6 mar 2007


LUGO NA LITERATURA, de Xosé Miranda

(Nota previa: hai un par de meses dediquei unha serie de artigos ás Cidades Literarias galegas. A serie quedou incompleta e na relación de cidades literaturizadas faltaba Lugo e algunhas vilas. Para compensar aquel traballo a medias recupero agora este magnífico artigo de Xosé Miranda, publicado hai algún tempo en A Nosa Terra, que se ocupa precisamente dese aspecto. A foto procede da web www.luisengroba.com, que conta cunha excelente galería de fotos da cidade amurallada).


Agora que hai tempo que pasou o ano ano do meu moi ilustre concidadán, don Ánxel Fole, si señor, e xa moitos se esqueceron del, se cadra é bo momento para dicir que con el empeza a cidade de Lugo a ser unha cidade literaria.
Nas páxinas de Contos da Néboa e de Historias que Ninguén Cre andan as nosas rúas, a de Caiñós, a do Progreso, Recatelo, Fingoi, o vello cemiterio, o desaparecido cine España, o Lugo-Bar, o bar do Manco e o Calvo, as nosas néboas, o queixo de San Simón e os bebedores de viño de Chantada e de Queiroga, a folla do luns e o diario local, os días de inverno e as longas noites, os nosos nomes e os nosos apelidos, os nosos alcumes e os nosos costumes, os comercios, a paisaxe, as crenzas e as ideas, en suma, o Lugo verdadeiro. Non esquezan que Fole fai personaxes a tolos e esmolantes, labregos e fidalgos, si, pero tamén a concelleiros e mesmo a libreiros. Lembremos, como tal, ese relato que titula: Morre en acidente de automóbil o libreiro lugués Don Segundo Daponte. E se dicimos esto dos seus libros de relatos, moito máis poderíamos dicir do Cartafolio de Lugo e de outros dos seus artigos periodísticos.
Fole foi, se cadra, o principal, pero pódense citar xa uns cantos escritores que fan de Lugo a paisaxe dos seus relatos ou a fonte dos seus versos. Pois a cidade anda nos versos do Cura de Fruime, Diego Antonio Cernadas y Castro, en 1755. Nos de Ánxel Xohán, nos do grande Luís Pimentel, nos de Álvaro Cunqueiro, nos do bo de Aquilino Iglesia, nos de Lorenzo Varela:
Na vida, na morte, no amor e no ren,
loubareite, Lugo de aceiro e de mel.
Nos de Manuel María; nos dos irmáns López Valcárcel, esta cidade de pombas mortas a balazos; nos de Darío Xohán Cabana e a súa Fraga Amurallada; nos de Antón L. Dobao; Xavier R. Barrio; Xoán Neira; Lois Diéguez; Claudio Rodríguez Fer e o seu Lugo-blues e a súa Noite amurallada; no Cántico da Fonte da Praza do Campo, de Cesáreo Sánchez Iglesias, nos versos de Celso Emilio Ferreiro, que non quería ir a Glasgow, que quería vir a Lugo; no Moucho na Alameda de Uxío Novoneyra; esta cidade fría, profunda, posuída por un fado escuro, de estancias pechadas ata a fin, con tardes que son lagoas lentísimas e grises, apacibles coma tépedos autobuses, cunha néboa fermosísima, intratable, anda nos versos do poeta de Meilán, esa parroquia nosa de ríos, liñares e bosques ingleses con ovellas, Manuel Xosé Neira, e nos versos, terribles como estampas da dor e da miseria dos extrarradios, de Isidro Novo.
E tamén nas prosas, nas de Paco Martín, Dende a Muralla, Das Cousas de Ramón Lamote, e en Dous Homes ou Tres, entre outras; nun preciosísimo e moi triste libro, Memoria de Derribos, do Miguel Anxo Murado, e nalgúns libros infantís, outra vez de Paco Martín, como no conto O vagón que perdeu o tren.
Cando no futuro queiran saber como era Lugo terán que ler eses libros, e terán que ler os Tabernarios de Antón Grande, os Cronóforos de Marica Campo e El Crimen del Procurador de Juan Soto, e El Callejón del Deán de Cheta, e os ensaios históricos ou retratos de costumes do Doutor Castro, de Amor Meilán, de Narciso Peinado, de Abel Vilela, de Felipe Arias e de moitos máis, e outros que non vou citar por que o esquecín e por non consumir máis tempo, non porque non o merecesen. Entre eses libros haberaos mellores e bos, e ata os haberá malos, non digo que non, pero todos son importantes para a cidade e para os cidadáns, para os lugueses, para tódolos galegos. Pois chama ben a atención que se fale moito de Auria como cidade literaria, a partir de Blanco-Amor e dos continuos aportes doutros escritores (entre eles do magnífico Miss Ourense de Bieito Iglesias e as extraordinarias prosas de Ferrín) e, en cambio, ninguén se fixase en que tamén existe un Lucus como cidade literaria. E quero eu hoxe poñer o epílogo a esta reflexión recomendando a lectura de dúas novelas policiais: A xeada negra e Chuvia Mansa, ambas do mesmo autor, Xoán Ramón Díaz.

10 comentarios:

Anónimo dijo...

