O primeiro Fole.
Don Ánxel Fole tivo nos seus anos mozos unha etapa de forte radicalismo, cando dirixía a revista “Yunque”, agora reeditada. Nela publica entregas literarias e artigos contra o caciquismo dirixidos á mocidade e algún “poema roxo”. Porque Fole militou na ORGA e no Partido Radical-Socialista e só despois pasou ó Partido Galeguista. Escribía daquela en castelán e, segundo lle contou a Carlos Casares nun libro de conversas, considerábase entón comunista.
E debía selo, abofé, a xulgar polo poema “Diana”, que abre o número de maio de 1932 de “Yunque” e que transcribo aquí:
¿Rojas banderas en marcha
el aire claro fustigan! ...
Quiebran su serenidad
raudos venablos de ira.
¡Ya no hay ilotas ni parias,
ni bajas frentes sumisas!...
hinche el hondo cielo abierto
un clamor de rebeldía.
Un bronco trueno de pólvoras
sulfúreas luces destila
- en la carne del silencio
desgarradora mandíbula-
Rebota, dura y briosa,
la canción vindicativa,
diana del proletario
que sus ímpetus hostiga:
la hoz segará cabezas
como granadas espigas;
el martillo batirá,
sobre el yunque, la mentira;
la estrella de cinco puntas
serenamente escintila.
¡Rojas banderas en marcha
el aire claro fustigan!...
Entradas
20 comentarios:
Canto se fixeron as primeiras listas urxentes de asasinados e desaparecidos nos comezos da guerra civil, aparecía nelas o nome de Ánxel Fole. Por sorte, puidose salvar.
No libro de conversas con Casares conta como foi, que o avisaron a tempo...
Que lle parece o que di Fole neste libro de conversas sobre Casares Quiroga: un señorito da Coruña que tiña como único mérito para ser nomeado para o cargo que o nomearon que a súa muller era íntima amiga da muller de Azaña?
Isto vén pola novela de Rivas, xa me entende...
Os liberais españois tiveron mala sorte, desde logo. Pero ler agora, con varios anos de distancia e cunha democracia burguesa como réxime consolidado, os textos de Juan Ramón Jiménez (persoaxe antipático por excelencia entre os seus contemporáneos) sobre os totalitarismos parecen moi reveladores. Señoritos é palabra que lles acae ben, pero se entramos nestas disquisicións a mín todas esas fotos de supostos intelectuais (galeguistas, progresistas, antifranquistas, en xeral) nos anos 50 diante dunha mesa chea de copas (anís?) e de restos de comida non parecen desvelar penurias económicas nin pertenencia a ningunha clase desfavorecida. E consta que padeceron persecución, represión e mesmo cadea. Señoritos sí, pero castigados tamén. Non quero rematar sen recordar que Lorca tamén era ben señorito e...
Don Ánxel Fole interésame moito máis ca Casares Quiroga, e sobre todo a súa etapa posterior á guerra civil, que é cando el ten unha obra literaria e xornalística. Non sei se alguén fixo unha lectura psicanalítica da relación entre a narrativa de Fole (os lobos, as bruxas, os aparecidos, o asasinato por se facer cos cartos dunha herencia) e a persecución (real e imaxinaria) que sufreu durante e despois de guerra civil. Creo que na súa obra, como na súa vida, o tema central é o medo e a desconfianza. Por desgraza, envelleceu antes de tempo, tivo que malvender a súa imaxinación en artigos de diario para poder sobrevivir e estivo rodeado de toda unha caterva de mediocres que compartían con el redación no diario El Progreso.
Arume: todos os galeguistas desde Nós pasando polo exilio bonaerense e chegando a Galaxia é unha intelectualidade de banquete. Sorprende ver a grande cantidade de banquetes que se facían uns a outros á mínima ocasión e por motivos peregrinos.
