Xornais no faiado (2) : unha elexía a Cuevillas, de Fernández Ferreiro

Tiña moi esquecida a sección Xornais no Faiado, que abrín hai unhas semanas cun artigo de Casares. Para reactivala e darlle vida, aí tendes un fermoso artigo de Fernández Ferreiro, en La Región, na morte de don Florentino Cuevillas (1958). Daquela o Ferreiro era un xove xornalista cunha longa carreira por diante e estaba na redacción do xornal ourensán. Vai ilustrada esta recuperación cunha das fotos que máis me gusta de Cuevillas, con todo o seu estilo dandy, esta no castro de San Cibrán de Lás, con Vicente Risco, anos 40-50. Eu nacín no ano da morte de Cuevillas e obviamente non puiden coñecelo en persoa, pero si recibín do meu pai algúns comentarios persoais: o meu pai tratárao en Facenda, por cousas do traballo, e sempre dicía que era unha persoa moi boa e excepcional; logo souben tamén do seu galeguismo e do seu traballo como prehistoriador e arqueólogo (e excepcional escritor: Cosas de Orense; Prosas Galegas: dito en baixiño, ogallá excavase menos castros -xa o farían outros discípulos- e escribise máis). Ben, vai xa o texto:

¡SILENZO!
J. Fernández Ferreiro
Don Florentino, morreu. Non digades nada. ¡Silenzo! Niste caso o millor que se pode dicir de il, é non dicir nada. Si. E a dicir algo, dicilo con silenzo. Calar. Sentarse a escribir e non escribir nada. Poñerse a falar e non falar nada. Pensar. Por moito que se diga, por moito que se escriba, nada dirá tanto sobre il como o silenzo, como as palabras mudas do corazón. Pensar, si. Pensar no fondo da alma, no fondo do corazón. Pensar nil. Pensar nos momentos que se pasaron xuntos a il. Pensar na súa voz inconfundible. Na súa cabeza redonda e brillante. Na súa cabeza de estatua grega, romana. Na súa cabeza galega. Na súa cabeza de home de outros tempos... Pensar no home. No amigo. Pensar... Si, pensar en moitas cousas.
¿E os seus ollos? Os ollos érano todo en Don Florentino. Eran ollos que naceron para ser estrelas. Para alumear na noite dos tempos. Niles tiña a aforza da súa bondade e da súa intelixenza. Pensar, cos ollos pechados, e naquela mirada serena, tranquila, sempre terna, sempre aberta, sempre limpa como o cristal da súa alma. Pro, ás veces, tamén melancólica. Si. A mirada de Don Florentino infundía paz, sosego. Era unha mirada grande como os seus ollos, como a lonxitude da súa bondade. Era unha mirada blanca. Unha mirada que facía sentir e pensar. Porque era unha mirada que chegaba sempre ó corazón.
Pensar e non dicir nada. Don Florentino morreu. ¿Para que dicir nada xa? Todo está dito. A morte, vella amiga dos homes, di sempre a última palabra. O que digamos nós non ten importancia. Nós debemos pensar. Sobre das sepulturas, non se fala. Rézase e síntese. Si. Isto é o que debemos facer nós. Os que o quixemos. Os que apreixamos moitas veces as súas maus esponxosas e blandas. Si. Il foise. Il marchouse. Pro il, Don Florentino, sigue estando con nós. Con máis forza que antes. Agora adrentouse para sempre, definitivamente, no noso corazón. Antes vivía. Estaba fóra e dentro de nós. Agora está soio dentro. Mais dentro que antes. Clavado. Doéndonos. Mancándonos.
Estou lonxe de Ourense. Lonxe da Praza do Ferro, lonxe da rúa de Santo Domingo, por onde il tanto camiñaba á caída das tardes. Sempre pouco a pouco. Tranquilo. Contento. Sereno como a súa mirada. Iba ca súa gorra, ca súa paxarita negra, ca súa caxata, cos seus amigos. Il no medio. Pouco a pouco. Tranquilo. Si. Estou lonxe pero penso. A distancia fai pensar millor, ver millor, comprender millor. Non digo nada. Non podo dicir nada. Soio podo pensar. Ver dentro de min, onde está il. Cos seus ollos limpos, grandes. Co seu traxe sempre impecable. Ca súa calva. Vexo a súa biblioteca. Vexo o seu despacho alí no primeiro piso da Facenda. Si, ¡vexo tantas cousas!
Don Florentino ¡Meu amigo! Desde que morriches busco os teus ollos no ceo, entre as estrelas. Sei que estarán alí. Mirando para nós como antes. Mirando para esa terra quedou teu corpo. Esa terra que tanto quixeches. Esa que ten a ternura, a serenidade, a limpeza, e tamén a melancolía dos teus ollos. Si.
Don Florentino, morreu. Non digades nada. ¡Silenzo, amigos!

(Publicado en “La Región” o 30 de xullo de 1958)