poemario de Luís González Tosar; un cartel do Antroido en Compostela e unha portada de Luzes de Galiza, con foto de Xosé Abad)

No campo do ensaio e a investigación, 1986 foi un ano excepcional. Galaxia publicaba a primeira Gramática Galega, escrita con rigor científico e elaborada por lingüistas do ILG, e Ir Indo publicaba en tres tomos o seu Diccionario, con 90.000 entradas. Aparecían libros como Capitalismo e desemprego en Galicia, de Xavier Vence; Gallaescia escandinavica, de Vicente Almazán; O final da historia, de X.C. Bermejo Barrera; Historias de Compostela, de Filgueira Valverde; Autobiografía dun labrego. Estudio novelado de antropoloxía, de Xosé R. Mariño Ferro, e Conversas en Compostela con Carballo Calero, de Miguel A. Fernán-Vello e Francisco Pillado Mayor. Da mesma andaina son o álbum Dibuxos de humor, de Xaquín Marín e Siro López; Os petos de ánimas en Ourense, de Begoña Bas; A intervención de Gondomar nos problemas internacionais de pesca, de Lois Tobío; e o terceiro número de festa da palabra silenciada, dedicado todo el a Francisca Herrera Garrido.En Sotelo Blanco aparecía a Literatura Galega Medieval, de Xosé R. Pena, e en Ediciós do Castro obras como Testimonio de la guerra civil, de Isabel Ríos, ou La Institución Libre de Enseñanza en Galicia, de Serafín Porto Ucha.

Celebrábase o aniversario do nacemento de Castelao, de Cuevillas e de Salvador de Madariaga e houbo homenaxes para todos. Pero na bibliografía gañaba Castelao. Velaí: Vida e paixón de Castelao, de Xosé Núñez Búa; Castelao: caricatura e autocaricatura, de Clodio González; o ensaio de Daniel Cortezón, Castelao ou a paixón de Galicia, e o estudo La persecución de Castelao durante el franquismo, de Carlos Fernández, ademais dun número monográfico da revista científica de Barcelona Anthropos (n.65) sobre o rianxeiro. Pola súa banda, a revista de Oviedo Los Cuadernos del Norte ocupábase con detalle de Álvaro Cunqueiro e Cela cumpría 70 anos. A editorial española Tusquets recuperaba parte do xornalismo de Cunqueiro en tomos como Viajes imaginarios y reales, unha delicia das prosas do mindoniense, preparada por César Antonio Molina.

O Centro Dramático Galego, dirixido entón por Ernesto Chao, andaba coas montaxes O enfermo imaxinario, de Moliére, dirixida por Eduardo Alonso e traducida por Manuel Guede; e A noite vai como un río, de Cunqueiro, dirixida por Xulio Lago. Celebrábase unha mostra teatral en Cariño e a II Mostra Internacional do Teatro Galego en Ribadavia, con compañías foráneas e as galegas Artello, Luís Seoane e Moucho Clerc.

No capítulo poético, son desas datas libros como Códice Calixtino, un dos poemarios centrais de Luz Pozo Garza; ou A caneiro cheo, primeiro volume dos versos de Luís González Tosar, que merecera o V premio Esquío e o Losada Diéguez. Desa andaina son ademais Sede e luz, de Miguel González Garcés; Pensar na tempestade, de Ramiro Fonte; Antigo futuro, de Xoán Manuel Casado; e Denuncia do equilibrio, de Xela Arias, finalista do Losada Diéguez. No ano dedicado a Aquilino Iglesia Alvariño, Xerais sacaba a súa Poesía Completa, preparada por Xesús Alonso Montero. O Esquío dese ano era para Xosé María Álvarez Cáccamo e Pilar Pallarés, cos libros Luminoso lugar de abatimento e Caravanserai. Aparecía unha nova antoloxía de poesía galega, Desde a palabra, doce voces. Nova poesía galega (Sotelo Blanco), preparada por Luciano Rodríguez, e falecía o poeta de Dodro, Eusebio Lorenzo Baleirón, ós 24 anos, con dous volumes publicados.

