Pranto polo camiño da Martinga

Afonso Vázquez-Monxardín

(La Región, 23/06/2009)

Na nosa Lombardía -que era como Otero Pedrayo lle chamaba aos Chaos de Amoeiro- hai moitas xoias. Estas naturais, como o Barbantiño de fervenzas enlazadas. Aquelas prehistóricas como os petroglifos do Chao das Ferraduras. Estoutras artísticas como a igrexa románica de Cornoces. Tamén literarias como o pazo de don Ramón en Trasalba. Se cadra por estas cousas, por esta multiplicidade de marabillas sempre foi lugar atractivo. Aínda lembran os vellos como nas primeiras décadas do século pasado os señoritos de Ourense, para escaparen das calores do verán que os afogaban no fondo do pozo, subían a Amoeiro de veraneo, para pasear entre as carballeiras ou gozar co refresco das noites. Logo veu a moda da praia. Hoxe son centos as casas que como segundas vivendas de ourensáns da cidade, inzan o Concello, desde a Bóveda hístórica á dinámica Parada ou a oteriana Trasalba. E tamén, claro, tamén están os pazos que nos falan doutras formas de vida e relación social. O dos Miranda en Parada, o dos Rivas en Bóveda, o que foi dos Suances en San Damián, o de Pedrayo en Trasalba, e, esquecendo varios, o que arestora nos interesesa, a Martinga en Cornoces.

A parroquia de San Martiño de Cornoces -con ese topónimo rabiosamente céltico e relacionado con Cork, Cornualles ou Corcubión- vémola especialmente fermosa. O río Barbantiño abrazándoa polo pé; a igrexa empoleirada no alto dun antigo castro cunha inscrición medieval que ocupa toda a fachada sur na que relata as circunstancias, persoas, reliquias e tempos da fundación, sen dúbida das máis espectaculares de España. E alí, preto da igrexa, érguese, abandonado hoxe, o vellísimo Pazo da Martinga. O nome evócanos a unha ‘Martinica’ latina, se cadra relacionada coa propia advocación da parroquia. Pois ben, ata hai uns meses, un dos percorridos máis gorentosos que se podía facer a pé por ese labirinto de camiños abandonados que o noso país, era o que ía desde a estrada que comunica Amoeiro con Ponte Mandrás ata o pazo da Martinga. As fondas rodeiras de carro, cheas de follas secas no outono, os muros de cachote con liques centenarios e couselos como carnosas ventosas vexetais, as sombras que o acobillaban, frescas no verán, quentes no inverno, o suave son do trepar nas follas do chao, os fentos de debaixo dos piñeiros e as fentas das sombras máis húmedas, as luces ocres coadas entre as follas dos carballos, os sons das cascas dos piñeiros ao abrir no medio das raxeiras do verán... Todo isto está, parcialmente perdido. Esta fin de semana, vin que onde había unha encrucillada hai un cruce. Onde había musgo e pedra, había macadán e grava. Unha longa pista que vai de ningún sitio a ningún sitio, que non pasa por núcleo habitado ningún, subrepuxérase ao vello camiño medieval. Os centos de anos de paso de carros fendendo a pedra ata facer as rodeiras guiadoras, volatilizáranse rapidamente coa acción da pala e das escavadoras. Eu non sei ver razóns de tipo económico que xustifiquen ese violento pasar páxina. Se cadra as hai. Pero tamén pode que sexa só un soño que se esvaeza deixando ferida a natureza, o camiño.

A patadas coa lingua galega

XOSÉ MANUEL SARILLE

(El Correo Gallego, 23/06/2009)

Imaxe:Chema Madoz.

Os medios de comunicación proceden cada vez con máis frecuencia á invención da realidade. Elabóranse noticias con problemas que non existen, repítense até que conseguen seguidores e séguense a repetir até que o problema exposto acaba por semellar, efectivamente, un problema.

O caso máis repugnante foi o linchamento do doutor Montes, acusado de asasinar enfermos no Hospital Severo Ochoa de Leganés. Nada hai que dicir xa dos explosivos usados no atentado do 11 M. Até son capaces de valorar os resultados das invencións. As plumas máis frías explican os froitos das calumnias, non poñendo especial interese en desmentilas. Pasou cos audis de Touriño e coa foto de Quintana no iate do magnate do ladrillo, feita moitos anos antes de que o antigo vicepresidente asumise o cargo. Tamén Baltar acusou a Quintana de malos tratos á súa dona, tan tranquilo. Despois alegou que a pesar de ser falso, son cousas da campaña. Para Cataluña inventaron un problema cos idiomas no ensino. O número de alumnos supera os dous millóns e as queixas por imposición lingüística eran practicamente inexistentes. Colocaron un pai indignado diante do Palau de Sant Jordi días e noites, que se traducía en planas enteiras, e así acabaron ensuciando o mellor modelo de convivencia lingüística de Europa e talvez no mundo. Agora toca aquí. Fóra das clases de lingua galega, nunca, en ningunha escola, en ningún instituto, en ningunha aula, xamais se lle obrigou a ningún alumno a falar e escribir en galego nada, porque foi só unha obriga legal do funcionario, do ensinante. Nunca existiu ese problema. É unha gran mentira para humillar máis a lingua de Galicia que precisa de medidas de promoción suplementarias. É o salvoconduto groseiro para proceder á barbaridade máis obscena.

