ENTRE HORTAS E PORTAS, de Xosé Manuel González
19. A chaqueta de Fraga.

Os mitos son importantes; máis ben, coido que imprescindibles. Xorden arreo en calquera parte do mundo sen distinguir riqueza ou nivel de escolaridade. Aprendín hai moitos anos que un mito era unha parcela de realidade modificada ou enriquecida subxectivamente; aínda estou bastante dacordo con tal noción, e non semella que o apego responda tanto a un afán de proxectarse coma de acompañar. En todo caso, cada un escolle ou acepta os seus.

Iso si, por veces a intervención subxectiva e motivada pode dislocar; convén en tal caso algunha restauración. Hai trinta anos produciuse en Lugo certo episodio que desde aquela realza a lenda de Fraga Iribarne; para os seus, ás veces aparenta que tamén para moita prensa, don Manuel escorrentou un grupo numeroso de esquerdistas que acudiran para apupalo nun mitin. Ultimamente escoitei senllas intervencións puntualizando o asunto con referencia particular á parte expulsada: meses atrás, en determinada e exitosa tertulia da radio local, un antigo parlamentario do PP declarou que xente daquela, fuxindo, alegaba non ter cobrado suficiente para encarar tal risco; hai unha semana, entrevistando na Televisión de Lugo, persoa ben coñecida afirmou que cando lle chamaran puta a Carmela de Sarria -sinto non lembrar os apelidos- Fraga sacara a chaqueta. A chaqueta de Fraga, igual simbolicamente algo correlativa ao zapato de Beiras... Por veces teño a impresión de que a rexouba dalgúns conservadores evoca a don Manuel dándolles unha boa chaqueta a aqueles roxos; o mito pode trasviar.Vai sendo tempo, logo, de que discurse a parte contraria; eu estaba alí, á sinistra do palco, e aínda queda memoria.

As cousas como son: á altura do 1977 Fraga era para a esquerda sinalado inimigo: Alianza Popular recollera o franquismo apenas implícito, usaban a bandeira española con aguia, o líder manifestábase partidario explícito -xa cando embaixador en Londres- de non legalizar nada máis alá do “socialismo”. E había predisposición a fustrigalos, buscando a liorta. Para o día 13 de xuño anunciaran un gran mitin electoral no Pavillón dos Deportes, pouco antes pegaron carteis e de motu propio ordenamos de ir tres ou catro, pola noite, arrincar neles. Xa digo, considerabámolos particularmente hostís e reparen no feitío das cousas: onda a Deputación vimos vir un coche da Policía Municipal e saímos a escape coma cando -un par de anos atrás- se realizaba unha pintada ou calquera calquera acto contrario á Ditadura; de todo a cousa aínda non mudara, porque ao collérennos -pallaso que era eu, único lugués nativo do grupo, metinme polo canellón onde estaba o obradoiro das gaitas, que acababa na Muralla- fomos parar ao cuartel da Municipal e despois á Comisaría; por quitar carteis.

Iso fora unha ocorrencia. Tocante ao mitin, varias entidades concordaron en facer acto de presenza e denuncia. Máis ou menos, o guión sería: ir en masa, berrar consigna simple e clara, aludir a episodios escuros da vida política de Fraga e emitir a viva voz mensaxes das que se vían case exclusivamente nas paredes, pintadas con spray; repartir unhas coplas elaboradas ao respecto; cando lle tocase falar a Fraga habería apoteose: un membro do Partido Carlista, penso que chamado Alfredo Rodríguez Amigo e desde logo coñecido como o Ancarés, erguería de entre o público facendo ver unha pancarta alusiva aos sucesos de Montejurra.

Breve alusión previa merecen as coplas. Eu cheguei a ver o orixinal, deturpado na copia por man que pretendeu matizar sen talento poético. Verdadeiro panfleto, con expresións que arestora renxerían para moitos en exceso, tiña forma de oitavas e auténtico alento; sirva como mostra o empezo dunha:

Con diez matones por banda
aí vén o fascista Fraga.
Parece que o mundo traga
e que come a tododiós...

E sexa pé o tema para unha das previsións que corrían. Dicían desde había tempo que o outrora ministro valíase de antigos paramilitares no seu servizo de seguridade. En particular, o ruxerruxe apuntaba a membros dun Grupo de Acción Sindicalista, en sigla GAS. Que eventualmente poderían estar, en Lugo, aquel día.

O día amenceu, chegou a tarde. Véxome entrando no Pavillón e xa estaba cheo, ou case, colgando nos laterais -desde ben arriba- enormes bandeiras españolas das que despois se chamarían “preconstitucionais”. O estrado colocábase onda a baixada cara aos vestiarios, e case toda a bancada á súa esquerda había estar ocupada polo contixente opositor; centos eramos, e por primeira vez nos viamos tantos. Comezan a falar; teño un aquel de que puido ser Ramón Falcón e recibir algún apupo non esaxerado (tiña boa prensa en Lugo, pois era considerado artífice da Operación Muralla; ademais, moitos nin o coñecerían), de maneira semellante ao que debeu pasar coa Carmela de Sarria. Se contra esta xurdiu algún escarnio grave -certamente posible, e moito máis lamentable, en situación coma aquela- nin o lembro nin foi substantivo. Porque os coros principais, en forma sincopada que ás veces evocaba melodía futboleira, serían “Montejurra, Montejurra”, “Ma-te-sa, Ma-te-sa” e seguramente o moi emocional, menos claro na lembranza, “Vi- to- ria, Vi-to-ria”. Alusións, a segunda a negocio vello e manobra política, o primeiro e terceiro a cousa ben recente. Puidéronse repetir con hipotéticos e sucesivos oradores borrados ou sepultados nunha memoria, a miña, que retivo nidiamente só as pasaxes sobranceiras.