No terreo musical hai que subliñar Galicia no País das Marabillas, de Milladoiro, gravado en Irlanda; o primeiro disco de A Quenlla, Os tempos non, inda non son chegados; Folla de marzo, disco de Uxía Senlle; Perfiles, de Doa; e o nacemento de Luar na Lubre, con Bieito Romero e Rosa Cedrón. Milladoiro gañaba un Goya coa banda sonora de La mitad del cielo, de Gutiérrez Aragón.O Premio Trasalba era para Valentín Paz Andrade e nos Premios da Crítica os homenaxeados eran o poeta Manuel Vilanova (A lenda das árbores de prata); o teólogo Andrés Torres Queiruga; o catedrático Ramón Lorenzo no apartado de investigación; o Grupo Universitario de Cámara; a iniciativa cultural Cantareliña e a Compañía de Teatro Luís Seoane, que representaba entón A larva furiosa e Fuerzas Eléctricas. No parador de Gondomar celebrábase o III Galeusca cando Avilés de Taramancos presidía a AELG. Presentaban relatorios, entre outros, Xavier Seoane, Xavier Alcalá, Xosé María Dobarro e Carlos Paulo Martínez Pereiro.

Pintadas (5).

Pan por Pan domingo 25 novembro

Dinme os amigos que en chegando á cidade das Burgas, nalgures quedou esta pintada: “Ourense, Acrópolis de Galicia”. Será polo tópico da Atenas, supoño: en fin, menos mal que non puxeron Necrópolis. O maio do 68 foi o paraíso dos graffitis e as pintadas: nun libro de Cortázar hai moitas imaxes daquela xeira mítica. Velaí algunhas do Maio que quedaron en Internet: “O aburrimento é contrarevolucionario”; “O patrón necesítate. Ti non precisas ó patrón”; “Son marxista, tendencia Groucho”; “Están mercando a túa felicidade. Roúbaa”; “Non poñas parches, a estrutura está podre”. Algunhas das que citamos nestes días, sobre todo de acenos ácratas, collerían nesta última categoría. Tamén esta, que estivo en Oira procede daquel Maio: “La barricada corta el tráfico, pero abre el camino”. Ou esta, tan provocadora: “Mentres os medios mintan, as paredes seguirán falando”.

