23 mar 2008


Tintxu, en lembranza

Entereime hoxe, no café, lendo unha breve nota de El Correo Gallego. Vexo agora que Brétemas e X. M. Pereiro xa se fixeron eco da triste nova: a súa morte o pasado venres. "Tintxu" era o xornalista Agustín Díaz Blanco, a quen todos lembramos con agarimo e agradecemento: nese todos/as vai cando menos todos os que fixemos algo de cultura, política e galeguismo na Compostela dos anos 70 e 80. Porque el estaba sempre alí, informando, dende o compromiso e a máis radical galeguidade.
Foi concelleiro de Unidade Galega en Santiago e lémbroo arredor de Camilo Nogueira e o nacionalismo de esquerda en máis dunha ocasión. Pero agora lembro sobre todo as súas primeiras crónicas culturais no suplemento que sacaba El Ideal Gallego a mediados dos 70, nas páxinas de O Facho: alí asinaba Tintxu e esas crónicas debo gardalas nalgunha caixa do meu arquivo, ó carón dos debuxos que alí facía Siro López e dalgunhas das primeiras entregas de Manuel Rivas.

Polo blog de X.M. Pereiro, entérome ademais de que era o pai dunha das nosas contertulias, a quen dende aquí só lle podo mandar unha forte aperta e o pésame meu e creo que de todos os amigos/as destas Uvas.
Cen anos de historia cultural
1998: Mirada á Idade Media
(Os debuxos son de Chencho Pardo Valdés e apareceron en 1998 no suplemento cultural de La Voz de Galicia)

O Día das Letras Galegas de 1998 estivo dedicado ós poetas trobadorescos da ría de Vigo: Martín Códax, Johan de Cangas e Meendinho. Iso provocou, ademais dunha serie de actos de homenaxe, algúns na illa de San Simón, unha chea de estudos a cargo de autores como Carlos Barros, Henrique Monteagudo, Alexandre Ripoll, Xosé R. Pena, Víctor Freixanes, Mercedes Brea, Manuel Pedro Ferreira e Luz Pozo Garza, entre outros. A Real Academia Galega publicaba unha Homenaxe ós tres poetas medievais da Ría de Vigo, preparada por Xesús Alonso Montero.
O mundo medieval tamén estaba moi presente nalgúns dos estudos históricos do ano, por exemplo, El monacato benedictino y la sociedad en la Galicia medieval (SEG), de José Miguel Andrade, ou o colectivo Polo Reino de Galiza (ANT), con textos de Camilo Nogueira, Xosé R. Freixeiro Mato, Carlos P. Martínez Pereiro e Francisco Carballo.
A Historia contemporánea, con todo, seguía acollendo a maioría dos traballos de ensaio e investigación daquel momento. Citemos, entre outros, Sindicalistas e rebeldes (ANT), de Dionisio Pereira; Emigrantes, caciques e indianos (Xerais), de Xosé M. Núñez Seixas; Os devanceiros dos pazos (Sotelo Blanco), de Antonio Presedo; O agrarismo (ANT), de Miguel Cabo Villaverde; Vigo na historia,
de Basilio Cegarra; Temas y personajes de la historia coruñesa contemporánea (Deputación A Coruña), de Antonio Meijide Pardo; Murguía (Toxosoutos), de Francisco A. Vidal; Antolín Faraldo. O gran soñador (Xerais), de Fernández del Riego; Pé das Burgas. Estudios de historia, xornalismo e literatura (M. Valcárcel); O que fixeron en Galicia. 1936 (ANT), de Carlos Pereira Martínez, ou as memorias republicanas de Enrique Fernández Sendón (Ed. Do Castro), preparadas por Xosé L. Axeitos e Uxío Bobillo.
Xosé R. Barreiro Fernández coordinaba a Historia da Universidade de Santiago (USC), cun primeiro tomo das orixes ó século XIX; Xosé Nogueira publicaba en ANT o seu balance O cine en Galicia, e Xerais editaba en galego o Manifesto Comunista, de Marx e Engels, en tradución de Frank Meyer e introducido por Ramón Máiz. A Real Academia Galega publicaba ademais, coa Fundación Caixa Galicia, as Prosas recuperadas: o periodismo de Manuel Murguía (Antoloxía básica, 1853-1923), preparado por José A. Durán.
No capítulo de lingua e literatura, moitas novidades dignas de salientar. Como a Homenaxe a Ramón Lorenzo, publicada en Galaxia, baixo a edición de Dieter Kremel, o Consello da Cultura Galega e as Universidades de Compostela e Trier (Tréveris), con estudos de Méndez Ferrín, Carlos Casares, Alfredo Conde e Marga Romero, entre outros. O Consello da Cultura Galega daba tamén á luz as actas do encontro O futuro da lingua, coordinado por Xoán Bouzada e Anxo M. Lorenzo, e Antón Santamarina ingresaba na RAG co discurso A linguaxe e as linguas: Ramón Piñeiro revisitado. Xosé Vicenzo Freire ocupábase de A actividade editorial en Galicia (1850-1936), publicado por Edicións do Cumio. Tamén en 1998, a Deputación da Coruña editaba A poesía galega de Manuel Curros Enríquez, tese de doutoramento do profesor Elisardo López Varela, en dous volumes de dúas mil páxinas en conxunto. Pola súa banda, Pilar García Negro tamén facía o mesmo con Valentín Lamas Carvajal. Poesía en galego, máis de cincocentas páxinas de edición e estudo dos textos do poeta ourensán (Edicións do Castro). Natalia Regueiro achegábase a Os mundos de Claudio Rodríguez Fer; Armando Requeixo historiaba os Escritores mindonienses (Sociedade Cultural Valle Inclán); e Marcos Seixo daba a coñecer unha biografía de Roberto Blanco Torres (ANT).
(...) Máis polémico era o ensaio de María Xosé Queizán, Misoxinia e racismo na poesía de Pondal (Laiovento), que xerou un certo debate, dende o feminismo, na cultura galega. Andrés Pociña publicaba Galicia e Granada: dous cabos dun eixo espiritual, e Xenaro García Suárez, o volume Fendas na caverna (Xerais). Dolores Vilavedra coordinaba o segundo volume do Diccionario da Literatura Galega da Editorial Galaxia, dedicado neste caso ás publicacións periódicas literarias ou con interese literario.
No territorio da Antropoloxía subliñemos obras como Guía da Galiza Máxica (Galaxia, de Víctor Vaqueiro; Serpes e dragóns (Ed. Do Cumio), de Xosé R. Mariño Ferro, e Os labirintos do corpo (ANT), de Lourdes Méndez.
Blogueiros de Ourense

