as trece rosas
La Región, 22 outubro
(Imaxe: Julia Conesa, unha das trece rosas, de 19 anos, coa súa irmá)

A represión. Fun ver con certo escepticismo a película “As trece rosas”, de Emilio Martínez Lázaro. Deste director só coñecía realizacións no xénero da comedia, que non me entusiasman, e ademais lera xa algunha crítica nada positiva da súa estrea en Madrid. Pero tal crítica (C.Boyero), creo que é inxusta: dá moitas reviravoltas que pouco teñen que ver co cine e conclúe despois que a película non lle emociona. Pero iso sempre é subxectivo: ó meu carón unha muller secaba as súas bágoas e esa foi a reacción de moitos espectadores/as. A película ten a dignidade necesaria e un modelo de narración correcto. Digamos que un produto fílmico na liña de “As bicicletas son para o verán” (Fernán Gómez) ou “A lingua das bolboretas” (J.L. Cuerda). Se a película de Cuerda reivindicaba con acerto o papel renovador e transformador do maxisterio republicano, a de Martínez Lázaro céntrase na represión de trece mozas das Xuventudes Socialistas Unificadas (varias delas tamén militantes comunistas, aínda que isto non se cita na película), agás unha, de crenzas católicas, envolta no sarillo da represión por axudar a escapar a un militante do PCE.
É unha película que conta unha historia abraiante (pero só unha máis das moitas que houbo naqueles horrorosos anos) e que o fai dende os sentimentos: beleza e tenrura, fraxilidade e solidariedade, a ledicia de vivir enterrada polo fascismo. A carga ideolóxica ten unha importancia menor e o director resérvase un final conciliador, que quizais queira suavizar o ton nada radical da historia. Hai momentos excelentes. Dous deles: o plano xeral que enfoca o cemiterio dende enriba, cando chegan as mozas no camión ó pelotón de fusilamento, e a escena do xuízo, cun avogado militar que se limita a pedir “benevolencia” (así era a realidade) sen a máis mínima acollida por parte do tribunal sumarísimo. Un pensa tamén noutros cemiterios: no de Ourense, onde ese estoupar de disparos na madrugada foi escoitado durante moitos meses por moitos ourensáns que vivían nos arredores.
Lei da Memoria. É inevitable saír do cine preguntándose cousas? Ante tal apoteose de crueldade e inxustiza, a quen lle pode molestar que un réxime democrático queira borrar os sinais máis infames que conmemoran aquel réxime criminal? Quen se pode sentir orgulloso de que os nomes da guerra sigan no rueiro: Coronel Ceano, General Aranda, Capitán Eloy, na nosa mesma cidade? Non merecen unha compensación, mesmo económica, as vítimas daquel horror? Non deben ser abolidos para sempre calquera tipo de homenaxes a un sistema totalitario que ben se simboliza na megalomanía do Valle dos Caídos? Estase a reclamar só un proceso de limpeza democrática da simboloxía fascista como se fixo en Alemaña ou en Italia, entre outros lugares? Recoñecer as vítimas e condenar o totalitarismo: pode iso cualificarse como “un desexo de abrir feridas e dividir España”?
Oxalá moitos mozos e mozas vexan esta película e opinen logo libremente. Tampouco lle viría mal vela a Mayor Oreja que se nega a condenar o franquismo, “vivido con naturalidad y normalidad”.

CEN ANOS DE HISTORIA CULTURAL

1981: Dorna. Nace o Premio Blanco Amor.

(O artigo completo)

Todos lembramos 1981 como o ano do "tejerazo" (e logo a Loapa), sobre todo os que estabamos no servizo militar daquela. Pero no 1981 pasaron cousas mellores. Foi daquela, por exemplo, cando se puxo en marcha o Premio de Novela Blanco Amor instituído por un grupo amplo de concellos galegos: o primeiro gañador foi Daniel Cortezón, con A vila sulagada. Ademais diso, a narrativa foi abondosa: Ánxel Fole publicaba Historias que ninguén cre, ademais do seu Cartafolio de Lugo, a mellor mostra do seu xornalismo. En Xerais, que acubillaba a maioría dos novos títulos do xénero (colección Montes e Fontes), recuperábase Néveda, de Francisca Herrera Garrido, e aparecían novos títulos como Breixo, de Alfredo Conde; A chamada escura dos caborcos, de X.M. Martínez Oca; Corrupción e morte de Brigitte Bardot, de Xosé Fernández Ferreiro; A semancia, de Xoán Ignacio Taibo; E agora cun ceo de lama, de Paco Martín, e Relatos pra salferir, de Afonso Pexegueiro. Outros títulos do ano foron A ceo aberto, de Fernández Ferreiro, e Froito das lembranzas (premio Galicia 1980), de Tucho Calvo.

(...) Entre os autores máis novos cabe subliñar volumes como Ábrelle a porta ó día, de Darío Xoán Cabana; Fentos no mar, libro de sonetos de Xavier Rodríguez Baixeras; Cántigo, primeiro poemario de Xaquín Agulla; Xénese e apocalipse, do poeta coruñés Manuel Miragaia; Retrato de sombra en outono, primeiro poemario de Román Raña (versos vangardistas cos que gañara o premio Celso Emilio Ferreiro un ano antes); Herdo e alucinación en Fisterra, de Xavier Rodríguez Barrio; Tigres de tenrura, de Claudio Rodríguez Fer; o poemario No aló de nós (premio Galicia), de Helena Villar e Xesús Rábade Paredes, e o segundo volume poético de Manuel Rivas, compartido con Xavier Seoane, Anisia e outras sombras. Con Ferida acústica do río gañaba Manuel Forcadela o premio Celso Emilio Ferreiro do concello de Vigo e dábase a coñecer como poeta galego e Vítor Vaqueiro gañaba o premio Esquío con Camiño de Antioquía (os dous volumes sairían un ano despois).

Pero a gran nova lírica do ano foi o nacemento de Dorna, revista poética subtitulada "Expresión Poética Galega" que aparece en maio editada primeiro pola Asociación Cultural Dorna da Illa de Arousa e logo, dende o n.2, pola Cátedra de Filoloxía Galega da Universidade de Santiago. Coordinada por Luís González Tosar, no seu consello de redacción figuraban autores como Ramiro Fonte, Henrique Monteagudo, Xesús Otero Molanes, Miguel Bugallo e Eusebio Lorenzo Baleirón. Daquela en adiante Dorna constituíse nun dos corpus privilexiados da poesía galega do seu tempo.

Darío Xohán Cabana.

Pan por Pan domingo 21 outubro

Pertence á Gran Xeración dos nosos poetas, a de Manuel María e Méndez Ferrín, e está nas portas de ser un dos nosos clásicos. É unha delicia compartir a súa conversa. Os lectores poden facelo agora nun libro de conversas co autor de Roás preparado por J. Luís Calvo e Yago Rodríguez (Xerais).

Cóntanos nel o Darío dos días da infancia, fillo de labregos pobres, e das pegadas culturais que o marcaron: Xosé Mª Álvarez Blázquez, Manuel María, Alonso Montero, Rábade Paredes, Novoneyra, Ferrín, etc. Aboia en cada páxina o seu intenso amor pola lingua, que demostrou non só coa súa obra lírica e narrativa senón tamén facendo falar en galego a Dante, a Petrarca, ós trobadores occitanos.

E fala sen complexos da nosa cultura, velaí: “Pondal está polo menos ó nivel de Carducci, o seu estrito coetáneo, e Pero Meogo é diferente de Guido Cavalcanti, pero non inferior”.