24 feb 2007

Patoloxías da modernidade.
Falabamos onte das opinións do sociólogo Salvador Giner sobre o mundo no que vivimos: unha sociedade insolente, sen referencias ideolóxicas, que puxo en cuestión o concepto de autoridade (“auctorictas” intelectual, non autoritarismo) e sacrificou os seus principais valores e referentes. Un diagnóstico moi semellante foi o que fixo o psiquiatra Luís Ferrer, do Juan Canalejo, que falou no Colexio Médico da Psicopatoloxía da Modernidade: ó cabo os psiquiatras reciben na súa consulta as consecuencias desta sociedade despersonalizada e desestruturada. Eu aproveitei as opinións de Giner para preguntarlle ó psiquiatra se pensaba que algunha ideoloxía podería substituír o papel que noutrora tiveron as igrexas e os partidos comunistas. Respondeume que moitas persoas cubriron ese baleiro dende a ecoloxía e a tecnoloxía. Veremos qué nos depara o futuro.
(Pan por Pan sábado 24 febreiro. Na imaxe: Moza cun can branco, 1951-1952, de Lucien Freud)

17 comentarios:

Anónimo dijo...

Interesante asunto Marcos. Interensatisimo e pouco debatido, semellame a min, por estas terras, porque cando se tenteou tratar solucionouse demasiada livianamente ou académicamente e non se afondou.
O recambio aos partidos, dutante un tempo, curto tempo foron os movementos sociais. Lembro unha conferencia de C.Offe, demoledora respecto a estes movementos, describindo o seu ocaso e integración-desaparición.
Notra tira aludín a polémica entre os Comunitaristas e os liberais, mellor libertaristas, e os seus escasos resultados practicos. Pero no fondo para min segue a estar a grande problematíaca que plantexan Luhamn e Habermes, respecto a descripción e comprensión do fenómeno social. Eles dous remataron escornados, e a o asunto dende entón esbáese nunha nube aporética. Pero as cuestións practicas siguen a estar aí. Logo de tanta polémica a doado preguntarse do porque do fundamentar, senón sería mellor volver, volver a experiencia como filtro que limpa a nosa compresnsión dos fenomenos sociais. Os camiños andados non dan para moito optimismo. Eu aposto por unha pragmática, pero o curioso é que ese retorno a experiencia só podo facela dende a estética e en canto se tenta pasar a practica social, ou a espistmolóxica, síntense un tan espido como cando ti preguntas que facer agora nesta sociedade, como podemos, se é que paga a pena salvar a retorica dos valores das eficiencias sistémicas e afondarse cunha maior conciencia "instrumental" no mundo da vida, para que de emerxer algunha trascencenia de unicidade, que sexa, só, o ideal comunicativa, ou a reducción da distorsión na comunicación. Consenso ou Deliberación. Pero é que no entorno do sistema vai moito frio e conxelanse non so os sentimentos, senón tamén os pensamentos.
Disculpas farragosa, é que me colleu así.
Jimy de Rairo

Anónimo dijo...

"moitas persoas cubriron ese baleiro dende a ecoloxía e a tecnoloxía"
Ya. ¿Y el nacionalismo? ¿Nadie llenó ese vacío convirtiendo el azar más o menos afortunado de nacer en un sitio determinado en un Absoluto?
No,claro quue no: las guerras, las bombas, la exclusión del Otro, las masacres étnicas, los shibolet purificadores, etc., los hacen, efectivamente, tecnólogos fanatizados y ecologistas paranoicos.
¿El nacionalismo? ¡No, por Dios!

Anónimo dijo...
Este comentario ha sido eliminado por un administrador del blog.
Anónimo dijo...

O que dixo o primeiro anónimo con sinatura non o entendín, e mira fixen paradas técnicas despois de cada frase e lle puxen "lo mejorcito" do meu interese. En canto ao exposto polo segundo anónimo, eu creo que tamén se debía anoxar cos que inventaron o tren, porque mira que hai accidentes ferroviarios e morre ben xente. Tamén nós os nacionalistas galegos somos malos malísimos por provocar guerras contra todas as nacións de Europa e contra España. Na última, na I Guerra do Fletán, saímos derrotados da loita contra Canadá porque deixamos moitos efectivos na retagarda.

Anónimo dijo...