O xornalista Imanol Hernández publica hoxe no xornal La Región unha reportaxe que destaca As uvas na solaina como o blog ourensán máis lido e seguido. Tamén se ocupa esta reportaxe doutros blogs de ourensáns como os da poeta Rosa Enríquez ou o do xornalista de Celanova Antonio Piñeiro.
Transcribo a seguir algunhas das miñas afirmacións nese artigo e engado en comentarios os datos que lle aportei ó xornalista (na súa maioría, por lóxicas razóns de espazo, non recollidos).

O obxectivo do meu blog é servir de foro de comunicación e debate entre persoas con inquedanzas semellantes e, para min mesmo, servir de contraste de pareceres e achega de ideas e reflexións sobre os meus propios escritos (tamén os que saco nos xornais). Polo demais, chegou un momento, tras dous anos de vida, que o blog colleu por si vida propia e ten un abano de contertulios moi fieis, que acoden e participan a diario. Moitos dos post do blog pasan dos cen comentarios, sobre todo se son polémicos (o meu artigo sobre os “enrgúmenos” que boicotearon a María San Gil pasou dos 200 e moitos deles críticos co que eu dicía, por suposto).
O maior mérito do meu blog, con plena sinceridade, non son os meus escritos, senón o alto nivel de participación dos contertulios e o elevado nivel tamén dos debates, sobre todo históricos e culturais.
(Sobre os blogs dos políticos) Porque son unha nova realidade comunicativa e teñen moitos lectores: quen quere votos non pode despreciar nada. Ós blogs dos políticos, pediríalles máis interactividade (que permitan comentarios e os respondan) e certo sentido crítico coas súas propias posicións políticas.

Sátira e poetas (5)
María a Balteira.
(Imaxe de Luís Seoane para o libro de Lorenzo Varela)
A nosa poesía medieval ten todo un tesouro no rexistro satírico: as cantigas de escarnio e maldizer. Nelas quedaron inmortalizados algúns nomes asociados a certas prácticas sexuais. Velaí María Peres a Balteira, quen, tras unha vida de luxuria e pecado (algo así como a moza esa que tanto lle gorentaba ó gobernador de Nova York), decidiu retirarse en sinal de penitencia e buscar un crego con quen confesar. Tal arrepentimento non foi aceptado polos trobadores, porque moitos deles afiaron as súas sátiras contra a pobre muller: así, Fernán Vello insiste en que a Balteira tomou con ela a un crego “e deulle a cama en que sol jazer/ e diz que o terrá mentre viver”. Moitos séculos despois acudiría Lorenzo Varela en desagravio desta cantadeira e bailadeira cunha fermosa cantiga que racha co tópico da xograría e na que a imaxina bailando coa súa saia leda, “lume nos ollos i o aire nos pés”.