a lavandeira coxa

Falamos aquí hai días dos cantos dalgúns paxariños. Tamén falaba Ferrín, o venres pasado, das lavandeiras...

Eu gosto da lanvadeira, así da esquiva e colorida dos ríos retirados, que non se civiliza nada, como da máis común que leva tamén en galego o nomes vulgares de pastoriña (Vilanova dos Infantes), pastoriza (con seseo, Morrazo) ou paxaro da neve (en castelán, aguzanieves). Seu nome científico é Motacilla alba, á que lle recoñecen unha subespecie máis escura que no é do caso agora. A lavandeira, patilonga, ten o bico finiño, e nela destaca o rabo que sempre move ao andar. Cando escapa de nós en pequenas voaduras a lavandeira desprega a cola. Chía moi pouco e non asociamos a súa voz con canto ningún. É un paxaro fino, xentil, cuxa observación relaxa o paseante. É unha presenza femenil á que non lle imaxinamos macho.En latín chamábanlle motacilla/-ae, de onde no século XVIII saiu o nome linneano. Pro este nome dispuña dunha variante, moticella, que os romanos, por etimoloxía popular, facían derivar do verbo moue, -es, moui, motum, mouere, que significa "mover". Lemos en Varrón, a respecto da lavandeira, isto: "semper mouet caudam". Quer decer que estamos a tratar dun paxaro caracterizado visualmente polo feito de que el "estás sempre a darlle ao rabo ou a mover a cola". Por iso mesmo o nome vulgar francés de lavandeira é o de hoche-queue: "a que move a cola de arriba a abaixo". O curioso é que os franceses tamén lle chaman bergeronnette que significa "pastora" en diminutivo, o cal ven ligar con outros nomes galegos da Motacilla alba que xa citamos: pastoriña e pastoriza.Rematando esta columna vou dar unha volta pola Avenida das Camelias por ver se a miña lavandeira coxa sobrevive na cidade.

Galicia vs. Galiza
Contundente o artigo de onte de Ferrín no Faro: velaí en PDF, "Denominación da Patria".

E un saúdo cordial para Luís González Tosar (Galicia, ovación, Ferrín) : agardemos que se repoña dos seus achaques dos últimos tempos.

Cen anos de historia cultural
Documentación e remate
(Remato hoxe a serie Cen Anos... cun total de 111 entregas. Dediquei o último artigo a sinalar a documentación utilizada e dar as grazas a persoas que colaboraron nela, incluídos algúns contertulios deste blog. Imaxes de Castelao, Luís Seoane e Laxeiro)

A serie Cen Anos de Historia Cultural comezou en xaneiro do ano 2006, ano en que se celebrou tamén o centenario do nacemento da Real Academia Galega, e remata hoxe.
Dende aquela ata hoxe publicáronse neste xornal un total de 111 entregas, todos os domingos (agás nos meses de agosto). En cada unha delas calculo que figuran unha media de 120 datos culturais, o que fai para toda a serie un conxunto total de arredor dos 1300 datos de carácter cultural para todo o período. Pretendíase rescatar dalgún xeito o xénero das Efemérides, neste caso culturais, que tanto éxito tivo entre finais do XIX e mediados do XX na obra de autores como Arturo Vázquez Núñez ou Alberto Vilanova, entre outros.
Queda só indicar algunhas das fontes documentais utilizadas e sinalar algúns agradecementos. Citarei en primeiro lugar a serie de Xosé Mª Monterroso Devesa para o período 1882-1982, titulada ‘Historia de cen anos’ e publicada en varios números conmemorativos do Centenario do xornal La Voz de Galicia ó longo de 1982.

(O artigo completo)

A MIRADA RETIDA

O HOSPITAL MODELO.

No seu libro “Locura, medicina y sociedad: Ourense, 1875-1975” (Xunta, 2005) David Simón achega datos moi valiosos sobre a historia da sanidade na sociedade ourensá. Por exemplo, do antigo Hospital de San Roque, que estivo na Alameda (no mesmo lugar onde hoxe asenta Correos), ou do das Mercedes, cando a medicina non tiña cura para moitos males: xa saben o que facían cos tolos daquela. Pero a modernidade chegou tamén neste campo, en tempos da Ditadura de Primo de Rivera: velaí o chamado Hospital Modelo, construído a finais dos anos 20 segundo proxecto de Joaquín Rogi. Constaba de dez pavillóns modernos de cantería, en medio dun gran parque (a zona estivo despoboada ata finais dos 60). A Vicente Risco non lle debeu gustar, pois di que a obra segue o “mal gusto acostumbrado en las construcciones modernas”. Na súa contorna celebráronse banquetes de homenaxe a varios escritores galegos. Co tempo pasou de espazo para curar con medicamentos a albergar as esperanzas dos mozos do Campus universitario.