Cen anos de historia cultural
1990: narrativa de xénero
13.01.2008

A narrativa do ano 1990 foi abondosa en libros e xéneros e tamén en calidade. A narrativa de xénero semellaba chantar raíces no país, sobre todo no xénero policíaco e nas historias de aventuras. Xavier Alcalá, nesta liña de novela de aventuras, mesmo nos abafantes ambientes tropicais, publicaba Cárcere verde. Falábase moito daquela da pegada do realismo sucio e do apoxeo da novela negra: Ambulancia, de Suso de Toro, que se ten definido como novela negra sen detectives nin policías (S.Gaspar); Non hai misericordia, do seu irmán Xelís de Toro, que mereceu o primeiro premio de narrativa Cidade de Lugo; Os ollos da noite, de Ramón Caride; e Sangue sobre a neve, de Manuel Forcadela. E seguíase a falar do premio Blanco Amor 1989 (O crime da rúa da moeda vella, de Román Raña). No territorio do relato breve foi recibido con entusiasmo polo público e crítica Un millón de vacas, de Manuel Rivas, e Xosé Miranda gañaba a segunda edición do premio García Barros de novela con Historia dun paraugas azul. Das mesmas datas son Ártico, de Xavier Queipo; Riosil, de Valentín Carrera; e dúas obras das que se subliñou o sutil emprego do humor: As baleas de Eduardo Reinoso, de Afonso Álvarez Cáccamo, e Quando o sol arde na noite, de Joel Gómez. Ademais, Xerais reeditaba Caixón desastre (1983) de Suso de Toro e mantiña entre os libros máis vendidos Land rover, do mesmo autor. Darío Xohán Cabana daba a coñecer a súa novela Fortunato de Trasmundi, finalista do Blanco Amor, e o poeta Manuel Forcadela achegábase á narrativa con Paisaxe con muller con barco, premio García Barros, novela complexa e culturalista na que se teñen apuntado ecos oterianos. Galaxia editaba Terra coutada, novela de Antonio Fernández Pérez, mestre da comarca verinense exiliado na Arxentina, unha obra escrita no 1950 e de raíz autobiográfica, que non se publicou ata 1990, con limiar de Otero Pedrayo. Artusa era a contribución do narrador Lois Diéguez, nunha obra de personaxes infantís inseridos no Lugo romano.

Nas letras xuvenís e infantís citemos cando menos títulos como As aventuras de Breogán Folgueira, de Darío Xohán Cabana; O talismán dos druídas, de Pepe Carballude; O buzón dos nenos, de Úrsula Heínze; As flores radioactivas, no rexistro da ciencia-ficción, de Agustín Fernández Paz, e A rota dos adeuses, de Luís Rei Núñez. Pola súa banda Luisa Castro publicaba en castelán a súa primeira novela, El somier.

Edicións Xerais quixo impulsar o novo xénero da narrativa erótica cos dous volumes de Contos eróticos. Eles/ Elas, que con todo non tivo logo continuidade. Entre os ­autores estaban Manuel Rivas, Luisa Castro, Helena Villar, Antonio R. López, Bieito Iglesias, Xela Arias e Manuel Guede. Na poesía, o concello de Noia recuperaba o poemario de María Mariño, Verba que comeza, nunca fermosa edición con debuxos de Reimundo Patiño e co limiar que lle fixera Otero Pedrayo no 1960. Fiz Vergara Vilariño daba a coñecer o volume Nos eidos da bremanza, nunha liña de poesía intimista e da paisaxe. Miguel Anxo Fernán-Vello vía recollida a súa poesía nunha escolma en castelán preparada por Luciano Rodríguez, La raíz poseída (Ed. Olifante). Deste ano é o segundo libro de Antonio Rodríguez López, Manual de masoquistas, breves textos en prosa poética inzados de ironía, lirismo e mesmo o melodrama e a parábola. Outros volumes de poesía do 1990 foron Ningún cisne, de Manuel Rivas, premio Leliadoura, tamén a xogar entre o humor e a ironía como elementos distanciadores; Banquete, de Lino Braxe; Labirinto de inverno, de Fermín Bouza; e O mar perdido, de Manuel Xosé Neira.
Clásicos en galego. Para a normalización cultural e editorial do país, foi unha gran nova o nacemento, no 1990, da colección Clásicos en Galego, publicada pola Xunta, que tivo entre os seus primeiros títulos as traduccións de O Cantar de Roldán (versión de Camilo Flores), das Elexías de Tíbulo (por Xosé A. García Cotarelo) e de varias pezas dramáticas de Shakespeare, da man de Miguel Pérez Romero. Ademais, o Consello da Cultura Galega publicaba a Ilíada, de Homero, na tradución galega do profesor Evaristo de Sela. Outra nova cultural do ano foi a aparición, despois das dúbidas sobre a súa existencia, de Las tinieblas de Occidente, de Vicente Risco, publicada por Sotelo Blanco cun estudo de Manuel Outeiriño. A revista Grial dedicaba un monográfico (n. 107) ós problemas da lingua galega e Luís Rei Núñez, no ronsel de Víctor Freixanes, entrevistaba a doce galegos do mundo cultural en Oficio de escribir: Fole, Ramón Piñeiro, Del Riego, Novoneyra, Ferrín e Casares eran algúns dos escollidos. Na Coruña eran moi seguidas as tertulias dos xoves da A.C. O Facho e en Ourense nacía o Clube Cultural Alexandre Bóveda, que entre as primeiras actividades tivo un ciclo sobre Galicia en Europa.

(o artigo completo)