Érguese para falar Antonio Pedrosa Latas, home xa maior e referencia do extinguido Movimiento Nacional. Do seu encabezamento aproximo o comezo, esquecín as palabras seguintes, lembro ben claramente o adecuado colofón: “Señoras, señores ... y reventadores”. Apupo e asubío masivo dunha concorrencia notablemente alborozada polo efecto conseguido. “Fas-cis-ta, fas-cis-ta”; “Galicia Ceibe e Socialista”. Dirixíase el -cuxa indignación debera irse intensificando ao longo do acto- a nós coma mozos desafectos que convencer, na interacción ía perdendo ánimo, control e a voz esmorecía. Calou e foi daquela, paréceme, cando se levantou Fraga.

Tamén o Ancarés. A pancarta era un tecido escaso, negro, con letras brancas que a cen metros non se descifraban; nin tampouco se oía, co rebumbio, o que manifestamente profería aquel cervantego en tanto andaba. Sería cando o líder conservador dixo “A por ellos”, xa que algunha animación onda as cadeiras de pista e a outra bancada fíxome volver ollos cara ao escenario, xa erguía el e mais outros, pousaban as chaquetas e nada máis vin.

Ignórolle xeito e causa eficiente, pero comezou unha desbandada cara á porta lateral que daba ás Costas do Parque; falaban de pistolas patentes e outra contundencia, eu nada notei agás o que será dito. A reacción, así e todo, semelloume tan desproporcionada coma pouco decorosa, fun arrecuando pouco a pouco e na saída fiquei; curtido en mobilizacións coma posiblemente escasos presentes, chegara ademais da mili había menos dun trimestre, mili completa e soldado raso nada favorecido toda ela. Quedou dentro do recinto algún, coma seica o Pepe da Palla, veciño e máis ou menos coetáneo meu que -contaban- chegara a interpelar (“Manoliño!”) na fin do acto e aldraxar contundentemente ao aquel achegárselle; se si ou se non, el saberá, pero o Pepe atrevido era.

O que foi eu -reflexión, ningunha- parei na porta mirando cara abaixo (“Vide, maricóns!”) e alguén ficou tamén, detrás miña, secundando. Subía pola escaleira outro alguén cun cinto na man, enrolando e preparándoo á par que chegaba; parárono a dez ou quince metros. Un home, ao pé de cincuenta anos, veu onda nós e apostrofounos: “Fascistas de izquierda!”; tamén debeu chegar o vello Pedrosa -tiña eu máis a que atender, pero sempre estiven case fixo de que era el-, non sei nin como, esgarecido en forza e voz: “Fuera, fuera...”. Por último un rapaz de bigote, con modos profesionais, resolto a que marchásemos xa, sen máis discusión nin barullo; ao facérmolo entregounos un reloxo con desprendida pulseira metálica: “Toma, esto es de uno de vosotros”, ou algo así. Ilocalizado o propietario, fose da facción que fose, o meu acompañante beneficiouse del durante anos, con aquiescencia miña.

Pouca demora houbo a carón da entrada, onde a Xulia de Viveiro me amosaría un negrón nun brazo, aloumiño -especificou- dunha man con cadea. Na Praza Maior repartimos coplas. Rematou ante a sede que tiña Alianza Popular entre a rúa do Teatro -General Franco, daquela- e maila praza de Santo Domingo; tiveron despois que repor varios vidros, de min non saíu pedra mais si aplauso. As cousas, de novo, como son. Xaora, non cobrei un peso nin vexo como se faría para pagarlle a ninguén: sempre me soaron tales argumentos a remanente daquela andrómena sobre o ouro de Moscova.

Alá queda todo, en tempo de crise; algún aspecto hai, claro e relevante, que non produce orgullo. No inventario de enigmas, a razón pola que centos de persoas saíron a escape: máis alá de miudeza concreta, para min que a maior parte eran estudantes que non querían paus; por outra banda, tíñase hábito de provocar o poder mais fuxirlle, e no inconsciente aquel era, aínda, o poder vello. Volveron ter incidente no mitin da Coruña, non sei se no de Ourense, e ao mellor a imaxe de Fraga sufriu de cara a unhas eleccións onde acadou dezaseis escanos; arrasado por unha UCD que herdara, desde logo, máis poder e a imaxe de mocidade sen ruptura achegada por Adolfo Suárez.

Pero tamén entón, se cadra, empezou a conformarse a fábula do León e unha auréola que seica non esvaece. Eu sempre respectara a Fraga e mantíveno logo daquilo: dixo máis tarde que sen facelo non podería dar outro mitin, e a súa razón levábaa. Porén, había chegar o tempo onde acusaría profesores de lavar o cerebro dos alumnos co do Prestige; viría noticia do último Consello da Xunta que presidiu, sobre demanda aos conselleiros de aprobaren certa asignación dispensándoo a el; comparecería ante a comisión investigadora da Cidade da Cultura e de nada se responsabilizou, todo fixeran Orza e Pérez Varela. Un acaba razoando que u-la coraxe, u-la altura política, de onde o respecto.

No ámbito conservador sobra xente de valía e con talento, nin falta fai xaora que eu o diga. Tocante a Manuel Fraga Iribarne, concibín ultimamente unha idea de home pequeno que fixo cousas grandes. Ben entendido que grande é a Catedral de Santiago e así mesmo aquela montaña de carbón que había en Ponferrada. Quede a cousa así.