Vaise outro loitador...
Vaise outro loitador do nacionalismo e da cultura galega: Xosé Agrelo Hermo, a quen moitos coñecimos nos tempos da AN-PG e a difusión do teatro popular país adiante. Pego a nota biográfica que acaba de espallar a AELG. Que a terra lle sexa leve...

Naceu o 10 de abril de 1937 na freguesía de Santa Cristina de Barro (Noia,A Coruña). Criouse, como el mesmo deixou escrito, na época do estraperlo,do racionamento e do wolfram. Aos dez anos marchou para o SeminarioConciliar de Santiago onde estudou Humanidades e Filosofía e, a punto deprofesar o sacerdocio, abandonou e marchou a Madrid –tiña naquela alturavinte e un anos–, onde traballou de mozo de carga, tenedor de libros,vendedor a domicilio, de profesor particular de latín e grego e demontador ascensorista, mentres seguía estudos de cinema e xornalismo. Desiludido, endurecido polo traballo físico, e co servizo militar feito,voltou a Noia. Estudou a carreira de Maxisterio por libre e, anos máistarde licenciouse en Filoloxía Románica. Exerceu a docencia en colexios públicos de Boiro, Outes, Torea e Esteiro, onde se xubilou como Directordo CEIP “As Ínsuas” en 2002. No exercicio da docencia encontrou a verdadeira vocación: para as moitas xeracións de escolares que formou coseu saber, o seu exemplo e o amor a Galiza, o mestre Xosé Agrelo sempreserá unha referencia.Simultaneamente coa dedicación ao ensino, iniciou na década dos 60 unha intensa relación co mundo do teatro, polo que sentiu verdadeira paixón:autor, actor, director, promotor de grupos de teatro infantil e deadultos. Foi un home de teatro e nesta singradura sempre estivo acompañadopola súa compañeira, Solita Roo Rey, primeiro como actriz e despois comomembro do persoal técnico (atrezo e maquillaxe), e contou co apoio e aaxuda dos seus fillos, Cristina e Xosé Ramón. Na andaina inicial dos 60 e como codirector do grupo “Talía” de Noia, representou comedias de humor deMiguel Mihura, Juan Chorot e Carlos Llopis. En 1973 fundou, e dirixiu,“Candea” do Liceo de Noia, grupo comprometido co teatro popular, coalingua e con Galiza que durante sete anos fixo centos de representacións por toda a xeografía galega en salóns de bailes, igrexas, garaxes, sen apenas medios pero co entusiasmo e o pulo que contaxiaba o seu director.“Candea” montou os seguintes espectáculos: Romance de Micomicón e Adhelalade Blanco Amor (1973); Pancho de Rábade de Álvaro das Casas (1974);Rexurdimento de Leandro Carré (1974), e as obras da súa autoría: Noite delobos (1975); Metá a metá (1976) e O mestre (1978). En 1980 fundou enEsteiro o grupo “Xestruxo” co que representou: Os vellos no deben de namorarse de Castelao (1981), Pancho de Rábade (1982) e Metá a metá(1983). En 2001 fixo unha nova montaxe de Os vellos non deben de namorarsecun grupo organizado no seo do Liceo de Noia. Desde 2004 puxo a súaexperiencia ao servizo do grupo “O Xeito Teatro” da Asociación Cultural“Do Xeito” de Esteiro, co que dirixiu as montaxes de O achado do Castro(2004) e Os vellos non deben de namorarse (2005). Consciente daimportancia de levar tamén o teatro ás aulas, fundou e dirixiu o grupoinfantil “Agrocobo” co que representou: Auto dos Reis Magos, anónimo(1975); O espantallo da súa autoría (1976); O telegrama de Manuel Fernández Núñez (1977); Os vellos non deben de namorarse (1978); Xuicio nobosque de Dora Vázquez (1981); Aventuras e desventuras dunha espiña detoxo chamada Berenguela (1982) e Os soños na gaiola 19(1983), ambas deManuel María. Neste mundo do teatro, e dentro da súa faceta de autor,viron a luz as obras que creou para “Candea”, Candea 70 (Tres pezas deteatro) (Toxosoutos, 1989) e O ensaio (Do Castro, 2005), que obtivo oPremio Estornela 2004 da Fundación Neira Vilas. Como actor interveu nasrepresentacións de Noite de lobos e O mestre, dirixidas por el, e fixounha incursión no cinema na curtametraxe Macana de dote ché, con guión deEuloxio Ruibal e dirección de Miguel Castelo.Como autor de creación, alén do teatro, cultivou tamén a narrativa e deuao prelo o conto infantil O espantapaxaros (Galaxia, 1972), Premio “OFacho” 1971; a novela Os sete coitelos (Toxosoutos, 1994) e o relato Rumboao Maluco (Toxosoutos, 2003), Premio”Avilés de Taramancos” 2003). É autor así mesmo de diversas obras de ensaio biográfico, de reseñas históricas,de guión de cómic, de recursos didácticos, de investigación: Efemérides noyesas (El Eco Franciscano, 1971), en colaboración con Manuel Hermida; Oxogo dramático (de, con, por, para NENOS), (Toxosoutos, 1990);Aproximación didáctica á obra de Antón Avilés de Taramancos (Toxosoutos,1995), en colaboración con Pilar Sampedro; A freguesía de Santa Cristinade Barro (Toxosoutos, 1996); Noia, porto de Compostela (Toxosoutos, 2002),con ilustracións de Xosé Luis Veiras Manteiga; Avilés de Taramancos(Toxosoutos, 2002); O cartafol de Ruperto (edición dixital, Biblioteca Virtual Galega, 2002); Alejandro Rodríguez Cadarso (Toxosoutos, 2004); Afreguesía de Santa Mariña de Esteiro (Toxosoutos, 2004), en colaboracióncon Francisco Abeijón Núñez; Derrota e singraduras do Joaquín Vieta (Toxosoutos, 2005); Catastro de Ensenada. Noia e a súa xurisdición (1752)(Toxosoutos, 2006). Traballador infatigábel, ten no prelo de Toxosoutos o libro De Pedro a Ratzinger, e deixa varias obras inéditas: “Cántico dacostureira poeta”, dedicado a María Mariño; Catastro da Ensenada de Boiro;unha novela histórica medieval e un relato sobre a Noia dos anos 50. No terreo social, viviu intensamente e defendeu con vehemencia osproblemas do seu país. Militou no nacionalismo desde 1975 na ANPG; foi concelleiro en Muros durante catro anos en representación do BNPG efigurou na candidatura ao Senado en 1981, sendo a persoa máis votada.Como dinamizador de iniciativas e empresas culturais, foi Redactor Xefe e colaborador do xornal quincenal Barbanza, que editou a “Asociacion Cultural Barbanza”, do que saíron corenta e dous números; pertenceu ao Consello de Redacción e colaborou con diversas seccións na revista Alameda desde o primeiro número (maio de 2000), editada pola Sociedade Recreativa e Cultural Liceo de Noia. Desde 1988 foi Director da Editorial Toxosoutose alentou numerosas coleccións, algunhas tan importantes como “Keltia”,“Trivium”, ou “Memoralia”, por citar tres, que el contribuíu aengrandecer.Coa súa morte, Galiza perde unha figura importantísima no mundo cultural,elemento ponte entre diveras xeracións, home entrañábel a nivel humano,conciliador e, ao tempo, firme nas súas conviccións.