QUE NINGUÉN ESTRAGUE A ESPERANZA
(Publicado en La Región, 27 marzo 2006)
O comunicado. O comunicado de ETA abriu fiestras de esperanza e ilusión en moitos sectores da sociedade vasca e española. Hai indicios dunha nova linguaxe, alentos que permiten albiscar un camiño novo para o futuro, sen armas nin extorsión nin chantaxes. Oxalá poida ser posíbel canto antes. De certo, hai varios factores que levan a este resultado e nos últimos anos habería que falar, sen dúbida, da presión policial, do apoio do Estado francés, da mobilización da sociedade (sobre todo tras o mafioso e cruel asasinato por entregas de Miguel Ángel Blanco), da propia consolidación da autonomía vasca no seu marco político co nacionalismo do PNV no goberno durante tantos anos. Pero todo iso, teño eu esa convicción, non houbese chegado para rematar con ETA. A banda podería sobrevivir, aínda nun nivel de baixa intensidade, provocando sufrimento e dor a varias xeracións máis. Foi o 11 de marzo (e antes o 11-S en Nova York) o que amosou ata para as mentes máis fanáticas que o terrorismo non só é un camiño asasino, dunha crueldade sen límites, senón que ademais é por definición absurdo e inútil. O monstro etarra debeuse ver no espello do espanto producido polo integrismo islámico e quizais así recoñeceu unha parte das sombras do seu propio horror.
O proceso. O proceso non será nada doado. O IRA pechou a estratexia violenta en 1994, van aló doce anos, e aínda hai problemas moi graves na comunidade do Ulster, difíciles de cicatrizar. Pero hai sinais positivos. Por exemplo, a firmeza e prudencia que amosa Rodríguez Zapatero (onte mesmo na entrevista de “El País”): semella claro que ten unha folla de ruta definida, interlocutores dispostos e imaxinación suficiente para levar a bo termo todo o proceso. Pode ser Zapatero o que consiga o que non logrou nin Felipe González nin José María Aznar (que tamén quixo negociar, estes días os xornais lembran as súas palabras abertas a falar “con el movimiento vasco de liberación, y quiero que los españoles lo sepan”). Cómpre, ademais, o concurso de todas as forzas políticas, incluído o Partido Popular: Rajoy non pode facer outra cousa que amosar o seu apoio ás negociacións que dirixa o goberno (sería suicida calquera outra estratexia), aínda sabendo que un final feliz, tan arelado por todos, sería unha baza electoral para o PSOE.
O problema humano. Será moito máis difícil resolver o problema humano para o día despois da paz. Quedarán demasiadas feridas abertas, que non poden cicatrizar sen grandes doses de xenerosidade e intelixencia. O escritor Andrés Trapiello, antes aínda do comunicado etarra, reflexionaba sobre isto e daba unhas pistas sensatas de por onde se debe encamiñar a futura convivencia. Paga a pena reproducir as súas palabras: “Non sabemos se os presos de eta estarán na rúa antes do 2010, como aseguraba con repulsiva xactancia un dos seus secuaces. Parece pouco probábel, pero en todo caso non debería preocuparnos se nos acordos se inclúen uns cantos parágrafiños de letra pequena, deste tipo: como nalgúns países de Europa respecto do xenocidio, perseguirase por lei a quen negue a natureza e pasado criminais da banda (non foron gudaris, nunca foron heroes). Os excarcerados, convictos de asasinato, non poderán ser obxecto de homenaxes e exaltacións políticas ou municipais (nin dantxaris nin imposición dos seus nomes a rúas da localidade). Tampouco poderán desempeñar cargo público ningún, nin beneficiarse de axudas estatais. Nin exercer o ensino, agás que medie expresa condena do terrorismo, e non poderán instalar os seus negocios nas mesmas casas das vítimas. Calquera cidadán poderá recordar libremente como, cando e onde queira as vítimas, así como o nome dos verdugos e o historial delictivo da banda (extorsións, negocios suxos, conivencias, chantaxes, crimes propios de toda mafia). Etcétera. Ou sexa, nada, a letra pequena”.
(Imaxe: V. Zubiarre, "Figuras").