É de ver que falta o propio Miranda na lista. Aparte do "Permiso para o corso", entre outras luguerías eu recomendaría a novela negra (mesmo na portada) "A tres bandas" e o meteórico paso pola cidade dos protagonistas de "Morning Star". De Lugo era ela, perto da Porta de San Pedro e, consecuentemente, a douscentos metros da miña casa que tamén é de vostedes.

Supoño que non coñecerán a Xoán Ramón Díaz, "Monón", dado que publica en Tris Tram, unha editorial local relacionada coa Libraría Trama. É o das súas novelas un Lugo duro, cruel e inhóspito, probablemente difícil de recoñecer para os que teñan só un trato ocasional ou epidérmico connosco; algún aspecto pode recordar cousas d' "A esmorga". Xunto con algúns personaxes de peculiar fasquía, e certos trazos locais de bastante interese, hai algunha escena hilarante (omo a que afecta a dous pobres gardas civís nun labor de control de estrada e aqueixados de serio problema dixestivo) que paga a pena de por si.

Marcos Valcárcel López dijo...

Miranda cita algunhas obras ben singulares das nosas letras no seu roteiro literario pola cidade das murallas e tamén das néboas (velaí a foto). Efectivamente, falta Pepe Miranda, o asinante do artigo, que tamén contribuiu a ese proxecto común do Lugo literario. Lembro ler hai anos en Xerais a súa novela negra "A tres bandas" e gustárame moito: coa curiosidade de que saen polo medio as duras folgas do leite do 77 (nas que el mesmo tivo que botar unha man,como tantos). E "Morning Star" é, sen dúbida, xa un clásico nas nosas letras. Non coñezo, en cambio, a obra de Xoán Ramón Díaz, pero haberá logo que botarlle un vistazo sobre todo por esas raiceiras esmorganas que se insinúan...

Anónimo dijo...

As dúas novelas de Díaz, esquecidas pola crítica oficial tan achegada as editoriais, son do mellorciño que se ten publicado en Galicia no xénero negro. Mágoa que non teña "quen lle escriba" (coa excepción deste blog afortunadamente)

Manuel Ángel Candelas Colodrón dijo...

Estou seguro de que os meus Gayosos, que viviron a par da vía do tren, están agardando a grande novela do barrio da estación.

Anónimo dijo...

Pois habería que pedirlla, se cadra, ao Luís Tosar, que seica foi veciño do barrio.

Póñolles un señor poema, da autoría dun señor do soneto. O motivo ben o coñecerán:

ESTABAMOS SENTADOS Ó LUSCO-FUSCO NA
MURALLA SOBRE A PORTA MIÑÁ, E VIMOS
ENTRAR O FERNANDO ESQUÍO QUE VIÑA
DE SANTIAGO, SEICA NAMORADO

Estabamos sentados cara ó Miño
e vímolo pasar por baixo nosa,
cabaleiro de besta pouco airosa
cuberto polo cisco do camiño.

A bota xa lle tiña pouco viño
e a alforxa non lle andaba moi goiosa,
mais portaba vïola sonorosa
atada ó lombo cun cordel de liño.

Seica viña durmir en cama quente,
mais outra cousa ca durmir non cremos,
pois pesábanlle os ombros como lousa.

Deloutro día ouvímolo no frente
da igrexa cantar ben, e astra lle demos
con que se remediase algunha cousa

(Darío Xohán CABANA, "A fraga amurallada").

Anónimo dijo...

Unha poeta luguesa excepcional, dona do soneto e da palabra, é Marica Campo. Quen tamén é autora dunha narrativa máis que interesante.

Anónimo dijo...

Aí lles vai a cantiga dos poetas de Lugo:

Baila miña amiga na Praza Maior
debaixo das arbres que botan a flor.
E canta de lonxe
o Lopo cantor.

Baila miña amiga na ponte do río
e baixan as augas con lento desfío.
E canta de amores
Don Fernand'Esquío.

Baila miña amiga de zoca chinela
unha muïñeira selvaxe e garela.
E canta de aceiro
Lourenzo Varela.

Baila miña amiga de doce e de mel,
ardéndolle os beizos coma un caravel.
E canta de sombra
Luís Pimentel.
(Darío Xohán CABANA)

Anónimo dijo...

Un fallo de memoria modificou (para peor, xaora) o primeiro verso da última estrofa. Aí volve ir, xa restaurado:

Baila miña amiga na Praza Maior
debaixo das arbres que botan a flor.
E canta de lonxe
o Lopo cantor.

Baila miña amiga na ponte do río
e baixan as augas con lento desfío.
E canta de amores
Don Fernand'Esquío.

Baila miña amiga de zoca chinela
unha muïñeira selvaxe e garela.
E canta de aceiro
Lourenzo Varela.

Baila miña amiga de lúa e de mel,
ardéndolle os beizos coma un caravel.
E canta de sombra
Luís Pimentel.
(Darío Xohán CABANA)

Anónimo dijo...

Eche ben larpeiro, amigo González. O lapsus calami non é nunca inocente.

Anónimo dijo...

Moi ocorrente, Arume, e case atina por inversión. Pode ben ser un caso de carencia proxectado en ensoñación.