Do fracaso patente do comunismo Sigo coa autobiografía de
Eric Hobsbawm. Militaba xa ós quince anos no comunismo, nunha organización estudantil de Berlín. O que co tempo sería un dos grandes historiadores marxistas británicos, en andaina común con
Christopher Hill, E.P. Thompson, Victor Kiernan e outros, afirma en Años interesantes que aqueles meses en Berlín “
fixeron de min un comunista para toda a vida, un home cuxa vida perdería o seu significado sen o proxecto político ó que se consagrou como estudante” e este era a Revolución de Outubro como grande esperanza do mundo. Así viviron o comunismo moitos intelectuais e centos de miles de persoas en toda Europa no século XX: un proxecto de vida que servía para explicar todos os riscos da realidade social. Con case 90 anos Hobsbawm recoñece que “
aquel proxecto fracasou de xeito patente” e, ademais, “
estaba condenado a fracasar”. Recoñece tamén os graves erros dos comunistas alemáns na República de Weimar “cando ós ollos da Internacional Comunista os socialdemócratas pasaron a ser “
socialfascistas”. Coa chegada de Hitler ó poder precisamente os comunistas foron as primeiras vítimas en ingresar nos primeiros campos de concentración do Terceiro Reich. (
Andoliña, 5 xaneiro, cunha nova imaxe de Chagall).