Tivo Franco apoio popular?
Na Alemaña dos últimos anos hai un debate moi vivo, potenciado por algúns historiadores, sobre as complicidades pasivas e activas de moitos cidadáns alemáns con Hitler e o nazismo: sabían os alemáns o que pasaba? beneficiáronse algúns ou moitos alemáns do sucedido e do expolio aos xudeus? Os historiadores din que si.
Téñome feito a mesma pregunta respecto a España e Franco. O mércores pasado estivo en Vigo Carme Molinero, historiadora, par falar do franquismo e das súas políticas sociais. Da crónica que publicou F.Franco no Faro (falou no Clube Faro de Vigo) fago este resume esquemático:
1. Franco combinou a represión cunha política de captación e adhesión das masas por medio dun discurso social e dunha retórica populista.
2. Un réxime que dura 40 anos non pode sobrevivir sen un forte apoio popular.
3. Nos discursos de Franco a política social ten unha alta presenza como argumento recurrente.
4. Dirixentes do réxime como Serrano Súñer e Girón de Velasco eran conscientes dun feito: tras aniquilar o movemento obreiro da República, o réxime necesitaba unha retórica e unha proposta alternativa que o lexitimase no mundo social. Os medios de comunicación colaboraron con esta retórica, uns polas boas e outros porque non lles quedaba máis remedio.
5. Neste contexto hai que considerar as políticas de Girón no Ministerio de Traballo, o Seguro Obrigatorio de Enfermidade (por primeira vez tiveron a percepción dunha seguridade cara o futuro, antes non había nada), a Organización Sindical e a súa Obra do Fogar (unha política de vivenda que construiu realmente pouco, pero que se soubo vender cunha vistosidade evidente).
6. A exaltación do asistencialismo foi un excelente vehículo de propaganda ao servizo do imaxinario franquista.
Con estas ideas sobre a mesa, a pregunta é: tivo o réxime de Franco un forte apoio popular? As masivas manifestacións da Praza de Oriente e as colas ante o seu cadaleito foronun espellismo ou respondían a unha realidade social? Queda algo de todo iso no substrato do noso tecido social?
(Na imaxe, o asasino retratado por Luís Seoane en Trece estampas de la traición, Buenos Aires-Montevideo, 1937, reeditado por Ed.do Castro).
Entradas
4 comentarios:
Resulta evidente que o franquismo non se baseou unicamente na represión, na censura e na propaganda.
Como toda ditadura de certa duración (só superada pola salazarista), o franquismo combinou, con suficiente éxito, a represión e o consenso, por dicilo nos termos da obra de Gellately sobre Alemaña (No sólo Hitler: la Alemania nazi entre la coerción y el consenso, Crítica, 2003).
Certamente, o consenso logrado polo franquismo, que tan só agora se empeza a albiscar cunha nova fornada de investigacións e do que falta aínda moito por coñecer, non acadou, nin de lonxe, o nivel da Alemaña nazi. O do franquismo semella que foi, máis ben, un “consenso pasivo”.
Entre outras cousas, porque Franco non tivo nunca a súa disposición todo un continente para rapiñar nel, como si foi o caso alemán.
Götz Aly na súa recente obra, cuxo título en castelán non garda relación co orixinal (La utopía nazi. Cómo Hitler compró a los alemanes, Crítica, 2006) describe e explica con gran precisión como o nazismo levantou un “Estado populista” que foi quen de comprar o silenzo e a complicidade da maioría dos alemáns a cambio de seguridade e benestar material, mediante a pillaxe, o expolio e a fame da Europa ocupada, nas que entraron tanto o saqueo dos bens dos xudeos como dos pobos sometidos á implacable bota nazi.
Do caso español quedan moitísimas cousas por saber, pero pouco a pouco iranse coñecendo.