E aplícanse comportándose coas maneiras máis túzaras. Prohiben defender o galego nas aulas. Saberá este goberno de que se trata todo isto? Delinquen os que explican os temas obrigatorios de sociolingüística, do conflito lingüístico dentro das aulas? Chegarán a afirmar o creacionismo e impedirán aos biólogos impartir os temas de evolución? Non estamos lonxe.

Xuntascopia, SL

ANTÓN LOSADA

El País, 23/06/2009

Thomas Jhoper.Australia.

Sorprende cierto rechazo ante la singular consulta parental sobre el idioma en la educación de los retoños. Cierto que sus preguntas tipo ¿a quién quieres más a papá o a mamá? o ¿si mañana papá y mamá dejaran de quererse, con cuál te gustaría vivir? suenan algo pijas. Pero tras el escepticismo inicial que provoca siempre cualquier innovación visionaria, una reflexión libre de prejuicios sobre el fondo del asunto sólo puede concluir que la toma de decisiones públicas por consulta ad hoc constituye un gran salto adelante en la calidad del sistema democrático gallego. No somos conscientes, pero acaso asistimos al nacimiento de una revolucionaria visión prêt-à-porter de la democracia: la democracia feijoniana. Quién sabe si con los lustros no ocupará en la historia un lugar señero como la democracia jeffersoniana, el New Deal de Roosveelt o el puedo prometer de Suárez. Qué gran avance para una participación democrática real es sustituir al Gobierno, al Estado, que ya dijo Althusser que era un monopolista del uso legítimo de la violencia, por una consultora demoscópica. Naturalmente en régimen de sociedad limitada, por eficiencia y para evitar papeleo y burocracia, con Hernández de apoderado y Rueda de asesor en servicios especiales para no perder su placiña de funcionario. Imagínense combatir la crisis armados con porcentajes de opinión fiables. Por ejemplo, en el sector lácteo.
-¿Eso que resuena son las bombas de palenque de las fiestas de verano o son los latidos de mi corazón?
-Me temo que no, presidente. Son los tractores bloqueando Santiago.
-¿Tractores? ¿Y con quién dejan a las vacas? ¿Y por qué será que tienen todas nombres femeninos?
-Protestan porque dicen que hay ayudas para todo quisque menos para ellos.
-Si quieren mi opinión, donde esté una buena ayuda para un coche nuevo, que se quite un vaso de leche, pero tienen razón. No vayamos a la imposición subvencionadora. Lo gallego es la subvención cordial: una aquí, otra allá y la Xunta en casa de todos.... Se impone una encuesta para dirimir el eterno dilema: coches o mantequilla.
El cielo es el límite para la democracia feijoniana en acción. Incluso no siendo vinculantes, estas consultas proporcionarán miles de horas de entretenimiento y diversión para toda la familia.
-Presidente, hay que meterle mano al furtivismo, está desmandado.
-Eso sería caer en la Imposición marisquera. Las rías, como la lengua, son de todos. No violentemos nuestro tradicional marisqueo cordial. Quien quiera mariscar ordenadamente, hágalo, y quien quiera ser furtivo, séalo. Qué bonita es la libertad
Nada más democrático que la inmediata remisión de un cuestionario a las buenas gentes del mar donde decidan si prefieren a) mariscar hasta acabar con todo. b) mariscar mientras paguen o c) mariscar, pero sin abarrotes.
La espinosa cuestión de la financiación abre una oportunidad única para exportar nuestro modelo. En la democracia feijoniana no cabe la imposición fiscal. La solidaridad no puede decretarse, como fantasean algunos radicales. Surge amable y jovial entre las buenas gentes de España, como acudir a ayudar al vecino con la cosecha. Lo democrático sería una consulta entre las otras comunidades para que escojan entre a) seguir pagando a escote nuestra pasión por circunvalaciones y cinturones, b) paga ti que a min dáme a risa, o c) será por dinero....
Como recomendaba Blake, liberemos las puertas de la percepción y veremos las cosas y la democracia como son: infinitas. En nombre de la libertad, superemos el anticuado lema de un hombre, un voto. Abracemos sin miedo al futuro: un ciudadano, un cuestionario. Es más ¿qué clase de dictador retira la gratuidad de los libros o cambia el nombre a las galescolas sin consultar a los padres antes? ¿qué tirano endurece el consumo de alcohol en los botellones cordiales de los menores sin preguntarles antes si la autoridad debe impedir que se mamen mucho o sólo un poco? Por no hablar de la Cidade da Cultura.
-¿Ciudad de la Cultura? Me suena...
-Una mole grande, cerca de Santiago, presidente... procuramos hablar poco de ella a ver si se les olvida
-Pues funciona. ¿Ya mandamos el cuestionario? ¿Qué ha decidido Galicia, la volamos o la terminamos?

PARABÉNS!

