Periferias.
A xeración de poetas españois dos 50, á que pertence Caballero Bonald, tivo moi boas relacións cos escritores cataláns daquela hora. Nos anos finais da ditadura de Primo de Rivera houbo un importante encontro de escritores españois e cataláns. Os poetas galegos tiñan as portas abertas en “Papeles de Son Armadáns”, a revista de Cela que se editaba en Palma de Mallorca. Son só tres datos: hai moitos máis semellantes.
Despois de 30 anos de democracia e do Estado das Autonomías, o panorama cambiou e quizais non para ben: mesmo intelectuais progresistas asinan na prensa madrileña furibundos artigos para denunciar temas tan absurdos como un suposto “imperialismo” das culturas periféricas. É tan difícil entender dende o centro a pluralidade lingüística e cultural das diferentes comunidades das Españas?
(Pan por Pan 2 febreiro. Imaxe: W. Bouguereau).
Insistindo: Creo que se podería facer moito máis por favorecer as relacións cordiais e mutuamente enriquecedoras entre a literatura castelá e todas as literaturas periféricas. Hai relacións máis ou menos estables entre as letras galegas, catalás e vascas (velaí os Galeuscas). Pero debemos buscar, creo, tamén aliados entre as letras en castelán. E iso non é imposible. Unha experiencia: por Auria, polo Liceo e por outros lugares, teñen pasado moitos dos máis relevantes escritores leoneses de hoxe, nomes como Julio Llamazares, Luis Mateo Díez ou José María Merino (nacido na Coruña, pero formado en León). Poden engadir, se queren, a Antonio Gamoneda (aínda que creo que nunca veu por Auria). Á marxe do tema da lingua, teñen moitísimo en común, na súa sensibilidade, na forma de entender a paisaxe, na apertura á fantasía, con moitos escritores en galego. E creo que comprenden ben o noso xeito de ser e de pensar dende a periferia. Non se deberían intensificar estas relacións letras galegas e escritores en castelán (os de León e todos os demáis)? Non serviría iso para rachar moitos tópicos e estereotipos caricaturescos como os que agora aparecen nos medios de comunicación? É unha utopía?
Entradas
7 comentarios:
Non é unha utopía e debería avanzarse no sentido que vostede propón. Pero hai dificultades. Vostede fala das reticencias do "centro", que as hai, aínda que non determinen en absoluto unha actitude unánime e non sei sequera se maioritaria. Pero tamén hai reticencias na periferia, pois hai xente -creo que unha minoría- que pensa que a consolidación e afortalamento do Sistema Literario Galego (con perdón) pasa por marcar e agrandar todo o que se poida a distancia coa literatura en lingua castelá ou "española", o cal inclúe unha diminución da presencia dos escritores en castelán por estes pagos. Eu non comparto esa actitude, que me parece artificial, anormalizadora e irreal, pero non sei que pensarán vostedes. Supoño que os señores Swann, González e De Rairo, entre outros, poderán matizar as miñas palabras.
Pregunta: León non é periferia? Por qué?
Fuchedes capaces de traer a Julio Llamazares? E que tal?
O seu libro último EL cielo de Madrid é unha verdadeira estafa, aínda que vale para saber que fixo durante os últimos anos sen pegar chapa.
Desde logo, Llamazares deixou de ser periférico hai moito tempo, salvo se EL PAIS lle paga relixiosamente a viaxe polos montes de León e entón renova o seu aquel periférico. Luis Mateo Díez vive no mesmo centro de Madrid, na mismísima Praza Maior, e Merino por alí tamén che anda. León, para mín, é periferia, pero é verdade que teñen un lobby literario en Madrid de altura.
COmo o canario, por outra parte. Juan Cruz manda. E moito.
Leo o que di o Marcos e lembro "Luna de lobos"; pola paisaxe, e se cadra algunha cousa máis, podería parecer novela sobre o maquis de aquí.
Boas relacións co mundo literario español... e con calquera outro, nun mundo ideal. No presente, matizo algo.
As relacións do noso sistema literario co español son complicadas, conflitivas. Poderiamos lembrar a Valera como arquetipo dunha certa actitude deles con respecto a nós. Ben se nota como, xustamente desde "Nós", ambos camiños discorreron bastante arredados; non de todo, xaora, tal cousa aparenta pouco posible.
No franquismo houbo contactos, relacións, respecto, pero dáme a impresión de que máis ben particulares; supoño que a irmandade antifascista funcionou como cemento, pero tamén hai mostra en sentido contrario, tal certa anécdota do Alfredo Conde co Jiménez Losantos de hai, se cadra, trinta e tantos anos. Ferrín é outro que mantivo e mantén boas relacións (Sánchez Dragó, Gamoneda), pero o seu caso -por formación, altura artística, toda a persoalidade- nin fai norma nin é homologable.
Eu vexo un problema importante, de base: a actitude, a priori, deles como sistema. En xeral, considérannos como parte do seu mercado cultural; logo, a literatura e a lingua galegas pódense ver como unha especie de anomalía molesta (pódense, insisto). Noto moi escaso interese, que se substancia en actitude dual: como hábito, ignorarnos; cando aparece un escritor que consideran valioso (ou sexa, alguén que acada certo éxito en España), asimílano con total naturalidade: desde que é traducido ao castelán, "ignórase" o previo orixinal galego, preséntano ante quen queira escoitalos (e abofé que teñen poderosos altifalantes) como escritor español e en español.