O galeguismo nunca foi frugal. Nina Epton, unha inglesa que escribiu un libro sobre viaxes na Galicia dos anos 50, ofrécenos a pintoresca imaxe dun pique-nique organizado polos rumorosos galeguistas na praia de Coruxo cica 1956. Viño, troula e cántigas. Circulan tamén por Internet unhas imaxes a cores do mesurado Ramón Piñeiro coa poeta á que este ano lle dedican o Día das Letras Galegas. Que están facendo? Pois señores, están rillando no polvo (pulpo) na carballeira de Santa Susana. Recordo os comentarios dun velliño que unha vez me dixo que se achegara ao galeguismo porque nunha tertulia que organizaban Antón Fraguas, Cuevillas e outros sempre servian chocolate con picatostes. Velaí o verdadeiro galeguismo de lacón con grelos e arroto no que tan ben entran os nosos paisáns, e que explica o éxito das macro-enchentes e as exaltacións gastronómicas da nosa terra. Isto é o que non dá entendido o benexé, e o que explica os seus escasos réditos electorais. Hai que organizar comilonums a eito e a feito. Un estómago agradecido é un galeguista maís. Xa o dicía Outeiro Pedrallo naquela oda ao xamón. Iso de que o ghallegho non se sente no bandullo évos unha tontería coma outra.
Fe de erros:
1- quixen dicir "polbo"
2- as imaxes das que falo (http://www.galizasempre.org/democracia.htm) non son de María Mariño Carou, senón da tamén poeta Pura Vázquez.
Mágoa de You Tube para vermos aquela entrevista gloriosa na TVG cun cronista de Lugo que contaba a afición luguesa por san Froilán(afortunadamente antiga, aínda que parece que se conserva en certos ambientes, segundo información de primeira mán, con perdón) que compartía ambas verbas (primeiro o pulpo (sic) e despois o polvo) perto do barrio do Carmen, por certo hoxe nun proceso moi interesante de rehabilitación.
Para Oulego: non teño ningunha referencia a esa relación de mulleres Azaña-Casares, que é certo que cita Fole nesas conversas, pero dubido moito que a súa relación histórica poida explicarse con razóns tan elementais. Seguro que entre os historiadores e escritores que frecuentan este blog, alguén ten máis datos ó respecto...
E para Marcel Swan: o libro de Nina Epton, do que teño escrito noutras veces, é magnífico para coñecer esa época. Pero tampouco ten nada de malo asistir a un banquete de cando en vez, home: tamén se constrúe así a patria. E o benegá non sei se non andará xa nesa liña, malia o que vostede di: velaí os banquetes multitudinarios de Vicepresidencia, que pasaron de 4 a 8. E os que quedarán...
O san Froilán (coñecido, popularmente, por outro substantivo rematado en -án) sempre foi esa festa á que acudían a botar o canivete os tratantes de gando de toda a contorna así coma os labradores con vagar. Xa sabe: por alí detrás da catedral.
Nina Epton, en "Uvas e granito", di que os galeguistas cos que se atopa son moi pouco revolucionarios, e haberá que crer o que di. Por outra banda, o que conta das súas viaxes ás "rías altas" e ás pallozas dos Ancares é interesante, porque fala dunha Galicia miserenta e inculta que afortunadamente xa non existe e da que ninguén, entón, quería ou era capaz de escribir.
En fin, ocórreseme un comentario sobre o tipo de relación que Nina Epton (unha "pija" no sentido social) mantiña co seu "prometido" (así figura, aludido, na pintoresca tradución), que a vén visitar. Os dous pernoctan no balneario da Toxa, e da alí a uns días teñen que facer noita nunha palloza. Non sei, non sei...
Se os galeguistas do interior facían tantos banquetes, para min iso é proba de intelixencia.
Non podo por menos de felicitar ós contertulios con este post: estouno pasando macanudo.
Agora falando un pouco máis en serio... Desde hai algúns anos, procuro ler todo o que se escribiu sobre Galicia visto con ollos alleos. Xa sei que moitas veces estamos diante de descricións cheas de prexuizos, cando non de descoñecemento sobre o país e a xente. Mais tamén hai que entender unha cousa: para termos unha idea cabal de nós mesmos non abonda coa auto-observación, senón que cómpre unha visión desde fóra, como a que nos proporcionan viaxeiros e visitantes. Cando Geroge Borrow visita Pontevedra, non deixa de dicir que todo o mundo fala entre si en galego, aínda as xentes cultas coas que trata. Esta é unha observación sociolingüística moi interesante. Tamén Nina Epton fai observacións interesantes sobre o papel das mulleres na sociedade rural daqueles anos. E as súas observacións psicolóxicas sobre os galeguistas (especialmente as qeu fai de Ramón Piñeiro) son moi acaídas.
