ENTRE HORTAS E PORTAS (de Xosé Manuel González)
4. A máis animada.
A Porta da Estación, arestora
Pois verán: nova, o que se di nova, non son. Fixéronme, que diga, reedificaron no 1921, cando tamén se abriu a do Hospital; iso si, eu de mellor maneira, que non dinamitaron un cacho de muralla. Don Ángel López Pérez, ben saben, Fillo Preclaro e Alcalde Honorario (un animal, dirá algún); pero deixemos os mortos, sobre todo se teñen monumento no Parque, de Mallo e Asorei.
Aquí primeiro houbo poterna, a ela iría dar o canellón do Gato Mouro, supoño; ben andado o século XIX construíron porta e xa se ve unha rúa por dentro: vía de diversos nomes, depende do tempo e o acontecemento. Agora chámanlle General Franco pero igual podía ser do Teatro, xa que hai un. Que en que ano estamos? Non lle dou palabra, nin a pedra mide ben por esas categorías humanas nin a pátina dá fe cabal; teño idea de 1967, que moito falan os pasantes e á forza dos días e o costume unha vai descifrando signos. Entender é cousa de hábito e interese, tamén ler pode selo. De tempo, e eu tempo teño.
En min, desde dentro, acaba General Franco e fóra, cruzando a Ronda, comeza General Mola. Esa vai dar ao tren, curva á esquerda e non me amosa máis ca oito ou nove casas, boa construción de pedra, balcón, galería. Unha pensión, tenda de ultramarinos, outra de electrodomésticos, un café, tres administracións de transporte. Que lles parece? Tiña que ser eu así, aberta, airosa, sinxela: de todo Lugo, o máis bulinte e dinámico ámbito é o que domino.
O meu ollo mira sen esforzo adiante e atrás. Fincada estou, e de esguello só vexo parede: á dereita a do “Garaje Americano”, pola esquerda a farmacia “La Salud”, dous edificios xemelgos que son do musicólogo Bal e Gai. De oídas coñécese o que hai para aló: na garaxe remata a Ronda de Castela e coa farmacia empeza a Ronda dos Caídos; na beirarrúa de enfronte e nas costelas da muralla, reas de edificación dobre, como dobre era o sentido da circulación viaria ata hai ben pouco. O bulicio tráeo, sobre todo, a parada dos coches.
Aí diante está a empresa Ribadeo, que ten pinta de ser a máis potente; aparece agora o Xosé Manuel González, debe vir esperar o seu medio primo, Marcelino de San Cibrao. Esta compañía ten liña con case toda a Costa, e á Coruña; chegan os mariñaos coma astronautas nun espazo, asfáltico, cheo de buratos negros. Acarón a Freire, que leva a Palas, Melide e Santiago; Miguel Cancio usará ambos servizos (da Veiga a Compostela, cinco probables horas e o que toque agardar polo medio); departe ao mellor Camilo Flores con Felipe Arias e andará por alí o Carlos Villanueva, todos tres dunha quinta; pode que tamén se faga presente o amplo feitío de Xosé Manuel González Reboredo, co pouso de quen leva carreira ben avanzada. Os señores universitarios.
Cabo de min, en castelán non moi desenvolvido contéstalle un garda municipal á señora que vive catro ou cinco casas para arriba; a filla dela, oito ou nove anos, mira, escoita e aprende. Un zunido vén da esquerda. Onda a farmacia, na esquina do mesmo edificio está a Gómez de Castro, Lugo-Vigo con parada e descanso en Lalín. Dous números para alá, os Veigas, que van e volven de Viveiro e A Fonsagrada; fonsagradinos son os boureantes que baixan do autobús, con Hortensio Gómez -sosegado- a ponderar: “Comprei unhos pantalois e salíronme bois”. Pola palabra os coñeceredes e non falan moi distinto os de Becerreá e Navia, chegando pola dereita do outro lado da rúa: “Autocares La Directa, para llevar la espalda más recta”. En local diferente, explota a mesma firma a liña de Ourense; “con ises nós non timos nada que ver” afirma reservado un de Chantada, que cruza e entra no Viveiro botar unha perrita de augardente.
