Sánchez Dragó e Ana Botella
Andoliña sábado 29 setembro.

Imaxe: O neno de Vallecas, de Velázquez.

Desaparecidos Cela e Umbral, queda Dragó coroando o Olimpo de curiosos personaxes literarios. E Sánchez Dragó, que acadou a popularidade con Gárgoris y Habidis, una historia mágica de España, libro que tanto lle debía ó noso Vicente Risco, volve ser noticia coa chegada a Youtube dun vídeo onde entrevista a Ana Botella en Telemadrid. Antes de empezar a gravación formal, Dragó recoñece que non escribiu o seu último libro: "Es un libro que me han preparado. Una entrevista imaginaria de un colaborador mío. Y entonces se contesta con trozos de mi obra. Yo no he hecho nada".
Pode parecer escandaloso un recoñecemento tan obvio, pero o certo é que hai moitos outros que cultivan o xénero de escribir sen escribir: hoxe en día, quen non ten un "negro", é un ninguén. A min aínda me parece moito máis humillante o "pelotilleo" que demostra con Ana Botella: "Estás muy guapa. Como don Alberto salte a la política nacional, vas para alcaldesa". Neste momento por instinto lembro o papel clásico dos antigos bufóns. Por certo, Ana Botella, aínda co sorriso na boca e diante dun amigo, pois así se presenta Dragó, mantén un rictus de frialdade e distanciamento que, de verdade, mete medo.

ENTRE HORTAS E PORTAS (Xosé Manuel González)
12. Pobres, estraños e chegados.



Miña avoa en paz estea, Vicenta Saavedra, morreu cando a Franco lle quedaba pouco; ela, de noventa anos lía sen lentes e camiñaba seguramente máis ca min. Logo de botar décadas na cidade, ao final era a mesma cervantega (“Que teis, nenín?”) con cara sucada, pano na cabeza e loito perpetuo. Imaxe corrente, paisana e velliña, que axiña empezou a rarear. Pero volve.

Non eramos destino inmigratorio, aínda que vir, algún viña de fóra. A palabra maragato, estraña eufonía, distinguía certos veciños normalmente comerciantes; concidadáns ao cabo, facíase algo raro que os nosos maiores chamasen igual ao foráneo que xurdía, con mula e barullo de rozamento fráxil, pregoando “Botijo finoo!”. Como for, xa que o maragato de liñaxe e residente non adoitaba facer uso do galego, podía dalgún modo ser relacionado con xente coma Julián ou Fusalba.

O señor Julián tiña camión e aquí casara. En San Roque era un veciño coma outro, por certo apreciado en virtude do carácter aberto e garimoso cos rapaces; diferenciábao porén o falar sempre castelán nada vacilante, con tempos verbais compostos e fonética expansiva, es e os nin abertos nin pechados que posiblemente o habilitarían para actuar como locutor de radio, pois era factor de marca negativa o “acento gallego” coma outros noutros lados: Vázquez Montalbán escribira unha vez sobre os radiofonistas cataláns que no franquismo, a forza de hipercorrección, acadaban unha prosodia inverosímil, “que non era deste mundo”. Aínda vin a Julián hai poucos anos, sempre xovial, un lugués de Valladolid.

Máis adusto se conducía Rafael Fusalba, quizá preventivo ante o bulir do mocerío enredando nas postais, ao mellor avisado por anterior e dispendiosa substracción ou estrago. Libreiro de vello, o seu portal na rúa da Raíña seica fornecía con material dificil algúns lugueses que o valoraban e o pagaban; da miña banda, lembro o prezo que lles puxo ás fotos de Mike (doce pesetas do 1967 ou 68) cando Los Bravos viñeran a Lugo e unha recepción tumultuosa, con relatado episodio de histeria feminina, ateigara a mencionada rúa e dera lugar a indignada estupefacción dalgún mozo local e traballador: “Pero que ten ese tío que non teña eu?”. Como seica Fusalba sabía do negocio, debeu vender as fotos; ao xubilarse volveu para Barcelona.

A vida traía algúns portugueses que, por obvio motivo, acababan maiormente confundíndose na poboación autóctona igual ca, inversamente, os galegos en Lisboa, São Paulo ou Mozambique; só se o interlocutor che dicía que anos atrás chegara de Viseu interpretabas o seseo ou tal modismo (“adeus”) diverxente do coloquial lugués e un pouquiño pavero. Os eonaviegos igual toda a vida seguían dicindo “camín”, “millois”, “fillolas” e “síntol”, pero non era habitual telos por asturianos; xaora nunca tal consideramos o Pepín da Muria, á fin e ao cabo militante nacionalista, pero tampouco a pai nin nai, por moito que a familia de Ibias procedese.

Rostros sucados, mans con dureza. Afeitos ao traballo, nos anos sesenta a vida podía ser alegre pero a comodidade non sobraba. A maioría tiña qué comer, onde gorecerse e tempo para dedicar a algún aseo; pero non todos. Unhas casas abaixo de nós estaba a do señor Antonio, o chatarreiro; ingresos non sei, trato razoable, hixiene pouca. No portal petaba cada día algún pobre de pedir; case sempre os mesmos, ficou na miña lembranza “o da muleta”, na convicción popular home riquísimo, fincas e todo iso, que pedía quizá por costume, talvez por avaricia. En calquera lado, a xitana aparecía para che ler a buenaventura. Ao final, con doce anos, tiven que saber o que era aquilo e soltei o peso solicitado indo camiño do Instituto; administrou ela longa ladaíña, botando man de cruz e todo. Prometía maiores grazas correlativas a novo desembolso que non outorguei, e aquí me teñen.

Poden semellar historias doutra vida. Pero a avoa de Ionut, compañeiriño do meu fillo pequeno, que non fala máis ca romanés, imítaselle á miña co pano na cabeza. Os moinantes que con cartóns de viño paran onda a Estación de Autobuses ou nalgún xardín -un deles francés con can, outros quen sabe de onde- presentan o vello perfil do ir indo, quizá con novas lacras. Vense nenos xitanos na escola, tamén na rúa en horas escolares. Agora a cor, revelamos de novo o vello negativo. Seremos xa primeiro mundo?