APOSTA CLARA, O RESULTADO HASE VER, de Afonso Monxardín
La Región 24 novembro

Todo ou case todo no mundo da política ten a súa lóxica, aínda que algunhas cousas nos resulten de principio estrañas. Falo, por exemplo, da visibilidade dominante da “Tenencia da alcaldía” sobre o propio concello nas actuacións nas que toca. Por exemplo na carreira do San Martiño ou, máis incriblemente, nos logos do Festival de Cine de Ourense, onde como organizadores aparecen a Tenencia e a Deputación… e como colaboradores, o cluster Pérez Rumbao, algún resturante, algunha peluquería e… o Concello de Ourense.
Marcando paquete. Así. Chulamente. Somos nós. Temos o noso espazo. Non somos aliados de ninguén. Serano eles de nós e nós non usamos os símbolos administrativos comúns porque non queremos que haxa unha imaxe compartida do goberno. Está claro que a aposta do BNG é hoxe clarísima a favor de que a partipación en coalicións debe ser radicalmente visible e non se pode subsimir na acción dun goberno unitario que, cren, sempre beneficiaría á cabeza, presidente ou o alcalde. E algo de razón parecen ter a teor do que lles aconteceu en Lugo e Santiago, pero, en ningún dos dous sitios tiñan un lider da talla e proxección de Alex. De aí vén esta negación da maior, a de non querer aparecer como parte dun todo (Xunta de Galicia ou Concello de Ourense), pois ese todo que se quere proxectar xa o formaría soa a parte nacionalista, acollida ao abeiro do “superior xerárquico”, sexa Vicepresidencia ou Tenencia. O seu éxito mediático apoiado nunha eficaz estratexia de manual –enxurrada de noticias e proposta contínuas, marcando diferenzas co “socio” (desde o cambio de hora, ás galescolas, ás inauguracións separadas, etc.)- sitúano no centro da información política de forma continua. Esta megavisibilidade diferencial está tolerada, que remedio, por un PSOE que parece pensar que mellor é ir con calma. E habemos de ver como esta hiperpresenza se traduce electoralmente: se o cidadán valora en positivo o dereito a marcar a diferenza de orixe na xestión, ou se a xulga como falta de lealdade para co socio e a institución. Parece que se non percibe imaxe de unidade de goberno é porque non a existe. Hai, lóxico, coordinación de forzas, case diría de gobernos, pero nin Quintana abandonará o biombo vicepresidencia nin Alex o seu fermoso logo. Ademais, nin Touriño nin Paco están en disposición de lles ordenar recoller biombo ou acollerse baixo o “logo común”. Esta é unha das formas posibles, non a única, creo, da cultura das coalicións. De aquí, pois, a que acaben as lexislaturas autonómicas e municipais habemos ver sempre este Jano brifronte. Non fondo, afían na pedra do PP caído as armas para batérense entre eles, a ver quen queda por riba de quen. A aposta e ritmos son claros. O resultado, hase ver.

Seis anos da Sección de Literatura

Entrevista a Marcos Valcárcel, director da sección de literatura do Liceo de Ourense, en La Voz de Galicia- edición Ourense. Realizada por Xosé Manoel Rodríguez. Foto Miguel Villar.

«Ourense é moi desagradecida cos seus mellores persoeiros»
O colectivo celebra o seu sexto aniversario con máis proxectos e coa intención de implicar ós máis novos.

Unha agradable tarde en Lugo
(Imaxes: parella tomando café, no Café Central, fundado en 1903; e o deus Mitra solar matando o touro, Bristh Museum)

