Choiva e chuvia, de novo

Suso de Toro publica hoxe en El País un artigo sobre os rexistros da lingua ("Choiva" y galescolas) que, polo exemplo escollido ("chuvia"/"choiva") lembra moito o espírito doutro recente de Monxardín que xa colgamos nesta casa (Velaquí). Casualidades da vida.

Algo de ese deseo de encogimiento vi cuando se me apareció por primera vez la palabra "choiva" en un panel en la autopista. Nunca había oído esa palabra ni la había leído pero, por el contexto, comprendí que era otra forma de "chuvia". Como aquí hablamos mucho de la lluvia, casi es un signo identitario, me sorprendió enormemente que alguien que se ocupa de fijar las palabras de nuestra lengua hubiese escogido aquella forma para algo tan común. No dudo de que habrá lugares en nuestro país donde se dice así y que es una evolución tan legítima desde el latín "pluviam" como nuestra "chuvia", pero esa forma tan minoritaria, no utilizada hasta ahora en la escritura, nos separa de nuestro contexto lingüístico, de los millones de personas que en el mundo dicen "chuvia" y "chuva". Es la búsqueda de la rareza, probablemente motivada para marcar distancia con la forma castellana pero obviando que formamos parte de un gran mundo lingüístico, ese mundo en el que el gran Toquinho canta con Maria Creuza "a chuva molhando seu corpo, que eu vou abraçar". Es un camino de separación que nos conduce a fijar una lengua rara, fuera de contexto. En vez de abrirnos y extendernos, nos encierra y encoge. Nos separa de nuestro contexto lingüístico y nos minoriza.

Daphne du Maurier

O suplemento cultural de ABC (ABCD) traía onte un pequeno monográfico, varios artigos, dedicado á escritora Daphne du Maurier (no retrato da esquerda), no seu centenario, a autora das historias que nos encheron de soños en Rebeca, Os paxaros ou A posada Jamaica, coa mirada de Hitchcoock polo medio, claro.

(Creo que non está na rede para non subscritores pero, se alguén ten moito interese, que mo comunique, que lle farei chegar fotocopias deses artigos)

Xosé Miranda no Galeusca

Galeusca en Lugo e Mondoñedo: facendo visible a literatura (reseña completa)

A través das mouras, as literaturas galega e vasca atoparon onte en Galeusca un punto en común no seu imaxinario colectivo. Segundo sinalou Xosé Miranda, as mouras en Galicia e a deusa Mari en Euscadi nacen da mesma mitoloxía popular. Son seres sobrenaturais cunha especial altura e que sempre están presentes na mitoloxía de todos os países célticos.
"Hai imaxes colectivas que temos todos e que teñen orixes remotas pero que permanecen e funcionan pasado o tempo, mesmo reconfigurándose ao pasar a literatura escrita", sinala o escritor lugués que destacou a relación da mitoloxía popular e os diversos xéneros da literatura oral cos diversos tipos de literatura escrita.

Así, segundo afirmou, a literatura chamada realista está preto dos chamados por Aarne "chistes e anécdotas" e "contos románticos e novelescos"; a literatura do marabilloso, como a de Dunsany, Tolkien ou Ursula Leguen, procede dos contos marabillosos e dos mitos; a fantástica (Fole), está máis próxima a arqueolenda; os románticos á neolenda con castelos, mortos e fantasmas; e a "literatura do extraño", Edgar Allan Poe (na imaxe) e Dieste, a verdadeira literatura de terror que é próxima ao fantástico pero as veces non o é, asimílase á lenda urbana. "En Cunqueiro está todo o conto, o mito e o arqueo e neo lenda. O que non está en Cunqueiro é a lenda urbana, porque lle desagrada", dixo. "Cunqueiro -sinalou Miranda- está moi lonxe de Poe e de Dieste, de Cortázar e Ambrose Bierce, e próximo a Borges e a Dunsany". Miranda rematou dicindo que, como calquera outro lector de Cunqueiro sabe, a cosmovisión galega está chea de humor e a mitoloxía mais a literatura oral do país tamén.

Cen anos de historia cultural
1983: Nace o Consello da Cultura

(Imaxes: reedición de Logos, por Sotelo Blanco, e Xosé M. Mtez. Oca, premio Blanco Amor, por Beiramar).