Bares. Cafés: o España, de barra longa, onde Fole vira o Grilo a punto de ser “erradicado” por manda dun aparente falanxista; o Metropol, amable estronicio; o Mónaco, elegancia chic da novidade. Onde comer e durmir: Fornos; a Madrileña; Casa Gerdiz, propietario don Emilio Reigosa Ladra -Amilio, di el-, sempre ás ordes do Caudillo. Tapiceiros, talleres, Armando Rodríguez Castro co butano. E o edificio de Sindicatos, moito cristal, placa escura, tres corpos, seis plantas: Empire State local poderían declaralo os que máis len o Progreso, Almanaque Mundial ou, se cadra, seleccións do Reader’s Digest.
Vai pasando a tarde e hai xente que empeza a achegarse ao cine. Non vexo ben que botan no Gran Teatro, e iso que o encerado amosa -branco de xiz sobre negro- letras ben grandes e claras. Logo virá algunha compañía teatral, quizá Carlos Larrañaga e María Luísa Merlo; o señor Gallego Tato ha de facer cumprida crónica da obra e posta en escena. No Kursal igual dan algo de moita acción, vaqueiros ou policías, porque catro ou cinco mozos acaban de meterse en Pastor Díaz con algunha présa; se cadra queren entrar antes no Bar Taller, polos bocadillos de xamón cocido.
Sempre hai movemento. O garda pensaba en retirar, pero aquel señor que vive catro ou cinco casas máis para arriba chega e dálle fala, en galego, liberal; o fillo deste, dez ou once anos, mira, escoita e ao mellor aprende. “Quen seica non anda nada ben é don Jesús Rof Codina...”.
Aquí primeiro houbo poterna, a ela iría dar o canellón do Gato Mouro, supoño; ben andado o século XIX construíron porta e xa se ve unha rúa por dentro: vía de diversos nomes, depende do tempo e o acontecemento. Agora chámanlle General Franco pero igual podía ser do Teatro, xa que hai un. Que en que ano estamos? Non lle dou palabra, nin a pedra mide ben por esas categorías humanas nin a pátina dá fe cabal; teño idea de 1967, que moito falan os pasantes e á forza dos días e o costume unha vai descifrando signos. Entender é cousa de hábito e interese, tamén ler pode selo. De tempo, e eu tempo teño.
En min, desde dentro, acaba General Franco e fóra, cruzando a Ronda, comeza General Mola. Esa vai dar ao tren, curva á esquerda e non me amosa máis ca oito ou nove casas, boa construción de pedra, balcón, galería. Unha pensión, tenda de ultramarinos, outra de electrodomésticos, un café, tres administracións de transporte. Que lles parece? Tiña que ser eu así, aberta, airosa, sinxela: de todo Lugo, o máis bulinte e dinámico ámbito é o que domino.
O meu ollo mira sen esforzo adiante e atrás. Fincada estou, e de esguello só vexo parede: á dereita a do “Garaje Americano”, pola esquerda a farmacia “La Salud”, dous edificios xemelgos que son do musicólogo Bal e Gai. De oídas coñécese o que hai para aló: na garaxe remata a Ronda de Castela e coa farmacia empeza a Ronda dos Caídos; na beirarrúa de enfronte e nas costelas da muralla, reas de edificación dobre, como dobre era o sentido da circulación viaria ata hai ben pouco. O bulicio tráeo, sobre todo, a parada dos coches.
Aí diante está a empresa Ribadeo, que ten pinta de ser a máis potente; aparece agora o Xosé Manuel González, debe vir esperar o seu medio primo, Marcelino de San Cibrao. Esta compañía ten liña con case toda a Costa, e á Coruña; chegan os mariñaos coma astronautas nun espazo, asfáltico, cheo de buratos negros. Acarón a Freire, que leva a Palas, Melide e Santiago; Miguel Cancio usará ambos servizos (da Veiga a Compostela, cinco probables horas e o que toque agardar polo medio); departe ao mellor Camilo Flores con Felipe Arias e andará por alí o Carlos Villanueva, todos tres dunha quinta; pode que tamén se faga presente o amplo feitío de Xosé Manuel González Reboredo, co pouso de quen leva carreira ben avanzada. Os señores universitarios.