Atendendo á petición do amigo Xosé Manuel González, a quen tiven a agradable fortuna de darlle onte unha aperta, despois de tantos anos (30 anos?), van aquí unhas notas sobre a miña visita do venres a Lugo. A ocasión tamén serviu para coñecer a Xaime da Pena, habitual desta casa e bon amigo dende xa, ó que recorreremos algunha vez se nos denuncia algún lugués, dado que é avogado con despacho no centro da cidade, fronte á Deputación.
O motivo, xa saben, era presentar As mans do medo, de Xosé Miranda. Recolleume Manolo Bragado na miña casa e aló chegamos á hora prevista. Esperábanos Jaureguizar para sacar algunhas breves declaracións sobre a novela que, supoño, sairían hoxe en El Progreso. O acto foi no centro cultural Uxío Novoneyra e había bastante xente. Entre eles, os dous amigos xa ditados, dúas compañeiras do Instituto de Pepe Miranda –coas que hai unha semana, e cos seus alumnos de Bacharelato, percorremos o Roteiro de A Esmorga en Auria, e tamén, entre os que recoñecín, Antonio Reigosa e Xoán Cuba.
Introduciu o acto Manolo Bragado, falando do éxito do libro e da solidez como autor de X.Miranda, e seguín eu cunhas notas aproximativas ós relatos, que vou colgar nos comentarios: por favor, enténdanse como meros apuntamentos dunha intervención, que deberían ser retocados e mellorados antes de publicarse. Creo que mesmo na miña intervención oral soaron con máis coherencia do que quedou no papel, espero.
E despois, Xosé Miranda. Quen, tras os agradecementos, deunos unha lección da súa sabedoría de sempre. Falou da Literatura do Estraño, na que enmarcou o seu libro; das diferenzas entre o Horror e o Terror; da función terapéutica do Medo, e, entre outras cousas, do pouso de Kafka e a literatura fantástica nos relatos (pouso evidente, sobre todo nos “Calafríos” que eu esquecín citar, como verán).
O mellor veu despois, claro está. Pepe Miranda levounos a un grupo de xente, quince ou dezaseis persoas, de paseo polo casco vello da cidade e o barrio da Tenería, antigo barrio da prostitución hoxe en reformas e restauración das súas casas máis nobres. Ademais de tomar un par de cañas e falar de todo o humano e o divino (tamén de Cacharro, das trasnadas do psoe lugués e da política cultural da Xunta e non para ben, por certo), rememoramos o Lugo de Ánxel Fole e Manuel María e ata nos achegamos á Muralla onde están de reformas nun dos seus cubos onde seica apareceu unha especie de espazo para os gardas da muralla, coas súas cloacas e, alí perto (se entendín ben), por baixo, os restos dun templo dedicado ó deus Mitra, o único na Península. Moi perto vimos a liorta do novo Auditorio que está a facer a Universidade, case pegado á muralla e tapando unha das vistas centrais da catedral: unha desgraza como a da Praza de San Martiño de Ourense, pero de maior dimensión. Xosé Manuel ensinounos o escenario dalgunhas das súas “Entre hortas e portas” e explicounos tamén a historia do San Froilán, que loce na fachada da catedral.
Ah! Non se esquezan de visitar o novo blog de Pepe Miranda: avelladamanta (os tres ponentes na presentación eramos blogueiros). E, á marxe da historia de Lugo, tamén onte, na mesma Auria, tiven a sorte de coñecer en persoa a Bouzafría, con quen xa intercomunicamos varios correos de amizade (temos relembranzas comúns da infancia no Ervedelo de Ourense), pero a quen non coñecía aínda. Andaba por Auria a resolver temas legais e vaia dende aquí tamén un cordial saúdo para este blogueiro de pro e amigo desta casa.

Pintadas (4).
Pan por Pan sábado 24 novembro

Os amigos seguen a mandarme auténticas xoias nisto das pintadas ourensás e doutras cidades galegas. Non son cousa de agora, aínda que antes non había tantas comodidades nin sprays, había que usar a brocha gorda. En Celanova aínda queda indemne na parede do mosteiro o anuncio do “Adiante”, o voceiro das Mocidades Galeguistas, e en Auria non hai moitos anos quedaban restos dun “Abajo el clero”, seguro que de preguerra, na rúa Bispo Carrascosa, á beira do Museo Arqueolóxico. Moito máis recentes son estas xa da época democrática: o “Galicia, colonia o champú?” coa que os ácratas fustrigaban ós nacionalistas da UPG; “Algún día España amanecerá republicana” (nas Lagoas, no paso da ponte do tren); “Escoita, o foder tamén é loita” (Monforte) ou estoutra que moito lle gusta ó Monxardín: “Vótame a min, a ti que máis che dá e a min arréglasme a vida”.

(A foto prestada de EP3 da sección Talentos -"No hay noche tan larga que no acabe en día")

viños galegos

Apoiamos esta campaña en favor da etiquetaxe en galego dos nosos viños, impulsada pola Asociación de Funcionaria pola Normalización Lingüística. Xa nos chegou antes a mensaxe (grazas, Pepe), pero non logramos colgala no blog ata que nos chegou por esta vía, en imaxe do boletín dixital da Fundación Carlos Casares.

ENTRE HORTAS E PORTAS, de Xosé Manuel González
20. Contamos contigo.

Imaxe da web de RTVE

Seica foi Solís Ruiz quen lle pediu a Samaranch formar «una España de hombres fuertes, capaces y optimistas». O catalán tomaba daquela -1967- posesión dun cargo político de gran relevancia, e respondeu o chamamento falanxista con imaxe moderna e slogan do máis incitante que coñezo. Contaban connosco, ¿habiamos dicir que non?