Con fortes debates no Parlamento Galego aprobábase en 1983 a Lei do Consello da Cultura Galega. Deputados como Camilo Nogueira e Anxo Guerreiro presentaron emendas, trasladando á cámara o sentir de moitos grupos culturais de base que vían entón a institución excesivamente elitista e dirixida polo poder político. Era conselleiro de cultura da Xunta de Galicia Xosé Filgueira Valverde e esa consellería tiña un orzamento de 767 millóns de pesetas. En novembro entraba na xunta, como Director Xeral de Cultura, o xornalista Luís Álvarez Pousa, que integraría novos nomes no organigrama cultural. O primeiro presidente do Consello sería o intelectual Ramón Piñeiro. Tamén por aquelas datas púñase en marcha, por vez primeira, os Premios Trasalba, instituídos pola Fundación Otero Pedrayo, que presidía Agustín Sixto Seco, para recoñecer o labor dunha figura destacada da cultura galega en relación ó legado de don Ramón: o primeiro homenaxeado foi un dos discípulos do mestre, don Xoaquín Lorenzo Fernández. Pero foi o de 1983 un ano rico en nacementos. Citemos algúns. Nacía a Casa das Ciencias na Coruña e o Outono Fotográfico en Ourense, cunha boa chea de exposicións pola cidade. Fundábase o movemento de renovación pedagóxica Nova Escola Galega e tamén a Asociación Galega de Editores, con sede en Santiago. E nesa listaxe de efemérides debe figurar tamén a fundación do Museo das Mariñas en Betanzos; da Fundación Alfredo Brañas en Compostela, e da Asociación Galega de Artesáns. No plano político, xurdían en Santiago os Comités Abertos de Escola e Facultade (CAEF), nos que militaría a actual conselleira de cultura, Ánxela Bugallo. O Concello de Redondela recibía o Pedrón de Ouro e exhibíanse Galicia adiante dúas mostras importantes, patrocinadas polo Ministerio de Cultura, unha sobre a Guerra Civil Española e outra sobre o debuxante e humorista Bagaría, comnpañeiro de Castelao. (...)

Tamén rexistramos moitas novidades no campo da prensa escrita. Nacía a revista Escrita, fermosa e brillante realización da Asociación de Escritores en Lingua Galegas (AELG), coordenada por Margarita Ledo, e tamén a xenial revista de humor Can sen dono, dirixida por Pepe Carreiro, e a feminista Andaina. Da mesma xeira é a fundación da revista cultural e literaria Festa da Palabra Silenciada, tamén conducida por mulleres, e de Terra, revista dos xeógrafos galegos. Nacían aínda El Orzán, na Coruña, dirixida por Carlos Luís Rodríguez; a Revista Galega de Teatro; o Boletín de Información Teatral da Escola Dramática Galega en Vigo e o Boletín do Museo Provincial de Lugo. A editorial Sotelo Blanco sacaba ó mercado unha reedición facsímile de Logos, a revista católica e galeguista dos anos da Segunda República, cun limiar de Filgueira Valverde. No eido teatral eran éxitos Celtas sen filtro, obra de Ferrín, polo grupo Artello e dirixida por Eduardo Alonso, ou o Percival do mesmo autor, por Vidal Bolaño e Antroido. Marigaila andaba con A noite das Tríbades e Artello tamén coa obra infantil Mandatruco. Manuel Lourenzo gañaba o premio teatral de Ribadeo con Medea dos fuxidos e polos escenarios andaban Troula, Caritel e a Compañia Luís Seoane, entre outros grupos profesionais ou semiprofesionais.

(O artigo completo)

Rajoy e as contradicións
Pan por Pan domingo 4 novembro. A viñeta é do xenial Forges, claro (El País).

De sabios é rectificar: en honor ó dito, temos que felicitar a Mariano Rajoy porque rectificou as súas declaracións sobre o cambio climático: “uno habla casi todos los días y a veces se puede equivocar”. De paso libera ó seu pobre curmán dun gran peso morto: xa pode ir ós congresos de novo coa cabeza alta.

O mundo está cheo de contradicións: hai que esforzarse en entendelas. Por exemplo, protestamos contra a TV lixo, con razón, e hai colas de varias horas para entrar no Museo do Prado. E cada vez teñen máis éxito as series de médicos e cada vez hai tamén máis hipocondríacos: mellor sería que non as visen, non? Pero, ben, o caso é que os asesores de Rajoy lle dixeron que había que rectificar e acertaron. Hoxe mesmo dixeron na tele que as castañeiras da rúa vendían menos polo cambio climático. Se Rajoy se fixase niso, ata escusaba facer o ridículo a semana pasada.