21 jul 2007

San Fernando en hora maina

ENTRE HORTAS E PORTAS (Xosé Manuel González).
6. Aristocracias.

Nalgún país viríanlle chamando “españolada” a notable desmesura canto a gasto, profusión e arrogancia; sóubeno en Dumas traducido e víñame á cabeza o romance do Duque de Rivas “Un castellano leal”, onde certo conde de Benavente lle pón lume ao seu pazo toledano tras obrigalo o rei a hospedar alí un traidor. Españolada aparentaba tamén aquela historia de que a Porta San Fernando se abrira para lle dar paso franco a Isabel II e mailo fillo cando no 1858 chegaron a Lugo procedentes da Coruña; algo de lenda urbana debía ter, xa que segundo un rexistro a obra comezou no 1852 e o ano seguinte seica estaba rematada; por moita reverencia que lle fose outorgada á súa moi constitucional maxestade, semella un tanto inverosímil a práctica de prever e executar cun lustro de adianto: aínda non se restauraran as Olimpíadas, nin moito menos se desenvolvera o fenómeno especulativo e negocial que agora vai canda elas. Como for, aquelas reais persoas inauguraron a nova entrada á cidade e chamóuselle inicialmente “do Príncipe”, en homenaxe ao infante don Alfonso.

En San Fernando comeza a Terra Cha, ou algo así dixera o Manuel María; se correcto, unha boa parte dos chairegos viven aquí desde hai décadas, porque moi longa é a Avenida da Coruña. No ano 1962, cando a Porta foi reedificada e ampliada, case todo o mundo lle chamaba á vía Carretera da Coruña, e en efecto daba máis impresión de estrada, con muros, tapias, bastante espazo libre en vésperas de oferta urbanística, numerosa edificación popular e humilde: cal, baixo e planta alta con angosta xanela, porta de dobre folla; só no primeiro treito algunha ampla construción de cinco ou seis andares marcaba selo burgués aínda limitado extramuros. En tempo laboral, bulicio de almacén e industria, non tenda de modas; o matadeiro da FRIGSA empregaba centos de operarios. En festivo, xente camiñando cara uns espectáculos deportivos a miúdo seguidos desde o alto e sen falta de risco físico (“¡Báguense de los tegados!”). Hai fútbol de cada dous domingos no estadio “Ángel Carro”. O Clube Deportivo Lugo non ascende pero anda entre os mellores da Terceira galega, co Rácing de Ferrol primeiro e logo o C.D. Ourense, que traen canda eles notable e pouco acovardado continxente torcedor. O público lugués bérralle ao Seara e ao Pataco, aplaude a fineza do ariete Tarro e a contundencia focega do central Simón.; xa Severino Reija marchara da Carretera da Coruña e formaba en Zaragoza cos Magníficos. Apupan o árbitro ambos bandos por cadansúa vez, algún se cadra vai ao campo no obxectivo fundamental de berrar “cacha pelada!”. Ao mellor un infantil, xuvenil Raúl García de Loza contemplara o paso dos inminentes vociferadores; ou sentaba entre eles, igual.

A unha banda e outra da longa arteria urbanizábase a alegada Chaira, medraba Lugo -xa foi dito- nomeadamente cara ao norte e o nordeste. Cando os anos da posguerra, un tal Rolo vendera en predios certa propiedade rural onde rapidamente se trazan rúas e prolifera edificación nova, húmida, urxente. Agro do Rolo se lle chama por décadas a un barrio que a erección de igrexa e parroquia converterá na Milagrosa. Espazo obreiro no que os rapaces traballaban desde novos, había pouco estudante e quen nacera nos cincuenta mantiña parte do vigor moral desenvolvido por emigrados e supervivintes. A casa que foi do Rolo estivo alí durante moitos anos, dando posibilidade para centro estudoso ou conmemorativo daquel éxodo e renovación sociolóxica; pero houbo antes derriba, e agora un bloque de vivendas no cruzamento entre a rúa da Milagrosa e a de Xulia Minguillón, chamada nos sesenta Romualdo de Toledo.

Existen vidas humildes que exercendo humildade podiamos considerar exemplares. Na Milagrosa, en Romualdo de Toledo, vivía desde neno Paco Nieto. Con dezaseis anos transporta na vespino o que lle mandan entre a oficina de Radio Popular na rúa da Raíña e o estudo preto do río; algo vai ao Instituto en horario nocturno. Logo empeza na emisora coma controlador de son; madurece coñecendo o medio, a sociedade local, acada experiencia política, forma familia. Perde o traballo nunha regulación laboral; arrisca, participa en diferentes empresas innovadoras onde sucesivamente vai quedando á marxe.

Imaxine por un momento que perde todo, practicamente todo o imaxinable excepto pais, irmá, teléfono móbil e algúns amigos que case nada poden facer para valerlle. Imaxínese con máis de corenta e cinco, buscando a vida coma de vinte; vendendo cousiñas, traballando en varios sitios, eventualmente lucrando algún alleo co patrimonio de coñecemento e credibilidade atesourado por décadas. Imaxinen que aos cincuenta a saúde advirte, e advirte seriamente.