Por aqueles anos desenvolvérase moito o deporte como espectáculo; tamén se diversificou a práctica. No Clube Fluvial tiñan lugar e fomento certas actividades en principio minoritarias: nunca de tal debeu pasar o tenis, por moito que Manuel Santana gañase en Wimbledon e Jesús Sánchez Traseira brillase localmente co seu potente saque; pola contra, o piragüísmo si que atraeu ben rapaces e era mérito baixar ao río, padexar forte, competir, aínda sabendo que nin sequera unha medalla olímpica che garantía, para nada, o futuro. Chilares, Pedro Cuesta, despois Misioné... render coma profesionais, recibir coma afeccionados.

Que afección había abonda; de feito, algún lugués competía en varias disciplinas diferentes. O do baloncesto viña de atrás, José Antonio Santiso -primeiro exercitante, agora adestrador- era unha das figuras sobranceiras; do Santo Tomás pasárase ao RTR, ao primeiro Breogán e alí se vían, por exemplo, Miguel Bourio, Manolo Díaz e Mario Carballo. Se non me engano, este andaba ademais no balonmán, espectáculo de notable popularidade entre xente barrial por máis viril có basket, algo “de señoritas” para o gusto deles. Iso de que calquera rozamento xa fose falta semellaba unha mixiricada, o balonmán territorio familiar -había portarías, marcábanse goles-, e así mesmo unha especie de guerra con danos controlados: bastante mancadura, pero asumible número de feridos; alguén dicía que iso podía ser todo o deporte, onde por outra banda case nunca había morto ningún.

Tamén xogaba ao balonmán Fernando Tallón (“Tira, cañón!”), que era plusmarquista estatal en lanzamento de xavalina e no campo largaba uns trallazos que, ao dar no marco, parecían mover todo; seica arestora vive en Ourense. Curiosamente, no atletismo lugués destacaban sobre todo os lanzadores: en peso, estaban Nonín Torrón e aquel baloncestista -pivote- Manolo Díaz; en martelo, José Luis Martínez, outro campión estatal. Había quen aproveitaba para conferirnos fama de brutos, e iso que tiñamos corredores (por caso, Palelas), se ben probablemente non tan brillantes coma certa saga prestixiosa de galegos, os Suárez Canal.

Estes deportes con moito participante eran apoiados pola OJE, a organización xuvenil do Movimiento; San Fernando OJE, por exemplo, era o clube de Atletismo. Outros, pola contra, tiñan presenza máis esporádica: ciclismo é mostra, poucas carreiras no ano (na Milagrosa, escolares, máis tarde o San Froilán...) e nivel que nunca sobordou: Latorre, Vilariño, Carreira... O boxeo tamén, ou outras loitas.

Os espectáculos de pugna e cuadrilátero chamábanse, coma agora, veladas. Non me pregunten por que tal cousa debe ser pola noite, virá do horario laboral; en todo caso, tiñan asistencia masiva e de comportamento máis ben acendido. A non ser a chamada loita libre, tomada máis ben -é impresión remanente- en plano festivo; desde logo, se aquelas cacho pisadas no lombo do caído -ou pasarlle por riba á carreira- non tiñan algo de comedia, aquilatar a diferenza entre a velada e a batalla igual era discusión máis sobre medios ca de procedementos. Eu sei que boxeo e loita, discutibles ou non como exercicio, poden ter un compoñente artístico, nomes hai para aducir ao respecto. En Lugo, a ollo de rapaz e nos sesenta, revestían a miúdo perfil pintoresco xa desde os carteis anunciadores: “Galarza, rudo navarro”; Fulano, “gran fajador”.

