A lingua de todos (na estación de ferrocarril de Ourense)
O mes pasado convidáronme a facer un breve discurso para a saída do Tren da Lingua da estación de Ourense, en actividade que organiza, como sabedes, Caixanova (xa fun tamén o ano pasado). Preparei unhas notas a man pensando que ían ser lidas diante de nenos de primaria, de menos de doce anos. Chegado alí, nesa xornada que os nenos están tan contentos porque van de festa (con pallasos e todo iso), senteime no chan, á altura dos seus ollos, e conteilles o que vai aquí embaixo (o texto completo remata en comentarios).

Hai moitos anos, antes que os vosos avós e que os vosos bisavós e quizais antes que os vosos tataravós, celebrábase aquí en Ourense unha gran festa, á que asistían todas as autoridades da época para celebrar un dos grandes acontecementos daquela época: a chegada do ferrocarril a Ourense. Foi no ano 1881 e chegaba aquí, ó barrio de Ponte-Canedo, a primeira máquina locomotora que viña dende Vigo. Fixéronlle unha gran festa e alí leu Curros o seu famoso poema:
Velaí ven, velaí ven avantando
cómaros e corgas, e vales, e cerros.
¡Vinde vela, mociños e mozas!
¡Saudaina, rapaces e vellos!

E sabedes por qué os ourensáns facían unha gran festa. Porque pensaban que a chegada do ferrocarril era a chegada do progreso e que dende entón a súa sorte ía cambiar. E que melloraría o comercio, a economía e as súas condicións de vida. Hoxe vós ides coller o camiño de ferro, quizais algúns por primeira vez, e para vós este encontro vai ser tamén unha festa. Debedes estar tan contentos/as como os ourensáns que se xuntaron arredor da locomotora hai máis de 120 anos. Vós estades aquí tamén para celebrar a vosa festa que, felizmente, acolle dúas ideas: o ferrocarril e a nosa lingua. Porque ides coller o Tren da Lingua e iso é unha forma de recoñecer a importancia do noso idioma e o moito que debemos traballar para afortalar o seu recoñecemento e facer del unha lingua normal, útil para todos os usos sociais. E iso vai depender sobre todo de vós: se dentro de 30 ou 40 anos o galego é unha lingua normalizada, ben instalada na sociedade, será co esforzo e co entusiasmo dos milleiros de nenos/as galegos que estes días collen o Tren da Lingua en diferentes localidades do país. Fixaivos cal é a vosa responsabilidade e a vosa importancia: seredes vós os queides decidir cómo será a Galicia do futuro. (...) (...)

En Poleiro Alleo

Méndez Ferrín escribe hoxe sobre o aristocratismo ético e intelectual dos "galeguistas de antano", a propósito de Arturo Noguerol e dun estudo do ourensán Fernando Román (en separata do Boletín Auriense). Miguel Anxo Murado (en LVG) volve sobre o tema da letra do Himno español, que tamén tocou nestes días Bieito Iglesias. No caso de Murado tamén con ironía e humor, rexistros que manexa ben. (A imaxe é de Sorolla)
* Galeguistas de antano (Méndez Ferrín).

* Letras e himnos (Miguel Anxo Murado)

Episodio de caza- Historia e memoria en Ferrín

Terceira e última nota sobre Ferrín e outras historias. Santiago Lamas fai unha magnífica viaxe metaliteraria polo ronsel dos escritores suicidas: de Pavese a Maiakovsky, de Hemingway a Virxinia Wolf. “Matarse é confesar que un non comprende a vida ou que fomos sobrepasados por ela”, escribiu Camus en O Mito de Sísifo, un escritor máis á procura do misterio da conduta suicida. Tamén fala Lamas de historia e memoria. Volvamos a Méndez Ferrín: hai pouca historia nos relatos e novelas do escritor e moita memoria. Enténdase historia como análise e esculca miúda e contextualizada da obxectividade. E memoria como memoria subxectiva, sentimental e persoal. Que pode ser memoria dende unha nidia toma de posición: en nome dunha clase ou dunha nación.