Cabo de min, en castelán non moi desenvolvido contéstalle un garda municipal á señora que vive catro ou cinco casas para arriba; a filla dela, oito ou nove anos, mira, escoita e aprende. Un zunido vén da esquerda. Onda a farmacia, na esquina do mesmo edificio está a Gómez de Castro, Lugo-Vigo con parada e descanso en Lalín. Dous números para alá, os Veigas, que van e volven de Viveiro e A Fonsagrada; fonsagradinos son os boureantes que baixan do autobús, con Hortensio Gómez -sosegado- a ponderar: “Comprei unhos pantalois e salíronme bois”. Pola palabra os coñeceredes e non falan moi distinto os de Becerreá e Navia, chegando pola dereita do outro lado da rúa: “Autocares La Directa, para llevar la espalda más recta”. En local diferente, explota a mesma firma a liña de Ourense; “con ises nós non timos nada que ver” afirma reservado un de Chantada, que cruza e entra no Viveiro botar unha perrita de augardente.
Bares. Cafés: o España, de barra longa, onde Fole vira o Grilo a punto de ser “erradicado” por manda dun aparente falanxista; o Metropol, amable estronicio; o Mónaco, elegancia chic da novidade. Onde comer e durmir: Fornos; a Madrileña; Casa Gerdiz, propietario don Emilio Reigosa Ladra -Amilio, di el-, sempre ás ordes do Caudillo. Tapiceiros, talleres, Armando Rodríguez Castro co butano. E o edificio de Sindicatos, moito cristal, placa escura, tres corpos, seis plantas: Empire State local poderían declaralo os que máis len o Progreso, Almanaque Mundial ou, se cadra, seleccións do Reader’s Digest.
Vai pasando a tarde e hai xente que empeza a achegarse ao cine. Non vexo ben que botan no Gran Teatro, e iso que o encerado amosa -branco de xiz sobre negro- letras ben grandes e claras. Logo virá algunha compañía teatral, quizá Carlos Larrañaga e María Luísa Merlo; o señor Gallego Tato ha de facer cumprida crónica da obra e posta en escena. No Kursal igual dan algo de moita acción, vaqueiros ou policías, porque catro ou cinco mozos acaban de meterse en Pastor Díaz con algunha présa; se cadra queren entrar antes no Bar Taller, polos bocadillos de xamón cocido.
Sempre hai movemento. O garda pensaba en retirar, pero aquel señor que vive catro ou cinco casas máis para arriba chega e dálle fala, en galego, liberal; o fillo deste, dez ou once anos, mira, escoita e ao mellor aprende. “Quen seica non anda nada ben é don Jesús Rof Codina...”.
Entradas
15 comentarios:
Sempre a primeira que vexo, a miña Porta da Chaira, despois de seguir o rumo caprichoso do río Fervedoira achegándome desde o norte. Cantos gandeiros empoleirados terán saido por ela a espreitar as reses cargadas nos trens de hai tan só un século! Será algún día a Porta do AVE?
Dubido que o AVE, de chegar, o faga no sitio actual. Por certo, díxome o Xosé Miranda que o lugar onde fixeron a estación chamábase antes Barranco de Friás; arestora, o nome de Friás dáselle ao lugar que se encontra, ao pasar a ponte sobre a vía e mailo semáforo, apartando da rúa de Venancio Senra á dereita. Despois de Friás vén O Portiño.
Non sei se coñece eses lugares e topónimos, Lourixe, xa que entra por aí ao mellor desde Moncelos (ou A Feira do Monte), o Matodoso e Castro. Grazas, en todo caso, pola lectura e o comentario; pola atención.
Corrección á mensaxe anterior: onde di "rúa de Venancio Senra" léase "avenida de Carlos Azcárraga"). O solpor e o despiste, non inhabitual este.