E claro, o fútbol. Clubes modestos con vocación e entusiasmo. A Ferroviaria debía ser, penso, Agrupación Deportiva; o cartel da súa sede víase contra Burozos, para alá da ponte sobre a vía. A Comercial, “Sociedad Gimnástica”, vestía de branco e xogaba, seica, o mellor fútbol; non adoitaban gañar a competición. “Sociedad Deportiva” era a Milagrosa, o máis puxante, sempre considerándose barrio primado e polo alternativo ao centro da cidade; non sería casualidade que vestisen coma o Lugo, raias branquivermellas. Last but not least -descúlpeseme-, o San Roque, Sociedade Cultural e Deportiva, que merecerá cadro aparte.

Xogaban por afección, pero adestraban, despois do traballo e supoño que de día en día. Como os campos -nin o “Ángel Carro”, xaora, nin o Polvorín- non estarían dispoñibles, utilizaban un baixo na rúa de Ramón Montenegro; sobre o cemento recibían a táctica e ensaiaban o tiro, contra parede. Dirixíaos un tal Pedro, “Pedrolo”, con sona de teimudo e sabedor. Un día deixáranos escoitar e ver a varios rapaces de fóra, e era espectáculo cando se puxo na “portaría” e mandou bombardealo, á gargallada en tanto balóns cada vez máis potentes batían en diferentes partes de si. (“Está tolo”). Dun receptáculo lateral saía un rapaz, encoiro, mollado e con toalla no van; espectáculo insólito antes do 1970. Despois, Pedro mandaba e todos obedecían.O Javier, que vivía canda min, quería xogar adiante pero Pedro poñíao sempre de lateral; ata que se lesionou o porteiro e o Javier acabou gardando a meta, igual que facía no balonmán.
Arestora, como saben, os nenos competidores igual adestran a cotío, soportan presión dalgúns preparadores, reproducen modos variopintos do ámbito profesional, séguenos os pais a toda parte; determinados aspectos constitúen mellora, todo non. Canto ás rapazas, daquela xogaban a algo, pouco, e chamando escasamente a atención. Saias plisadas, o nome da Compañía de María, as Xosefinas, e unha camiseta seica vermella do Fogar de Santa María, enchen case toda a lembranza. É tan elocuente coma o propio silencio

Chavez. Camilo Nogueira. A masonería
(Tres posibles temas para debate. E, dado que domina o tema Camilo Nogueira, ilustro co cartel que usou o PSG-EG na campaña das autonómicas de 1986)

"Loxa "Obradoiro" " (Méndez Ferrín en FARO DE VIGO, 23 nov.).

Chavismo

Entrevita a Camilo Nogueira

Ferrín lembra e defende a masonería de Curros Enríquez e de tantos escritores e líderes republicanos galegos (da Primeira e da Segunda Repúblicas).
Camilo Nogueira deixa como sempre interesantes reflexións nunha entrevista nas páxinas galegas de El País.
E Apicultor envía un interesante artigo sobre Chávez e as forzas armadas do seu país (da web do Real Instituto Elcano).

Pintadas (3).

Pan por Pan venres 23 novembro (Imaxe: Paul Lafargue, autor de O dereito á preguiza, casado cunha filla de Carlos Marx)

Sigamos coas pintadas, tema apaixonado e con moitos seguidores, polo que vexo. O primeiro que aprendín sobre os anarquistas, contado por un crego profesor de relixión, foi que eran moi malos porque escribiran un libro facendo unha gabanza da preguiza. Por aí iría, supoño, o artista que pintou en Compostela no Día dos Traballadores: “1º de maio, traballa ti que a min dame a risa”. Nesa cidade, en tempos tan politizada, houbo centos de pintadas de todas as cores. E tamén contrapintadas. Na praza da Quintana debía levar alí décadas un ostentoso “¡Arriba España!”. Algún simpático engadiu debaixo “O que a tirou, que a levante”, asinando coa simboloxía anarquista (un A dentro dun círculo). Simpática tamén a pancarta nunha manifestación ourensá de adhesión a Franco. Dicía así: “Franco, tus ideales son los de Toén”. Os mal pensados pensaron no psiquiátrico.