Hombre, Swann, eso de buenos y malos es un poco complicado; por eso no dije nada al respecto (aunque ya veo que mi prudencia ha sido inútil). Lo que en realidad quería era manifestar mi sorpresa por el hecho de que un Sabio, al que le preguntan que, tras la muerte de Dios y la caída de los Paraísos de la Clase Obrera, con qué llenan su necesidad de Absoluto las almas más necesitadas, pues va el Sabio y dice que ese hueco lo ocupan... nada menos que la tecnología y el ecologismo. ¿Y el nacionalismo? Silencio, silencio ¡Con razón se dice que los Sabios son distraídos!
Luego, haces una extraña alusión a los inventores del tren. La verdad, con todos los respetos, me parece una comparación inadecuada. Toda tecnología conlleva riesgos (si no, vaya porquería de tecnología: el fuego quema, la rueda puede aplastarte, con el portátil te puedes pillar los dedos al cerrarlo, etc.). Pero el fin se supone que es facilitar la vida humana. El nacionalismo, en cambio, se basa en mecanismos de identificación y exclusión por su propia naturaleza: nosotros y ellos, los patriotas y los cipayos, los leales y los traidores, los de dentro y los de fuera. Es por eso que el nacionalismo tiende al conflicto de la misma forma en que una piedra tiende a caer al suelo.
¿Los nacionalistas gallegos? Afortunadamente (o desgraciadamente, para otros) todavía son una minoría muy minoritaria (excepto entre profes de enseñanza media y escritores, donde son esmagadora mayoría). Además, la gente normal y corriente de Galicia suele rechazarlos, y cuando recurren a la violencia abierta, más todavía. O sea, que hasta cierto punto, están bajo control; o sea que el hecho de no montar pollos de relevancia se debe más bien a que todavía no están en condiciones de hacerlo

Anónimo dijo...

Tranquilícese, señor anónimo segundo. Non fai falta ser tan agresivo para deostar o nacionalismo.

Xa coñecemos eses argumentos e, vista globalmente a historia mundial dos dous últimos séculos, son certos nalgúns casos, pero non en todos.

Hai nacionalismos malos, regulares e bos, por dicilo dun xeito que se entenda. Mais o nacionalismo galego nunca tivo unha vocación agresiva e excluínte (se descontamos a algún descerebrado, que algún houbo e hai).

É certo que os nacionalistas de hoxe meten o zoco non poucas veces, pero tampouco hai que velos como un demo con cornos e rabo.

Vostede parte da noción de que o nacionalismo é "intrinsecamente perversos", e eu penso que non.

Unha persoa que queira ser obxectiva, daría unha de cal e outra de area cando falase do nacionalismo. Vostede, en cambio, non lle recoñece ningunha virtude.

Daquela, cae nun groseiro reducionismo e é incapaz de apreciar a diversidade que se engloba dentro da etiqueta "nacionalismo".

(E non se preocupe, que se o seu blog non ten aínda clientes, perservere, que seguro que algún aparece)

Moi boas noites.

Anónimo dijo...

Eu diríalle máis ao sr anónimo: aprenda a escribir correctamente na súa lingua de vostede. Que non se diga que o galego e o nacionalismo galego están a contaminar a súa linguaxe. Comento isto polo de "esmagadora mayoría" que di vostede. Viaxe, home, viaxe. Xa verá como nos Madriles non din "esmagadora". E coidado con tantos "o sea", que soan un pouco a barrio de Salamanca.
E por certo: vostede, de que vai? de nacionalista español? Ou é que iso non é ser nacianalista? Ah, claro. Iso é ser "español"!!!!

Anónimo dijo...

O nacionalismo español foi sempre -agás contadas e dignísimas excepcións: Azaña e os republicanos, por exemplo- agresivo, antidemocrático e uniformista.

E agora volve a reverdecer con Aznar-Acebes-Zaplana-Rajoy-Federico, como nos seus mellores tempos.

Anónimo dijo...

Señor Anónimo Político-Cultural:

Estimado cuasi-tocayo: no sé qué es lo que ha podido darle a Ud. la impresión de que estaba intranquilo, a motejarme de “agresivo”, y a requerirme tranquilidad. Creo haberme expresado de forma apacible y razonada. Tal vez sea que mis opiniones le parezcan hasta tal punto disparatadas que sólo un acceso de cólera puede justificar su exposición, pero le aseguro que no es así. O tal vez sea (haciendo un poco de psicólogo de todo a cien) que la agresividad que Ud. ve en mí no sea sino una proyección de la que usted quizá experimenta al leer opiniones distintas a las que usted tiene, vaya usted a saber. Sea como que sea, sepa Ud. que estoy muy tranquilo.
El “nacionalismo no excluyente” del que habla Ud. es un bello espécimen de oxímoron al estilo “es hielo abrasador, es fuego helado”, del que tanto han gustado los clásicos, pero su existencia fuera del paraíso de las figuras retóricas, allí donde reina y gobierna el prosaico principio de la no contradicción, es más que dudosa. Sobre este punto habría sin duda muchísimo que decir, pero sería abusar (¡todavía más!) de la hospitalidad de don Marcos Valcárcel y poner a prueba su cortesía y su paciencia.
Debo decir, sin embargo, que me parece perversa su manera de entrecomillar “intrínsecamente perversos” referido a los nacionalistas, como si citase Ud. literalmente alguna afirmación mía. De ninguna manera considero que los nacionalistas sean “intrínsecamente perversos”. Tengo amigos que padecen esa desdichada patología, incluso, hélas, familiares directos, y no les considero más perversos de lo que es habitual en el ser humano. Sí creo, en cambio, que el nacionalismo, como ideología, es perverso, aunque reconozco que hay grados en la forma en que afecta a unas personas y otras.
Cuando tenga Ud. tiempo y ganas, tal vez podría explicar esas cosas buenas que tiene el nacionalismo (aparte de superponer sobre los ya existentes un nuevo estrato de administración pública, permitiendo así el ejercicio del poder a las élites locales, y dando también puestos de trabajo como funcionarios a mucha gente: hay que reconocer el lado bueno de las cosas) y que algunos, en nuestro grosero reduccionismo, no acabamos de percibir.
Reciba un cordial saludo.

P.D.- Mao Tse Tung asesinó a decenas de millones de chinos y llevó a la miseria a los supervivientes con el único y exclusivo fin, al parecer, de que se leyera masivamente su plúmbeo Ciprianillo Rojo.
Yo, más modestamente, me limito a provocar un poco con mis extravagantes opiniones, a ver si alguien pica y le echa un vistacillo por curiosidad a mi desamparado blog. Me ha pillado usted, señor Anónimo Político-Cultural, lo confieso... ¡Es Ud. un lince!

Marcos Valcárcel López dijo...

Estou totalmente de acordo coas dúas intervencións, tan atinadas, de APC (e tamén as do colega Marcel Swan): a intervención do segundo anónimo sobre o nacionalismo resulta tan tópica que non aporta nada novo. Na súa segunda interpelación, Anónimo Segundo xa deixa claro que os nacionalismos "malos" son os de sempre, os que non teñen o poder, sen máis matizacións: son violentos e só serven para crear conflictos. Pois revise vostede cun pouco de atención, xa non a historia do mundo, simplemente a historia de Europa e verá qué fixeron os outros nacionalismos (os que vostede non quere recoñecer como tales), os que constituíron a maioría dos Estados modernos. Eses son os bos para vostede e deixáronos unha historia chea de guerras, masacres e colonialismos.

Anónimo dijo...

Apreciado webmaster: ¿Los malos son los de siempre, los que no tienen poder? ¿A los demás, los otros nacionalismos, no los reconozco como tales nacionalismos? Eso no lo he dicho yo, lo ha dicho Ud.
Muy al contrario, pienso (como cualquiera que tenga una idea mínima de lo que ha sido la Historia) que el origen más o menos remoto del poder está siempre en la imposición, violencia, la coacción, la brutalidad (esta nuestra insólita costumbre -que muchos años dure- de que el uso y disfrute del poder se decida echando papelitos en una urna es una maravillosa extravagancia que en tiempo y en el espacio es poco más que una gota en el océano).
Las fronteras hoy más tranquilas y apacibles de la vieja Europa están trazadas con sangre (y que conste que no me refiero a esas en las que la sangre está todavía fresca y desagradablemente pegajosa).
Hay quien piensa que como las viejas fronteras están trazadas con dolor y muerte, pues está justificado diseñarlas de nuevo a nuestro gusto. Y si alguien no se muestra de acuerdo, pues se le dice que su visión es muy unilateral y sesgada, que ve la violencia y el conflicto en los nuevos diseñadores de fronteras, y no dice nada de los antiguos (y a veces no tan antiguos). Pues no, señor webmaster. Es precisamente porque sé con qué material se suelen trazar las fronteras que no me hacen mucha gracia los que sueñan con rehacerlas; sobre todo sin un motivo racional que lo justifique. Los conflictos me gusta estudiarlos tranquilamente en los libros de historia, y no que me hagan participar como extra (y encima, como extra poco patriótico, vaya papelón).
Y disculpe usted, estimado webmaster, que en lo que escribo me limite a encadenar tópicos en blanco y negro, sin apenas matizaciones. Seguiré estudiando con atención, como Ud. me recomienda, la historia de Europa, a ver si consigo, a base de esfuerzo y atención, superar mi torpe dogmatismo.
Un cordial saludo, y gracias una vez más por su hospitalidad.