A decisión dos lectores

Inma López Silva gaña con "Memoria de cidades sen luz" o Premio San Clemente, que outorgan os estudantes de cinco institutos galegos.

Galicia Hoxe, 23/06/2009

Imaxe: Chema Madoz.

López Silva conseguiu coa súa última novela xa dous galardóns, confirmando así a súa inclusión entre os nomes dos narradores emerxentes do país. Ramón Escuredo, Henning Mankel, Ignacio Martínez Pisón e Inma López Silva. Eles tres foron os gañadores da XV edición do Premio San Clemente nos apartados, respectivamente, de lingua estranxeira, castelán e galego. Como xa é habitual neste certame, un caso insólito na península, os alumnos de cinco institutos do país convertéronse de novo en xurado deste galardón, convocado polo Instituto Rosalía de Castro de Santiago e dotado con 3.000 euros en cada unha das modalidades.
Así, os alumnos de Segundo de Bacharelato dos institutos Poeta Díaz Castro de Guitiriz, María Soliña de Cangas, Nº1 de Ribeira e Xesús Ferro Couselo de Ourense, un por cada provincia que se sortea cada ano, xunto ao Rosalía de Castro, deron onte a coñecer a decisión.
A autora de Memoria de cidades sen luz, a compostelá Inma López Silva -Premio Blanco Amor por esta mesma obra-, alzouse co premio en Lingua Galega, categoría na que tamén competían Conexión Tubinga, de Alberto Canal, e O xardín das pedras flotantes, de Manuel Lourenzo. Memoria de cidades sen luz logrou 5 puntos fronte aos 3 de Canal e os 2 que recibiu a novela de Lourenzo.
Os galardóns entregaranse en Compostela, en datas aínda por determinar, coa presenza dos autores premiados.
Inma López Silva -profesora na Escola de Arte Dramática de Vigo- é unha das novas narradoras galegas máis destacadas da actualidade, desde que se dera a coñecer coa súa novela Neve en abril, coa que gañou en 1996 o Premio Rúa Nova. Tiña entón 18 anos. Con este libro comezou unha frutífera traxectoria infestada de galardóns, como o Premio Xerais 2002, que obtivo grazas a Concubinas.
A Coruña é a cidade da que parte Inma López Silva na apaixonada viaxe de Memoria de cidades sen luz, unha novela de itinerancia, de exiliados, por onde aparecen personaxes históricos reais e personaxes de invención literaria. Desde A Coruña a Nova York, á procura sempre dunha liberdade e dun amor que lle esvara ao protagonista das mans.

AFONSO VÁZQUEZ-MONXARDÍN

Maldita lotería

Galicia Hoxe, 23/06/2009

Imaxe: Pamen Pereira. Curso Circular. Galería Trinta.

Non lles son eu moito de barras, pero aquel día el tiña ganas de falar e eu nada mellor que escoitar. Á segunda caña o dono, desde detrás da barra, empezoume a contar a súa vida. Estabamos sós no lusco fusco daquel soto. Nunca entrara no local e nunca despois volvín. O caso é que el suspiraba con saudade pola vida tranquila e regalada que antes levara. Fora emigrante en Suíza uns aniños, poucos, os suficientes para arranxar a casa da aldea e facer un petiño para un apuro. Voltara á cidade e entrara a traballar de cociñeiro nun hotel (en Interlaken aprendera moito e tiña boa man). Non era un choio malo e tiña, como di a canción cubana, una casa, un carro y una buena mujer. E como era de bo facer, levábase ben cos compañeiros e cos xefes. Vivía tranquilo e cómodo cando lle sobreveu a desgraza en capítulos raros e lentos. Todo empezou, dicíame angustiado, co premio da lotería. Ser non era moito; o suficiente para unha axudiña e un mellor pasar: dez millóns de pesetas. Pero -logo soubo ben que era certo- tamén abondo para escorregar costa abaixo. E contou.

A muller, descendente directa de Eva, picouno con aquilo de non traballar para outro, de que el na cociña era o corazón do negocio no que daquela estaba e que non lle cumpría máis que estabelecerse pola súa conta para triunfar. Deslumbrado co progreso posible na palabra da muller, e por lle dar a razón, decidiuse. Entre os dez millóns do premio e os seis de aforros só tivo que pedir nove a un banco para coller o traspaso dun restaurante en horas baixas. Pero a maldizón do local seguiuno. Alí non entraba unha alma. Intentouno todo. Convites. Anuncios. Pero a xente non entraba. Non sabía o que pasaba. A preocupación medraba día a día. Os amigos do anterior traballo, que sentiran algo de envexa pola súa decisión, tíñanlle agora algo de lástima. Axiña se arrepentiu. Os nove millóns resultaron ser máis gravosos do que pensara, sobre todo sumado ao alugueiro do local, aos gastos enormes que xeraba e a que non tiñan os antigos soldos. Non daban conseguido unha clientela estable, non daban saído dela.

A muller botáballe as culpas a el... "O peor que me ocorreu na vida -dicía con rabia- foi que me tocase a lotería. O diñeiro pode dar a felicidade ou marchar con ela. E a min marchoume. A maioría das cousas que teñen valor, non teñen prezo".