Moi agradecido pola súa moi interesante e documentadísima intervención, anónimo político-cultural. De certo queda moito por saber "De cómo Franco mercou aos españois", se existise un título semellante no mercado editorial: desde logo houbo sectores sociais e familias poderosas moi beneficiadas, por non falar dos privilexios e cargos na policía ou no exército para todos os excombatentes da guerra (no bando "nacional", claro) ou para tantos matóns falanxistas, logo empregados en Sindicatos e noutros lugares. Sería bon esculcar máis niso e escoitar máis opinións. E, de paso, que o sr.Cabezas mande retirar dunha vez os ignominiosos "Capitán Eloy" e "Coronel Ceano" do franquismo.
Sería moi interesante, desde logo, abordar a proposta que fai Mourullo e hai historiadores no país capaces de facelo. Serviría ademais para explicar (aos que non o entenden) qué fixeron gobernando con Franco (disque galego) tantos galegos "de pro", ministros no seu réxime, como Fraga Iribarne, Pío Cabanillas e un longo etc.
Os "mariscos" no frente norte, as gaitas, os pequenos libriños e folletos profranquistas en galego de Mechitas de Vigo etc. creo que nos indican que, efectivamente, houbo un certo apoio. Os posicionamentos de Filgueira, Risco, -doutro xeito tamén Euxenio Montes ou Cunqueiro- falan de cómo se vivía, se cadra, unha situación na que "había que escoller" entre dous males. E como se quedara da parte de aquí, pois veña.
O apoio popular ao longo de corenta anos, obviamente variou. Pero o labor da Sección Feminina, as pequenas melloras sociais, a tecnocracia e o 600 fixeron que moitas persoas vivisen os anos sesenta, por exemplo, como o tempo dos asaltos baile no Xardín do Posío ou os tempos de Pataco no Clube deportivo Ourense.
O arrasamento da sociedade civil civilizada, fixo que houbese que encher un oco, incluso con cousas como Misión, Posío ou o cultural do ABC nos primeiros tempos. Despois, todo cambiou. O tema, despois da feroz represión inicial que esmagou e queimou de raíz calquera posibilidade de cambio polas malas, foi adaptarse e ir facendo o posible.
A xente da "cascara amarga", como se dicía naquela linguaxe abominable, seguiu estando aí, pero cada vez era menos. Só nos anos sesenta e setenta se empezou a esperguizar -que non espertar- o país.
Fraga, a esperanza da democracia cando estaba en Londres, era visto pola oposición, sen dúbida, como moito máis fiable que un Suárez que viña do aparato máis azul.
Agora, todo isto, debe ir a mans dos historiadores e non dos políticos.
A lembranza da república, cómpre que a adubiemos co fracaso social colectivo da súa xestión. Non foi só Franco, foron todos. Os socialistas que ergueron Asturias contra a legalidade, os cataláns que proclamaron o EStat Catalá antes de ver como se organizaba a cousa entre todos, os grupos obreiros querendo a ditadura do proletariado, os que querían facer a revolución en paralelo ao salvamento da republica co que nunca máis sería unha república de todos, en definitiva, os fascistas que tamén querían outro estado.
A lembraza da república debe ser a lembranza dun fracaso colectivo. Moita cultura, moita gaita, pero todos os grupos tiñan milicias e andaban a ela. A queima de igrexas, ben xestionada, supuxo un auténtico avance na venda do novo réxime a nivel internacional. As imaxes daqueles milicianos fusilando o sagrado corazón, non son inocentes, por moitas que a igrexa fixera.
Eu que sei, a historia é o que é. Os dous millóns de persoas que ovacionaron a Hitler na súa entrada a París e os quince mil fusilados nos primeiros días da liberación por De Gaulle entre os colaboracionistas.
Todo esta vasura -como os vasureiros que escavan os arqueólogos- para os historiadores. Pouco hai no pasado para que nos poidamos sentir orgullosos así, sen máis.
Pois claro que tivo a apoio Franco, e a Inquisición, e o tería Aznar se declara a guerra a Marrocos co de Peregil. En fin, o pobo é sempre pouco fiable.
Saúde meus.
Publicar un comentario