23 jun 2007




ENTRE HORTAS E PORTAS (Xosé M. González)

2. A Muralla, o Breogán e o Recreo.
(Na foto, a Porta do Bispo Aguirre, arestora. Nos 60, no sitio do primeiro edificio pola esquerda estaba a Comisaría de Policía)

Mediando os anos sesenta había en Lugo dous institutos e, salvo ignorancia, tres centros privados onde se impartía o bacharelato. Aínda quedaba outro, Fingoi, pero tan particular que na vida usual non computaba: realidade paralela e case inefable, coincidíase con eles só no baloncesto, onde todos os seus equipos (Pequenos Líber, Mini Líber, Líber) adoitaban meternos palloscas memorables. Probablemente polo ano 65 ou 66, o meu grupo xogou contra os dous primeiros na competición de mini-basket desenvolvida no antigo pavillón da OJE e terreiro contiguo; perdeuse cos cativos só por oito ou nove puntos: pero deámoslle dimensión aclarando que ao seu pívot quiteille eu a pelota nun salto entre dous (“loita”, daquela) e os cinco meniños aplaudían e berraban “¡Bieeeen!” cada vez que encestaban; co Mini o resultado foi un 74-3 (posible canastra miña, tiro libre do Guillermo) e non se fale máis do choio.

Cousa aparte o Colexio Fingoi. Empresa escolar do grupo Fernández; edificio de Gómez Román, coeducación, horta, clase de gaita, amplos campos de deporte e outras instalacións en ámbito, daquela, certamente bucólico e xeórxico a dous quilómetros mal contados da Porta Agirre. Boa parte das familias máis abastadas enviaban a prole para recibir ensino naquela institución de carestía lendaria, estraña e intrigante modernidade, cadro profesoral bastante connotado: Carballo Calero dirixiuno (como conselleiro delegado, por carecer de autorización estatal), deron clase Ángel Johan, Carlos Varela Veiga, Méndez Ferrín, Bernardino Graña ou Arcadio López Casanova.

Subindo da estesa carballeira e os eidos co centeo, en estrema urbana concéntranse os establecementos normais quitando as Xosefinas (vulgo xuvenil, Pepas), topograficamente algo excéntricas onda a Porta de Santiago. Forma o resto un triángulo escaleno: primeiro vértice nos Maristas, a carón do Campo da Feira e o Cárcere; desde alí, catro ou cincocentos metros en liña recta imposible (cumpriría furar o Seminario Maior) ata a Compañía de María (as Monxas), cuxa traseira xa anda camiño de Fingoi; desde este ápice, por unha Avenida de Ramón Ferreiro sen vivendas vaise ao Instituto Feminino -case por fronte ao Cemiterio Vello- e o contiguo Masculino, que pecha polígono subindo cen metros por entre ambos Seminarios.

A FP é cousa aparte, menor, para pobres; alí apréndese un oficio, e niso se cavilaba inicialmente para un servidor. Ilusións familiares, certa mellora económica, se cadra o desarrollismo, deron comigo no Instituto coa probable esperanza de verme inspector de policía ou empregado de banca. No Instituto Masculino, xaora, e como integrante de tal tribo urbana con veciñas forzosas (no Feminino) e inimigos de caste (nos Maristas). Cada cousa ten o seu caso.

Obviamente, había estrita separación de sexos que durou en ambos liceos deica o 1983. Lindaban pola parte de atrás, con patios terreiros e espazo para o baloncesto. Escaso encontro, ímpeto hormonal, algunha provocación; asalto masculino, alarido feminino; posible aviso ou demanda: a mediados dos 60, en certo recreo xorde da nosa banda abouxante asubío, apupo contundente ao tempo que uns operarios levantan reixa separadora de sexos. Coma Kennedy, sind wir Berlineren und Berlinerinnen; con modo e modismo de orixe radiofónica, nomeamos o cerrado “la valla de la vergüenza”. Notoria mensaxe política e subliminal: “Los chicos con las chicas tienen que estar”.

