CEN ANOS DE HISTORIA CULTURAL
1908: O ENTERRO DE CURROS

(A imaxe procede dos fondos da RAG)

O enterro de Curros na Coruña foi un dos grandes eventos culturais de todo o século XX. Ningún escritor galego tivo unha despedida tan apoteósica. Colocáronse bandeiras nos balcóns, pecharon antes os comercios, os Círculos Recreativos enloitaron os seus balcóns, encendéronse as farolas do alumeado público e cubríronse de crespóns, e disque corenta mil persoas acompañaron o féretro na cidade herculina. O poeta de Aires da miña terra morre o 7 de marzo de 1908 no Centro Asturiano da Habana por un problema cardíaco. Ás 11 da mañá o seu corpo é trasladado aos salóns do Diario de la Marina e é embalsamado por médicos do Centro Galego, para ser trasladado ao día seguinte a esta sede, segundo contan Belén Fortes e X.A. García López. Institucións como o Casino Republicano coruñés (do que Curros era socio honorario), a Liga de Amigos e a Academia Galega, presidida por Murguía, son os primeiros en declarar o seu pésame. O 10 de marzo a Asociación da Prensa da Coruña, que presidía Manuel Casás, lanzou a idea do traslado do cadáver á Coruña. La Voz de Galicia informa con detalle destas xestións, mentres outros medios respostan con indiferencia á morte do poeta celanovés (véxase a crónica detallada destes días en Curros Enríquez. Crebar as liras, A Nosa Terra, 1987).
O 20 de marzo o cadáver de Curros zarpa no vapor Alfonso XIII dende A Habana. Con el veñen José López Pérez, presidente do Centro Galego (contra o que Curros escribira un poema moi crítico); o egrexio compositor Castro Chané e o poeta Nan de Allariz, representando ao Diario de la Marina da Habana. Os restos do poeta chegan o 31 de marzo á Coruña, cobertos pola bandeira de Cuba, e son recibidos por concellais da cidade e representantes das asociacións promotoras do traslado. Neses días vendéronse “infinitos” exemplares dunha tarxeta postal coa foto de Curros en Bonaval, depositando flores no sartego de Rosalía (o 27 de setembro de 1904), co seu poema “Na tomba de Rosalía” no reverso. A prensa ofrece detalles da capela ardente instalada na planta baixa da Casa do Concello da Coruña, con Curros rodeado polo escudo da cidade e a bandeira galega e acompañado, en primeiro lugar, do seu fillo Adelardo e da súa irmá Ramona. O 2 de abril, ás 3 da tarde, tivo lugar o multitudinario enterro que, despois dunha dura polémica entre partidarios dunha cerimonia civil e outros dun enterro relixioso, finalmente foi polo rito católico, como quería o seu fillo Adelardo. O cadáver repousou no nicho 92 do 3º departamento do cemiterio de San Amaro, cedido polo Concello.
O 3 de abril celébrase unha velada fúnebre no Teatro Principal coruñés na que participan Murguía, Filomena Dato, Manuel Lezón, Lisardo Barreiro, Alfredo Vicente, Linares Rivas, Cabeza de León, Manuel Casás, Lugrís Freire e López Pérez. O 12 de abril haberá tamén no Teatro Circo da Coruña un novo acto en honor de Curros e en protesta polo seu enterro católico: este foi auspiciado polo Casino Republicano, Unión Campesina, Antocha Galaica, Jóvenes Republicanos Librepensadores, Escola Laica e outras asociacións radicais. Alí léronse algúns dos poemas máis críticos do celanovés como “A igrexa fría”, “Mirando ao chau” ou “Diante dunha imaxe de Iñigo de Loyola” e pronunciáronse fortes ataques contra os “ajesuitados” da cidade en expresión do Sr. Arias, de Antorcha Galaica. Non faltaron as críticas a Vicenti e a Adelardo Curros por permitir o ritual relixioso. En cambio, o Sr.Martín, de Izquierda Solidaria, comparou a Curros con Jesucristo e M. Martínez dixo que o cemiterio da Coruña quedaba secularizado dende o momento no que alí era enterrado Curros. Tamén en Madrid houbo unha velada necrolóxica no Ateneo por iniciativa de Segismundo Moret.

(Ver Comentarios)