Papeleira de reciclaxe:
Galeguismo e Universalismo en Plácido Castro.

O meu interese pola figura de Plácido Castro non é de agora. Recupero este vello artigo, publicado en O Correo Galego, o 25 xaneiro 2002, con motivo do seu centenario.

Cúmprese hoxe o centenario do nacemento de Plácido Castro del Río, que veu ó mundo en Corcubión un 25 de xaneiro de 1902. É un nome que empeza a ser recoñecido, sobre todo desde 1997 en que o investigador Xulio Ríos publicou unha breve e densa biografía deste personaxe (Ed.Ir Indo). No propio subtítulo daquel libro estaban sintetizadas as claves que o definiron no seu tempo: un intelectual humanista, liberal e cosmopolita, símbolo das arelas de universalidade do nacionalismo galego de preguerra. Educado en Gran Bretaña, dandi e librepensador, de oficios e aficións múltiples, foi publicista e músico, político e escritor, erudito e xornalista, traductor, astrónomo e profesor de inglés, foi tamén a voz galega da BBC nas emisións da cadea británica cando o franquismo convertiu en silencio toda a Galicia interior.
Foi coautor, con Lois Tobío e Delgado Gurriarán, das traduccións incluídas no volume “Poesía inglesa e francesa vertida ó galego” (1949, Editorial Alborada de Bos Aires). Pese a todo isto, foi un nome esquecido antes desta biografía, quizais por ser sobre todo home de praxe e pensamento. A súa militancia galeguista exténdese desde as Irmandades da Fala ata o Partido Galeguista, onde desempeñou desde moi cedo funcións directivas e o cargo de Secretario de Relacións Internacionais, representando ó galeguismo no IX Congreso de Nacionalidades Europeas cando Galicia buscaba unha imaxe simbólica coa que presentarse ante o mundo como nación europea.
Lembro ler hai anos unha entrevista coa filla de Plácido, Susi Castro Sineiro, na que ela mesma afirmaba, laiando o esquecemento da figura do seu pai, que fora un dos galeguistas que militaron no etcétera; quérese dicir, dos que se citaban sempre –ou mellor dito, quedaban case sempre sen citar- tras Castelao, Otero, Bóveda e un longo etcétera. Porque debemos ser conscientes que neste etcétera hai varios centos de vidas que están a ser recuperadas con plena xustiza. Pouco a pouco, porque a historia da Galicia recente vaise facendo así, de vagariño, Plácido Castro empeza a ser coñecido e sabemos así da complexidade do seu pensamento e opinións políticas e económicas, porque tamén o galeguismo republicano foi máis complexo do que podería facer crer unha mirada apresurada.
Admirador de Inglaterra, Plácido Castro foi un galeguista defensor da tradición política inglesa, celtista e antibolxevique, demócrata convencido e pacifista que esixía reclamar as responsabilidades dos políticos que desencadean os conflictos armados. Escéptico ante un urbanismo asoballante, cooperativista nos seus planteamentos económicos, para Xulio Ríos tampouco pode ser situado na ponla máis próxima á esquerda do galeguismo, ó carón de Tobío ou Seoane, anque participase no despacho xurídico-laboral que Seoane tivo na Coruña en 1934.
O seu labor xornalístico en defensa dun “nacionalismo de paz” foi moi intenso e a súa firma achegouse a “El Pueblo Gallego”, “Céltiga”, “A Nosa Terra”, “Informaciones” de Madrid, “Ser” de Compostela, “Jornal de Noticias” do Porto, “Galicia Emigrante” ou “Faro de Vigo” xa na posguerra e nos anos 60. Moitos deles están incluídos no monográfico especial que sobre Plácido Castro figura na páxina web do Instituto Galego de Análise e Documentación Internacional (www.igadi.org), co cal Xulio Ríos e os responsables do Igadi facilitan xenerosamente o achegamento dos estudiosos á obra do escritor; tamén na rede, no mesmo lugar, hai estudios sobre a súa obra política (X.Ríos), sobre as súas posicións ó respecto de Irlanda (F. Pérez-Barreiro Nolla), sobre o seu labor como traductor (V.Araguas) ou sobre o seu xornalismo en “Faro de Vigo” e os seus artigos de crítica social (D. Reinoso). Traballos todos de referencia para afondar na figura dun galeguista universalista que puxo os cimentos dunha posible política internacional para o nacionalismo galego.