O dos Maristas é menos puntual. Centros masculinos de referencia, privado e público, a hostilidade é obriga. Nós chamámoslles “laconeros”, en inequívoca suxestión subornativa; eles non deben ternos nome, ostentan a distinción inherente ao que paga máis e é timbre de certo prestixio mandar os rapaces alí. Paus non sei se habería moitos, pero no baloncesto... Dous almirantes, o Hermano Tomás e o señor Rábade; dúas escuadras, Maristas e Estudiantes, cada vez máis en valor coa decadencia dos fingoiáns; o Pavillón Municipal dos Deportes, un fragor.

Porque estamos en Lugo, señores, e o basket é xa tradición que desde algunha elite social, aínda sen ameazar a supremacía do balompé, capta entusiastas practicantes e espectadores. Caixa de recrutamento, os centros escolares; buque insignia, o gran equipo da cidade. Por iniciativa dos irmáns Varela Portas, queda constituído polo 65 ou 66. Barallando nomes, a erudición e prestixio de Celestino Fernández de la Vega impón o de Breogán, certo heroe galego -segundo informa un folleto confeccionado ad hoc- que poboou Irlanda.

Será factor básico de autoestima luguesa en tempo que escasos motivos deu. A pequena cidade onde nada pasaba terá equipo en Primeira División desde o 1971. Entre os oitenta e os noventa, unha das máis concorridas manifestacións da localidade, multitudinaria, apoiará o Breogán fronte aos árbitros e a Federación.

Eran algúns dos leceres da mocidade estudantil; polo menos, da que dispoñía dalgún tempo e algún diñeiro. Cediño, a media mañá, contra as dúas da tarde, a rúa do Bispo Agirre bulía de rapazallada que ía, paseaba ou volvía. Delas, en grupo estritamente feminino, as avisadas non lle quitaban ollo ao Balbino, que coa súa pucha, o sorriso pillo duns sesenta anos e aínda tirando do carretillo, a miúdo atopaba onde meter a man. Nosoutros, directos ao Recreo, establecemento ateigado de futbolíns, billares, máis tarde ping-pong, máquinas eléctricas e juke-box. Quen tiña cartos, xogaba; quen non, miraba.

O selo do Recreo era tal, que o local mantén hoxe a mesma actividade, quen sabe cantos nomes polo medio. Pesaba tanto daquela, que segundo algún Lugo tiña tres monumentos nacionais: os nomes, na cabeceira deste escrito.

21 comentarios:

Manuel Ángel Candelas Colodrón dijo...

Hai que facerlle un furado na muralla, construir unha porta (con puxigo se quere) e poñerlle o seu nome, amigo González. Os sábados pola mañán xa non son os mesmos.

Anónimo dijo...

Je suis d’accord, vraiment.

Anónimo dijo...

Pra facer ese furado...
xuntémos todalas manos...
xuntémos todalas manos...
a de arume dós pinheiros....
a do que procura sonhos....
e tamén a de MOralla...

un gran furado que vaia...
toda a Ronda da Muralha...
toda a Ronda da Muralha...
Que dos despachos da Cámara
Se vexan os horizontes...

O troll ágrafo

Anónimo dijo...

O troll ágrafo estase, con perdón, apirolando.

Anónimo dijo...

Apirolado estói
cuando no estás a mi lado...
Apirolado estói
mira tú lo que me has dado...

(Ponherlhe música dos Diablos do 1968)

O troll ágrafo

Anónimo dijo...

Grazas polos seus comentarios; gustaríame tamén ter coñecemento das impresións negativas que estas rememoracións seguramente susciten. E teño unha pregunta para quen queira respondela: parécenlles demasiado longos os textos, ou se cadra un pouquiño?

Anónimo dijo...

Son excelentes.

Xaime da Pena

Anónimo dijo...