A vantaxe dos grandes escritores é que eles poden construír a súa propia memoria, mesmo por riba da Historia con maiúsculas. Así o fixo Otero cos seus fidalgos galeguistas, comprometidos coa patria. E faino Ferrín acotío. Velaí o relato Episodio de caza: a FUE, o galeguismo, a resistencia guerrilleira. Ó cabo, un intelectual na biblioteca do Sarmiento: épica da Galicia soñada que puido ser.l

Memoria de don Celestino Fernández de la Vega

En homenaxe ó noso amigo lugués (XMG), recupero aquí unha recensión que fixen hai seis anos da biografía que siro López dedicou ó filósofo de Lugo Celestino Fernández de la Vega, do que me acordei nestes días falando sobre escritores e suicidas. (O artigo completo vai en comentarios).

(...) A segunda parte do libro é magnífica porque Siro acerta a darnos un retrato humano desa personalidade complexa que foi Fernández de la Vega, un romántico e filósofo-poeta, filósofo do humorismo tamén, “pero non humorista, tal e como nos ensinou a entender o termo”. Ese retrato non debe quedarse no estereotipo dunhas cantas claves repetidas a menudo: pesimismo, nihibilismo, escepticismo sarcástico, que, con ser reales, quizais reduzan ó personaxe en exceso. Sitúase ó autor moi perto de Luis Pimentel como exemplos do que Heidegger chama “existencia auténtica”, anticipación da morte e, xa que logo, morte ontolóxica, incorporada á vida, vivida a cada instante; nesta liña case nin sorprende a carta, divulgada por Alonso Montero, que Cilistro lle mandou a Unamuno, en marzo de 1935, intuíndo xa o que sería o seu triste final cinco décadas despois: “me asusta la idea de que mi paso en este mundo no quedará otra huella que la escueta noticia de un periódico provinciano que diga, poco más o menos, “ayer aparecía en el Miño el cadáver de Celestino F.de la Vega”.
(...) Siro acerta plenamente ó recrear a este intelectual, lector de Unamuno, Pimentel e Francis Jammes, a pasear polas rúas de Lugo, namorado da súa cidade e sen medo a ser tachado de provinciano: “Pero, ¿no se da cuenta de que Lugo es el crisol del mundo? ¿Quedan en otro sitio esta paz, esta posibilidad de diálogo, esta inquietud y variedad artística?”.

NUNCA SABEREMOS OS PORQUÉS
Andoliña 8 xuño (Imaxe: detalle de Delacroix)

Sigo aprendendo moitas cousas no último libro de Santiago Lamas, “Ferrín e outras historias” (Ediciós do Castro). Como xa dixen, boa parte do mesmo está ocupada por un ensaio sobre os que se quitan de en medio, referido a escritores e a personaxes suicidas, con especial atención ós que aparecen na narrativa de Méndez Ferrín: velaí os de relatos como “Odiado Amado” ou “Morrer en Laura”, entre outros.
Hai milleiros de libros e artigos sobre o tema dos suicidios: estudáronse os seus condicionantes, variables, formas, etc. Pero nada sabemos dos porqués: “a socioloxía do suicidio non nos ensina nada sobre o suicidio como drama individual.” Porque pertence á máis radical subxectividade: un acontecemento banal para uns pode ser determinante noutra persoa para que se derrube o seu mundo e busque o seu final. Aínda que existe unha palabra breve que nos achega a esas claves: “só”. T. Joiner conta o caso dun paciente que deixou unha nota na que dicía que ía camiñando até a ponte de Golden Gate, pero que, se no camiño alguén lle sorría, xa non o faría. A literatura si sabe dos porqués. A soidade como expresión do sufrimento. Como no magnífico poema rosaliano “Soia”: “como naide a esperaba/ ela non tornou máis”.