Non somos nós, por certo, únicos destinatarios de tal prepotencia: a histórica ignorancia da literatura portuguesa (escasamente paliada, malia algún intento relativamente recente) reálzase actualmente co caso Saramago: obviamente, non se lle vai esconder a orixe, pero co tratamento que se lle dá á súa figura no ámbito cultural español pódese perfectamente ignorar que escribe e publica primeiro en portugués; se me din que miles de españois pensan que o idioma de uso literario del é o castelán, non me estrañaría moito.
Ata aquí o duro e esquivo. Sigamos co amable: o trato que propós, Marcos, é posible e ben desexable. Coido que virá da conexión entre minorías especialmente cultivadas e en contexto propicio, como os actos aurienses de que ti nos fas crónica; se coidas deles como supoño, non poden menos ca amosarse receptivos. Oxalá se amplíe tal intercambio, en igualdade: eventualidade problemática se se insiste no tratamento desigual, desde a prepotencia.
Da miña banda, confeso non frecuentar moito a literatura española actual, se ben ás veces aparece algunha figura inevitable, coma Ramiro Pinilla. Por razóns particulares, vivo mellor na clásica: máis ou menos, desde o Mío Cid ata o 1960.
Seguindo o fío: admito como posibles as reticencias que afirma Leituga dunha parte do SLG (con perdón...), pero hai que superalas dende logo. Si, quizais, como di De La Highway 61, León tamén se teña por periferia, aínda que falte lingua propia e compoñente máis política (o leonesismo foi sempre oposición a depender de Castela máis que outra cousa). Para XM.González, sempre houbo, como ti dis de Ferrín, matices de relacións persoais en todo isto: lembremos tamén o caso de Casares, que mantiña unha relación afable e nada subsidiaria cos escritores casteláns; é certo que, para eles (ou máis ben para certos poderes culturais) os escritores galegos poden ser unha competencia e unha anomalía, pero aínda así penso que sempre hai que tender pontes: calquera cousa mellor que "fusilarnos" simbolicamente todos os días dende os artigos dos xornais. E para Arume, certo que os leoneses que citamos poden vivir hoxe en Madrid (supoño que obrigas do sistema literario), pero manteñen en boa parte da súa obra as claves que eu afirmaba. A Llamazares sígoo dende hai moitos anos (La lluvia amarilla, Escenas de cine mudo, Luna de lobos, El río del olvido...) e sempre con admiración: non lle lin a última novela e dela non podo opinar. Estivo en Ourense varias veces e falei con el e creo que é unha persoa moi agradable e aberta, nada empoleirada dende logo. Mateo Díez e Merino tamén estiveron hai anos nos Encontros do Liceo. E Juan Cruz e Rosa Regás e Manuel Vicent creo que pode dicirse que son "amigos permanentes" do Liceo: veñen sempre que son chamados e poden axeitar as súas axendas, sen ningún problema.
Desde a perspectiva da miña actividade artística, non me considero encadrabel no esquema centro-periferia. E se aí me sitúan non poderei se non mostrar o meu disenso.
Para un artista serio o centro está na mellor arte. Certo que as veces as artes céntrase en certos espacios, pero non teñen que coincidir cos centros políticos nin económicos, ainda que as veces a publicidade fai crer que sí. Dende logo Madrid nunca foi o meu centro, e alédame por exemplo o grupo de León, que ven a relativizar os efectos desa publicidade tan ben pagada dende o centro do españolismo. Non nos enganemos, xa o dícia a xeneración Nós, Galicia celula de universalidade, non retrocedamos. Tratemos aos autores españois como aos outros autores, con cordialidade, e cun xusto recoñecimento da súa valía se é que a teñen, e recordemoslle que Galicia non é España, e que podemos ter moito en común para afianzar os nosos lazos.
Jimy de Rairo
Elvira Lindo hoxe:
El tesoro lo encontré en Cartagena de Indias y lo llevaban a cuestas tres piratas leoneses: Luis Mateo Díez, Jose María Merino y Juan Pedro Aparicio. Tres caballeros, tres tenores, tres mosqueteros, que veías de pronto en bañador (grandes calzones), de pronto en torno a una mesa, de pronto regateándole el precio de un collar al rey de la ganga, Pedro el Baratero, que les decía al oído mostrándoles un collar: "Para la vecina, para la secretaria, se lo dejo baratico" (y es que, según la estricta moral de Pedro el Baratero, lo barato es para la amante, lo caro para la legítima). Los tres escritores, amigos casi desde niños, amigos de literatura, de borracheras juveniles, cuentan anécdotas cruzadas a cualquier recién llegado sin excluirlo, sin hacer esa costumbre tan fea que practican las capillitas, que es eso de cerrarse en banda y excluir al extraño. Así, como amigos, se sentaron en un teatro abarrotado de Cartagena. Y en vez de soltar el rollo tramposo de los lugares comunes de la literatosis, contaron cuentos, cuentos cortos que el público interrumpía con aplausos. Juro, porque lo vi, que fue admirable, que se oyeron bravos y salieron como toreros por la puerta grande. Luego en la cena charlaban, capaces de dialogar como si no fueran escritores, como si fueran personas normales, de esas que enseñan de pronto la foto de una nieta que llevan en la cartera. Era algo tan extraordinario que por eso lo cuento.
Publicar un comentario