Para a historia dos empresarios galegos
Un repaso á historia constata o afán emprendedor dos galegos (Titular de El Correo Gallego). Un libro da Fundación Caixa Galicia rescata do esquecemento os pioneiros na loita contra o atraso económico da autonomía. A contribución destas 24 figuras impulsou sectores como a cerámica, pesca, carne, conservas, naval, banca ou enerxía.

S. Riveiro informa en El Correo Gallego deste estudo que ten moi boa pinta, sobre todo porque está a cargo de historiadores tan recoñecidos como R. Villares Paz, X.R. Barreiro Fernández, Xoán Carmona, Xosé R. Quintana Garrido, Lois Domínguez Castro, Luís Álvarez Alonso, Alberte Martínez, Ricardo Gurriarán ou María Xesus Facal.

A sensibilidade poética de Plácido Castro
por María do Cebreiro (en esquema)

Gustoume a conferencia de María do Cebreiro sobre o tema que aquí cito como título. Era a VIII Conferencia Anual Plácido Castro e celebrouse en Ourense: houbo pouca xente, porque competimos con J.M. de Prada falando contra a lei do tabaco noutra sala. E foi unha mágoa porque a xove poeta demostrou posuír rigor analítico e unha fonda capacidade expresiva e pedagóxica (quizais herdada en parte da súa nai, Helena Villar; non sei se tamén do pai, porque a Xesús Rábade non o teño escoitado disertando en público). Estaba na mesa con ela e só puiden anotar unhas breves liñas dalgúns puntos que me pareceron de interese. Sospeito que poden interesar a algúns dos lectores/as destas UVAS e por iso as transcribo aquí, para consulta de todos/as. En esquema.

Plácido Castro fixo o primeiro ensaio de literatura comparada contrapoñendo as obras de Rosalía de Castro e Cristina Rossetti (irmá do pintor) e a propósito das relacións cos prerrafaelitas desta última
O celtismo como unha das bases do seu pensamento
Loubanza da imaxinación e rexeitamento do materialismo
Estudos sobre Omar Kahyam, o astrónomo e poeta
Plácido Castro no intuicionismo: a obra literaria como coñecemento transcendente
Concepción da literatura como ponte entre a ciencia e a arte
Relevancia dos seus traballos como crítico literario
A saudade como instinto de vida, como desexo e como motor de busqueda (non como sentimento tráxico, como queria Nóvoa Santos)
Avanzou aspectos importantes da concepción crítica sobre Rosalía e a súa obra: da importancia da figura materna na súa vida, rexeitamento da idea dunha Rosalía iletrada, implicación sociopolítica da súa poesía
Importancia do seu papel como tradutor, entendendo tradutor como recreador
A súa tradución (con L. Tobío) dos poetas ingleses ó galego: o poema “Destrución das nacións” de Thomas Hardy, no que se poden albiscar pegadas da experiencia da guerra ou do exilio
O celtismo como clave do seu interese polos poetas irlandeses
Elementos de vangarda presentes na súa poesía (esta escasa), algúns en relación directa con Manuel Antonio.
A interese dun estudo conxunto (isto saiu no coloquio, cunha pregunta miña) comparando os mundos ideolóxicos de Plácido e Otero, tendo en conta o papel substancial do catolicismo neste e unha máis complexa posición relixiosa en Plácido (perto do agnosticismo e lonxe do materialismo, chegou a dicir algo así como que a Fe do futuro sería a fe dos soños e da imaxinación)

Boas persoas.

Quizais o chorado Kapuscinski puxo o listón moi alto. Chegou a escribir isto: “Creo que para exercer o xornalismo, ante todo, hai que ser bos seres humanos. As malas persoas non poden ser bos periodistas. Se se é unha boa persoa, pódese intentar comprender os demais, as súas intencións, a súa fe, os seus intereses, as súas dificultades, as súas traxedias. E converterse en parte dos seus destinos”. Reclamaba o gran reporteiro polaco a empatía do xornalista coas persoas das que estaba a contar a súa historia. Ese “contar cos outros” deseña a cerna de toda unha ética da comunicación: “non hai periodismo posible á marxe da relación cos seres humanos”. Cada nova incursión no mundo deste xenial xornalista aporta algunha sorpresa: por exemplo, no blog DPaso sublíñase esta súa excepcional reflexión: “A maior debilidade da cultura: que é incapaz de deter o asasinato”.

(Imaxe: Muller sentada nun sillón, de A.Lhote)