Anónimo dijo...

O nacionalismo español,ten un punto cego,o lugar dende o que fai a súa observación.
Ignorandoo cree estar a salvo das contradicción e pensase capaz de afirmar verdades non contradictorias, verdades lóxicas, que son as mais fiabeis, pero que curiosamente carecen e información para o mundo. E a politica refirerse ao mundo, a acción no mundo.
Por sorte a este nacionalismo etnocentrista español estáselle facendo patente a precariedade do punto desde o que observa.
As universidades galegas,vascas, catalanas logran pouco a pouco deconstruir ese engano epistemoloxico que ata non fai moito irradiaba como evidencia dende ese punto cego que agora comeza a ser visibel, ainda que incomode aos propios observadores "privilexiados" do aparato intelectual español.
Jimy de Rairo

Anónimo dijo...

O nacionalismo español,ten un punto cego,o lugar dende o que fai a súa observación.
Ignorandoo cree estar a salvo das contradicción e pensase capaz de afirmar verdades non contradictorias, verdades lóxicas, que son as mais fiabeis, pero que curiosamente carecen e información para o mundo. E a politica refirerse ao mundo, a acción no mundo.
Por sorte a este nacionalismo etnocentrista español estáselle facendo patente a precariedade do punto desde o que observa.
As universidades galegas,vascas, catalanas logran pouco a pouco deconstruir ese engano epistemoloxico que ata non fai moito irradiaba como evidencia dende ese punto cego que agora comeza a ser visibel, ainda que incomode aos propios observadores "privilexiados" do aparato intelectual español.
Jimy de Rairo

Anónimo dijo...

Señor Marcel Swann: su impetuoso comienzo me ha recordado un poco a ese “¡Yo aun diría más!” con el que siempre empieza sus apasionadas y edificantes intervenciones el segundo de los policías Hernández y Fernández en los entrañables tebeos de Tintín.
Bromas aparte, le agradezco mucho su intervención, pues la crítica, sobre todo por parte de los que saben, nos impide estancarnos en la autocomplacencia, y nos hace, por tanto, progresar, incluso en casos tan desesperados como el mío.
La repetición del “o sea” dos veces en tan corto espacio es, como no ha escapado a su certera perspicacia, deplorable. En mi disculpa solo puedo decir que ha sido más bien una especie de errata que un deliberado recurso estilístico.
Sobre el adjetivo “esmagadora” que tan acremente me critica me gustaría hacer alguna consideración, si la paciencia y la hospitalidad de don Marcos me lo toleran todavía, a pesar del abuso al que las estoy sometiendo (¡y todo para que algún despistado se asome a mi blog, hay que amolarse!).
Pasé mi infancia y adolescencia entre Santiago y Pontevedra (y no en el barrio de Salamanca), en los ya lejanos años sesenta y principios de los setenta. No sé qué ocurriría en su Illiers-Combray natal, estimado Marcel, pero a mi alrededor, en la familia, entre los compañeros del colegio, y luego del instituto, entre los vecinos, etc., oía hablar castellano y gallego, con predominio abrumador del castellano. El gallego lo hablaba solamente la gente más pobre y con menos formación (le ruego que no vea en esto un juicio de valor por mi parte; con la misma sinceridad le reconozco que hoy, en Galicia, se han invertido las tornas, y cierto gallego ritualizado es una de las marcas de clase de los sectores socialmente ascendentes, y el shiboleth de todo aquél que se considera –con razón ou sin ela, como dicen en Lalín- intelectual).
Pero el castellano que hablábamos no era ni mucho menos el del barrio de Salamanca: era un castellano peculiar, y no sólo por esa entonación musical que tanta gracia les hace a los del Transpadornelo (y que tanto y tan torpemente remedan sus humoristas, y los de nós), sino también porque estaba entreverado de palabras y expresiones gallegas. Ese castellano más o menos agallegado que en los casos extremos recibía, como Ud. sin duda sabe, el nombre de “castrapo”, es la lengua de mi verdadera patria (es decir: la infancia, como decía el clásico), mi oblomovka particular, mi medio de comunicación más espontáneo, mi verdadera lengua materna (la mía y la de muchos otros que hoy antes se dejarán arrancar las uñas que reconocer tal cosa). O sea, que el gallego efectivamente contamina mi castellano, y a mucha honra, caballero (de todas formas, seguiré su sensata recomendación de viajar; es algo que nunca sobra. No se quien decía que el nacionalismo es algo que se cura viajando; yo, la verdad es que no estoy muy seguro, pero, en fin, viajemos todos, y yo el primero, como decía no sé quién...).
Para finalizar: ¿de veras cree usted que no ser nacionalista de un país, real o soñado, implica ser nacionalista de otro? ¿Que si usted critica el islam es porque usted es un fundamentalista cristiano, o que si critica el cristianismo es porque es usted un integrista musulmán? ¿No se le ha pasado por la cabeza que también existe la posibilidad de que critique los dos desde fuera de toda religión?