Grazas, Xaime, e especiais. Se ti te encontras aquí dentro, é mostra de que algo atinei.

Anónimo dijo...

O texto é, xaora, excelente. De seguro que moitos que daquela eran rapaces se sentirán identificados. Parabéns.

Marcos Valcárcel López dijo...

A min tamén me resulta moi interesante a serie "Entre hortas e portas" e ben coidade no campo literario. Non sei se son longas as entregas para o blog, eu creo que non, pero son o formato ideal de breves capituliños dun futuro libro, que eu xa son quen de imaxinar.

Anónimo dijo...

Seor X.M.Glz. Hai unha porta na muralha,sei cal é pro non lembro o nome,que sempre está,ou estaba,chea de cartos,que se tiraban desde arriba pra pedir un desexo...
¿Segue a existir esa costume?¿Sabe algo da Orixe do rito?

O Troll ágrafo (que é de Ourense)

Anónimo dijo...

Permítome ofrecerlle algunhas ideas, por se lle serven:
- incluír máis o humor, presentar situacións humorísticas.
- facer notar o punto de vista persoal sobre os lugares e xentes evocados. Iso transmite verosimilitude (o cal non é o mesmo ca verdade).
- empregar nalgúns momentos a crítica porque seguramente Lugo non era do color de rosa as 24 horas do día. Un pouco de "mala llet" non viría mal. Evitar o que serían unhas memorias edulcoradas.
- introducir aspectos narrativos: contos, sucedidos, chistes que se contaban, introducindo o diálogo. Individualizar máis (presentar persoas cos seus nomes ou alcumes)

lourixe dijo...

Señor Troll ágrafo, a porta que vostede menciona é a Porta de San Pedro ou Porta Toledana, da que o arco foi reconstruido a fins do século XVIII engadíndolle un escudo coa coroa real.
Desde a parte superior da muralla, a xente tira moedas a ver se caen dentro da coroa. De feito, é a que aparece no capítulo 1 desta serie , no fondo a esquerda.

Anónimo dijo...

Gracias,Lourixe.Débolhe unha.

Coma decía unha velha do meu pobo:

Deus lho apague cando se lhe acenda...
(É brincadeira)

O troll ágrafo

Anónimo dijo...

Sr Ágrago: é vostede un cachondo existencial. Realmente era o que lle faltaba a este blog. E mira que ao principio entrou insultado...

Anónimo dijo...

Lourixe fíxome o favor de evitarme unha resposta. Quede dito que eu nacín a cen metros do sitio, levo anos (supoño que toda a vida) vendo as moedas e nunca souben se había algún motivo distinto ou máis transcendente có costume. En tempos escoitara, iso si, que había quen utilizaba imán para facerse con efectivo.

Swann, grazas pola suxestión, que a partir de agora xa opera. A cuestión é que o rexistro evocador vai xurdindo bastante de seu. Non lle sei como seguirá, pero vostedes digan, que eu estimo ben calquera avaliación ou comentario.

Anónimo dijo...

Vostede tranquilo. A contribución dos blogueiros é imporante para unha work in progress. Pouco a pouco irá atopando a voz axeitada. As suxerencias ou suxestións dos lucenses e non lucenses pódenlle servir de moito.

Anónimo dijo...

Faga como faga, seguro que ha saír unha peza ben estimable.

Anónimo dijo...

En galego non sei, pero en español a palabra "peza", como termo literario, só se emprega no teatro, non na narración nin na poesía? Empregámola igual para todo, pero non está de máis sabelo. Entre nós, esto é unha tiquismisquada dos filólogos que vai desaparecer, porque o pobo é o que máis ordena, sobre todo en linguas.

Anónimo dijo...

Qué susto ap.c.Penséi que dixera: "Faga como Fraga,que ha de sair unha boa peza".

O Troll

Anónimo dijo...

Non me decatara desa sutil precisión terminolóxica. Grazas por facerma ver.