Por certa literatura do século XX diríase que ou o mundo é exclusivamente un val de bágoas ou a sociedade marco ineludible de sordidez opresiva e o individuo irredento perdedor. Porén, coma en certo cinema americano hai historias que reconforta narrar polo seu desenlace. Laus Deo, como dicían os vellos, e á condición humana.

11 comentarios:

Anónimo dijo...

Penso que é prerrogativa recoñecida que o autor louve algún amigo na súa obra; a Dante me acollo, aínda con sensación de ousadía. Penso, ademais, que a historia particular coa que remata este escrito non é inconveniente, pois rara vez o serán as que difunden esperanza.

Xa desculparán a reiterada teimosía no persoal.

Anónimo dijo...

Colixo, amigo González, que vostede é un dos contertulios radiofónicos do programa do seu amigo. Mágoa non poder escoitalo: o qué di e, non menos importante, cómo o di.

Anónimo dijo...

¿Non está en Internet esa radio?

Anónimo dijo...

A Cadea SER, en Internet, non dá entrada ás emisoras locais; daquela, non se pode escoitar o "Clube de opinión", que é tertulia ben plural e interesante, un dos espazos politicamente máis seguidos nesta cidade. Non son eu dos contertulios; a amizade vén de cando cantamos xuntos, hai trinta e cinco anos, non sei se o viron nos datos.

Anónimo dijo...

Se tomaron algún interese en cousas luguesas, no número corrente d' "A Nosa Terra" hai un artigo de Xosé Miranda, ben interesante, sobre toponimia local de aquí. Notablemente documentado, notablemente interesante e con estimacións relevantes sobre o tema: toponimia urbana e perda do patrimonio toponímico en xeral. Non debe estar na rede, pero paga a pena buscar o número en papel.

Anónimo dijo...

Interesante o artigo de Miranda.Por certo:dígalle que os sapos,en certas épocas do ano andan polos ríos e regatos,e "cantan" (cro-cró).

Entre a opinión de Fole i Elixio Rivas en cuestión de toponimia...qué quere que lle diga.Eu porfiaría por Elixio (non apostaría).

Vóulles dar unha idea,que de seguro xa teñen posto en práctica:Se algunha vez visitan algún dos Museus militares de Portugal,fíxense ben ,nunhos mapas militares antigos que incluen cáse toda Galiza,nos topónimos e incluso na orografía que apresentan.Poden levar sorpresas dignas de análisis.A mín acóntecéume de levar varias.Cóntolles unha:Perto da miña póboa,o mapa marcaba un río que eu nunca vira,nen siquera en mapas antigos españóis(non alcanzaban a resolución).Perguntéille á miña abóa e díxome.Sí,a miña nai falóume de que cando era nena había alá un río que logo secóu...

Anónimo dijo...

Xaora, Rivas Quintas éun lingüísta e Fole era un simpático fabulador; as súas "etimoloxías" son célebres entre os sabedores, eu lembro agora a de Cospeito (seica procedente de Conferatu(m) -segundo teño oído, e non a el- mediante non sei que ximnasia fonética ou lexicolóxica).

Élle ben interesante o que di dos mapas portugueses; espero lembralo en ocasión propicia.

Manuel Ángel Candelas Colodrón dijo...

A faceta da etimoloxía dentro dos estudos filolóxicos é a máis temeraria. Os límites científicos desta disciplina son moi confusos e polo tanto é leira axeitada para a especulación fantasiosa. Non estou a falar de ninguén en concreto (e menos, por suposto, do artigo de Miranda que non lin), pero acho veleidades na práctica e non digamos na difusión de tal ponliña da Filoloxía.

Anónimo dijo...

Amigo González: seguro que vostede xa as ten, pero queríalle enviar as NORMAS DE EDICIÓN
PARA A POESÍA TROBADORESCA
GALEGO-PORTUGUESA MEDIEVAL, que me chegaron por correo, pero non teño o seu enderezo. Mándollo ao amigo Marcos para que llo expida ou como fago?

Anónimo dijo...

Case mellor, Arume, que o Marcos lle dea o meu enderezo, que non vou difundir aquí. Agradézollo ben.

Canto ao da etimoloxía: coma noutros estudos humanísticos, chega un momento no que cómpre intuír ou arriscar; a ciencia ten notorísimos límites. Eu non son en absoluto contrario ao que vde. chama especulación fantasiosa; canto a Fole, que non tratei, ignoro se as súas "etimoloxías" eran cousa en serio ou puro, perdoando, cachondeo, aspecto da vida ao que era ben afeccionado. Divulgo aquí anécdota que me contaron del.

Nunha tertulia, conta un dos participantes que en certa misa de ocasión sobranceira o cura despistouse e realizou a consagración dúas veces. Comentario (aproximado) de Fole: "Pero iso é a rehostia!".

Perdón por transcribir a expresión, cousa inevitable.

Anónimo dijo...

Con toda a información,calquera decide bén.
Con pouca información,sólo deciden bén os bós.
Os perfectos, deciden na absoluta ignorancia.

(Non lembro o nome desta lei,pero dedícolla a X.M.Glz)