Pero sobre todo estas obras son tamén fascinantes porque non temos na obra dos nosos autores imaxes como as que nos ofrecen estes autores. Cando en "Pelerinaxes" Outeiro Pedrallo (non "Pedraio" como ás veces escriben por aí) viaxa de ganchete de Risco polas aldeas até chegar a Santo Andrés de Teixido, as súas descricións da paisaxe son "literarias" e o seu contacto co pobo moi reducido. Non entende tampouco a arte popular das figuras que sen fan en Santo Andrés.
Os do Bloque non son, en xeral, frugais -non sei o Paco Rodríguez-, á fin e ao cabo son país. O que pasa é que o levan como cousa privada, e algúns deles non sei se incluso interna. Advirto por veces un certo pudor para facer públicas estes e outros comportamentos; e claro, non é rendible electoralmente: o espectáculo e outras prácticas de achegamento tamén venden, que llo digan a certo alcalde que eu coñezo.
Canto aos galeguistas dos cincuenta, eu coido que, máis que boa situación económica o que había ben veces era quen os convidase. Levo escoitado anécdotas sobre andainas de Fole con Pimentel, non sei se un moi mozo Manuel María e outros, algunha ben pavera. E é coñecida a relación de Cunqueiro -nos peores anos- cos Casal de Becerreá, instalados en Vigo. Considerable penuria física e moral lle deberon aforrar.
A relación dos galegos coa comida supoño que é un tema moi estudado. Que a día de hoxe certos alcaldes empregan as festas gastronómicas para arepañar votos salta á vista. Que hai máis bares ou supermercados en calquera barrio pequeno da Coruña ou de Vigo que en todo o Eixample barcelonés terá algunha explicación, así como a teima dos nosos emigrantes en dedicarse á "restauración", e o elemento centrais das nosas feiras son os postos do polbo (desta volta con "b" de burro, eu).
Supoño que o mundo galeguista, a falta doutro tipo de contactos máis habituais hoxe (telefono, internet), empregaban as xuntanzas gastronómicas a xeito de reclamo ou, se queren, acollida. En Galicia, calquera triste empresa é capaz de organizar, polo menos, unha cea ao ano aos seus empregados. Onde eu vivo son tan cutres (nunha das dúas acepcións do termo) que o único que fan é... unha chocolatada!
O meu comentario sobre a inclinación simposiaca dos intelectuais é extensible a outros lugares: non é exclusiva de Galicia, pero se o dixen foi porque sempre vexo nas fotos dos anos 50 unha troula de xentes ó redor dunha mesa que semellan pasalo bastante ben. Moitos deles non foron especialmente activos contra o franquismo (non é un reproche: é comprensible), pero non me gustaría que agora pasaran por seren uns revolucionarios e comprometidos co galeguismo. Poño un exemplo que supoño suscitará polémica: Álvaro Cunqueiro.
Pois non era malo discutir sobre Cunqueiro. Eu móllome: revolucionario, xaora, non (deixando aparte a mocidade vangardista, acné se cadra); comprometido co galeguismo, si, e ben que se lle debe.
Matizamos?
SUXERENCIA:
Paréceme moi ben a proposta de Xosé M. González, pero, se estades de acordo, propoñería dedicarlle un fío monográfico, porque creo que ten entidade máis que suficiente para iso.
Comprométome, se vos parece ben, a abrir nos próximos días un fío dedicado a CUNQUEIRO e alí debatemos de vagar. Se vos parece ben... Se non, seguimos aquí, sen problema.
Para mín fenomenal, porque teño interés en aprender. Sempre me causou estrañeza a figura pública de Cunqueiro.
Publicar un comentario