A avenida de Carlos Azcárraga, eternamente en obras! Non coñezo moito os nomes dos barrios periféricos. O meu pai estudou no Seminario e as miñas tías nas Josefinas, sempre me falaron do centro urbán. Tamén eu cando me achego á cidade paro mais intra-muros.
A próxima viaxe que faga a Lugo, levarei como preciso mapa topográfico-sentimental as entregas do amigo González. Tratarei de seguir o seu itinerario. Parabéns.
O LUGO DE XOSE MANUEL GONZÁLEZ: O ideal sería unha visita a Lugo dos blogueiros desta casa (incluídos os de Lugo) á cidade das Murallas e dirixidos polo amigo Xosé M. González, como novo Otero neste caso lugués (ou novo Felipe Senén, que de guieiro de visitas culturais tamén sabe moito). Eu coñezo bastante esa cidade e quérolle ben, aínda que agora non a visite moito (fun moito máis nos meus primeiros anos universitarios, pois por alí tiña moza daquela, con estancias no verán na costa norte de Lugo. A través dela coñecín algo ós militantes nacionalistas de Lugo daquela hora: Xabier, Ovidio, Pedro Luaces, etc.).
Que lle sexa útil e pracenteiro é o meu desexo, AP-C. Canto aos lugares precisos, segundo os lectores lugueses saben, esta entrada contén sobre todo evocación. Os edificios apegados á Muralla hai moito que desapareceron. Aquela rúa do General Mola chámase de Castelao desde hai case trinta anos; moitas das casas consáervanse, non así os establecementos: unicamente, onde estaba o Café Metropol abriron hai pouco outro chamado Met-Bar. A daquela rúa do General Franco chámase arestora, en efecto, do Teatro, pero o Gran Teatro hai anos que se tirou, malia notable campaña cidadá en contra, con empeño particular de Cacharro a prol do derrubamento: no seu lugar, unha ampla edificación leva o nome da empresa de espectáculos; o antigo Café España é Reastaurante España desde hai tempo.
A Casa dos Sindicatos segue alí, xa non tan destacada polo gaño en altura dos edificios colindantes. Onte pasei pola rúa de Pastor Díaz e do Bar Taller queda a parede frontal, que tirarán un día destes; hai tempo que desapareceu o Cine Kursal e, claro, no seu lugar hai un edificio con aparcadoiro nos baixos que se chama "Kursal" xustamente.
A Porta fica. Nin as persoas citadas seguen todas vivas; algún dos óbitos, ben recente, aínda toca na familia.
Non lera a última mensaxe antecedente. Ben sei, Marcos, quen era a moza. O que igual ti non sabes é que Ovidio -supoño que falamos do mesmo- é meu irmán. E esa visita, cando queiran.
Descoñecía que Ovidio fose o teu irmán. Non vos relacionaba directamente. Coñecíaos de forma moi tanxencial, de visitas esporádicas. Pero vivín ben aquel proceso, ano 1977, creo, cando o Bloque (e a UPG) deciden abrirse a campos ata daquela vetados, cunha serie de documentos que foron moi debatidos (e tamén criticados negativamente por algúns) feminismo, homosexualidade, dereitos dos marxinados, etc. E en todo iso, á marxe da opinión que teñamos deles, o grupo de Lugo e Luaces tivo un claro protagonismo, como seguro ben coñeces. Por certo este grupiño foise logo do Bloque e algúns deles montaron un colectivo que creo que se chamaba Comisión Internacional (ou Trilateral?) Antiimperialista ou algo así. Debo ter nalgures un amplo dossier que prepararan de ensaios sobre política interncional.
Había outro Ovidio, loiro, que era de Ferreira do Valadouro e daquela no círculo máis cercano a Pedro Luaces; se cadra era este, aínda que por outros detalles ao mellor era meu irmán, que vén sendo o Ovidio González desde o comezo na redacción deportiva da TVG.
Algúns dos que ti dis marcharon do Bloque entre as dúas décadas. Luaces, cun grupo moi relevante de militantes (en número e peso político) deixaron a UPG no 81 ou 82, despois de levar a un Congreso proposta de modificación da liña política, nun sentido, nalgúns aspectos, cercano ao eurocomunismo; noutros, moi na liña de Camilo Nogueira: de feito, algo colaboraran despois con Esquerda Galega, mesmo integrados varios deles nunha candidatura electoral.