Anónimo dijo...

Conmovedora a historia infantil de anónimo segundo.

Mais, alén da anécdota persoal, ten vostede unha visión do nacionalismo como unha "patoloxía" do presente. Xa que logo, os nacionalistas serían uns enfermos.

Daquela, atribúelle todos os consabidos tópicos negativos: irracionalidade, violencia latente, invención e imposición dun idioma artificial fronte a un castrapo natural, elites oportunistas, etc., etc.

Non son eu quen teña que defender o nacionalismo galego. Entre outros motivos porque non teño nada claro que o sexa.

Mais considero que as posicións apriorísticas, que, como ben apunta Jimy, pretenden situarse "nun punto cego" epistemoloxicamente supostamente superior e neutral, non aportan nada á comprensión do fenómeno nacionalista. Tan só máis do mesmo.

E dillo alguén que é moi crítico co actual nacionalismo galego.

Anónimo dijo...

Se un repara no tratamento que tivo o BNG durante moitos anos nos xornais galegos resulta moi ilustrativo comprobar a relación inversamente proporcional entre a cantidade e calidade das críticas a el dirixidas e o escaso poder deste partido político en concellos, deputacións e Xunta. Todo coa intención de crear unha especie de vacina antinacionalista, non sexa que os galegos nos vaiamos contaxiar e esixir o que nos corresponde.
Outros medios, especialmente La Voz de Galicia e os públicos controlados polos sucesivos gobernos conservadores, empregaban outra táctica: o silencio. O que se silencia non existe.
O sr Anónimo séntese agredido porque, segundo el, falar galego agora é síntoma de ascenso social, sobre todo entre certos intelectuais. Mais vostede non debe preocuparse: o castelán é o idioma que lle abrirá a vostede a porta dos cartos, dos contactos, dos negocios. Intente vivir en galego durante 24 horas en Galicia 24... Pídollle que o faga e que logo nolo conte aquí a todos.
Que o galego é o idioma dos intelectuais? Preguntouse vostede cantos creadores, pensadores, intelectuais conservadores falan galego e o defenden? Por que hai tan poucos?
Por outra banda, parece vostede criticar aos intelectuais galegos por vivir "do" galego. Non dubido que os haxa; tamén hai outros que viven das súas habilidades co castelán, coma vostede. Equivócome? Mais penso que hai moitos intelectuais nacionalistas que viven de, por e para o galego e para Galicia, e que o fan "gratis et amore", sen intermediarios financieiros.
Xa sei que vostede nin é nacionalista español nin galego. É vostede un cidadán do mundo, que paga impostos nese país (O Mundo), e que fala unha "lingua mundial". Que lle aproveite.

Anónimo dijo...

De calquera maneira, recoñezamos que o anónimo neófito -na solaina, eh, calma- combina os consabidos tópicos con habilidade literaria (boa prosa) e espesura erudita digna de hipertexto.

Direi que me asombran certos aspectos de sabenza declarada ("sé de que material se hacen las fronteras") en alguén que, polos datos biográficos, probablemente ten menos anos dos cincuenta e tres que este lucense fixo esoutro día. A achega de datos persoais aínda mellora -vía lírica- a calidade estética dun texto que, intuitivamente, en tal clave quero ler.

Non é desprezo, eh, sr. Anónimo, élle sorpresa. Á fin e ao cabo, entrei aquí para ler comentarios ás patoloxías modernas e eis que me encontro, por man allea, plenamente incurso nunha. Desculpe a falta de esforzo refutatorio, non me encontro moi lírico nin sobrado de tempo.