Iso da Comisión sóame ao primeiro dos grupos e un rapaz cuxo nome non lembro.
Home, González, eu coñecín ao seu irmán Ovidio aló no Pleistoceno (xa sabe, cando todos eramos dinosauros). Un bo rapaz, sen dúbida. Logo meteuse na TVG e, como paso dos deportes, perdinlle a pista.
A verdade e co amigo Xosé Manuel da para moito. De novo noraboa.
Recordo que a miña primeira colabouración ca A NOSA TERRA, alo polo 78 foi por medio de Luaces e por aquel entón a súa dona.
Luaces, nos oitenta entrou cun cargo de confianza na Deputación Provincial de Cacharro e desapareceu da vida politica pública de Lugo -na que chegou a ser un semideus-, para converterse na mán executora de Cacharro, xunto con Alvarez Paredes e Iravedra Lestal, e encher o ente provincial -horrible palabro- en un formigueiro de "roxos" cun cento por cento de afiliados a UGT, que acadaron ter o millor convenio colectivo de calquer administración do país, para funcionarios, contratados laborais e interinos que por medio das promocións internas fixeron da Diputación de Lugo, un auténtico fora borda nas eleccións, xa que dende o primeiro ata o último todos eran axentes eleitorais do PP, e claro está todo esto organizado por Luaces.
Obviamente que os dous Ovidios existen aínda que a quén queremos maís é o González.
A porta a que se refire Lourixe, aínda lle seguemos a chamar A Porta da Estación, o que non teño claro e si é pola antiga Estación de Autobuses que alí había ata os anos 60 ou por sela que daba salida da cidade para coller a da RENFE.
Coñezo xente que a Rúa Pastor Díaz ainda lle chaman a Calle de Pita, non sei por qué, e moi cerquiña de alí ata que construiron os novos edificios de Telefónica había unhos chalés e un Sanatorio que lle chamaban o de Santo Angel cunha conformación modernista preciosa.
Seguiremos se Xosé Manuel quere que polo rumbo que leva vainos reventar os miolos da memoria
Para XMG: Referíame ó teu irmán, Ovidio Gzlez, o da TVG.
Supoño que a evolución de Luaces e algúns do seu grupo, que resume Xaime, é ben coñecida, cando menos dende Ourense: con el andaba o Matías, un dos mellores cadros da UPG daqueles templos pleistocenos.
E o da Comisión que eu citaba era un tal Xabier, moi intelectualizado e ideoloxizado, do que non volvín saber e que daquela colaboraba con Luaces na redacción destes documentos.
Estás de broma, Marcos. O Matías era un arroutado de moito c. (que non quere dicir cadro, senón ca...).
De todos modos, non todo na Deputación foi axente electoral do PP; eu mesmo teño alí algunha amiga de vello que navega ben lonxe.
Buf, en efecto, canto dato sae. Primeiro co Xaime: os chalés que daban á calle de Pita eran os Chalés de Vega, polo médico republicano -ben sabes- Vega Barrera, de quen fora tamén o fermosísimo sanatorio e fusilado no empezo da guerra; é un dos portaestandartes da chamada "memoria histórica " daquel tempo na cidade. A Estación da Porta era a do ferrocarril, seica aínda ao mellor lle chamaron á rúa de Castelao Baixada da Estación, e ben sabes que a escadaría de máis abaixo segue co nome "Escalinata da Estación". O outro Ovidio, por desgraza, non se ha contar no mundo dos vivos; onde vai xa que subiu, seica tamén, nun cabalo que non hai quen domine: ben coñecemos a historia e as súas perdas.
Marcos: o tal Xabier era aquel de quen eu non lembraba o nome; curmán da Marisa, muller de Luaces, hai moitos anos que deixei de velo. Non así ao Matías, que supoño continúa como secretario dalgún concello por aí. Como militante entregado e decidido, posiblemente non había outro igual; e arroutado non sería, posiblemente, aí palabra mal usada.
Publicar un comentario