González Tosar, reposto, segue a escribir
Días pasados, como moitos saberedes, o amigo Luís González Tosar, gran poeta e presidente do PEN Clube galego, deunos un susto: un dos tres Cs famosos, en formato de infarto. Repúxose e vímolo en Compostela: hai que coidarse moito e facerlle caso ós médicos, quédanche moitas cousas por facer. De momento, podemos seguir a gozar dos seus artigos en El Correo Gallego ou en Galicia Hoxe, por exemplo, este de hoxe mesmo, "Desamparo e clorofila".
(Na imaxe, compartindo un agradable cantar en Celanova, na Casa dos Poetas, tras entregarlle o premio a Acisclo Manzano, setembro do 2004: con Tosar, Méndez Ferrín, Marcos de Auria e Sexismundo Bobillo).

Homenaxe a Manuel Gómez del Valle
Celebrouse onte unha homenaxe masiva (arredor de 140 persoas) no Ateneo de Ourense. organizada polo Foro da Memoria.
Falamos nese acto Manuel Peña Rei, Xesús Alonso Montero e o asinante destas liñas, ademais de Laura Pérez Landeira, unha ferrolá que logrou emocionarnos recitando poemas de Machado, Lorenzo Varela, Ramón Cabanillas e Luís Cernuda, e Ernesto Gómez del Valle (fillo do Ernesto irmán do poeta mártir) que deu as gracias en nome da familia, tamén presente.

Pan por Pan sábado 17 xuño
Aínda gardo un vello libro de literatura de Bacharelato no que viña unha brevísima nota sobre García Lorca que remataba así: “Murió en 1936”. Sen máis, coma se falecese por accidente ou enfermidade: esa era a historia que ata nós chegaba no franquismo. Tardamos en saber o que significara a guerra española tamén na masacre das súas mellores voces, mortas na represión ou no exilio: Lorca, Machado, Miguel Hernández. Menos aínda se falaba dos poetas mártires galegos: quen sabía daquela quen eran Roberto Blanco Torres ou Manuel Gómez del Valle, o poeta comunista ourensán que homenaxeamos onte? Ou o artista católico Camilo Díaz Baliño ou o editor Ánxel Casal. Non é un capricho o empeño de hoxe en recuperar a memoria. Nin un aceno de desquite. É só que non queremos vivir nun país queixoso de alzheimer histórico.

Dous datos para a historia: a primeira recuperación deste poeta, do que só quedan algúns poemas publicados (en castelán), tivo lugar no Liceo ourensán, cunha conferencia de Xesús Alonso Montero, no ano 1995 (24 novembro), e no III Encontro de Escritores Ourensáns: eu mesmo fun o organizador daquel acto. Logo, en 1999, Alonso Montero publicou o único estudo a fondo que existe do autor, na revista Madrygal, da Complutense de Madrid, onde estudiou o propio Alonso. O artigo, titulado "Manuel Gómez del Valle, poeta, comunista e mártir (1906-1936)", está na rede e podedes consultalo en PDF (está publicado no n.2, 1999: síntoo, pero non logro incluir a ligazón).

(Imaxe: o retrato de Manuel Gómez del Valle, por M.Prego de Oliver. Era un mozo ben guapo, dicían mesmo as señoritas de Auria, asasinado con 30 anos polas bestas da barbarie).

Denuncias no reino do disparate
(Andoliña venres 16 xuño)
Carlos Callón, segundo informan os xornais, decidiu denunciar a Presidencia da Xunta e a Consellería de Educación diante do Consello de Europa por presuntas trabas ao proceso de normalización do idioma: a nova pertence, como outras que cada día chegan á prensa escrita, ao reino do disparate. Ninguén en Galiza pode pensar que o problema do galego hoxe sexa Emilio Pérez Touriño ou calquera outro alto cargo do seu goberno. Pérez Touriño preside un goberno progresista e galeguista, que se comprometeu a aplicar o Plan de Normalización Lingüística e que está a anunciar medidas novas en defensa do idioma, discutíbeis, como todo, pero orixinais de seguro.
Que sucede logo? A única explicación que entra dentro do campo da razón é que estamos ante un novo episodio de loita partidaria, cun certo aceno sectario e mesmo contraproducente na intelixencia política do goberno de coalición: non esquezamos que o goberno denunciado ante o Consello de Europa é tamén o goberno dos nacionalistas do BNG (ou non?). Callón e os seus colegas están a tirar por terra, con este tipo de actuacións, o creto político que a Mesa gañou en moitos anos en amplos sectores do noso tecido social.

PECHAR GUANTÁNAMO, AXIÑA!
(Andoliña xoves 15 xuño)
A Unión Europea reclamou nesta semana o peche da base de Guantánamo, onde os Estados Unidos manteñen en gaiolas ao aire libre, sen ningún tipo de dereitos legais, a 460 supostos terroristas dende o 11-S. Estes días houbo tres suicidios de detidos naquel limbo legal que nin sequera estaban acusados formalmente acusados. Á marxe de calquera garantía xurídica, os presos de Guantánamo en teoría son vixiados constantemente, cada dous minutos, e padecen torturas como a “privación sensorial”, isto é a privación da súa capacidade de falar, de ver, de oír, de ulir e de tocar. Unha situación que atenta contra todos os dereitos humanos. O propio ministro español de Asuntos Exteriores declarou: Guantánamo é unha anomalía, e canto antes o pechen, mellor.
O cidadán canadense Omar Khadr, que foi posto en custodia cando tiña 15 anos, ferido en Afganistán, presenta, segundo o doutor Eric W. Trupin, os síntomas psicolóxicos propios das persoas vítimas de tortura: os grupos de Ourense e Almería de Amnistía Internacional están a enviar postais en pro dos seus dereitos legais ao Fiscal Xeneral dos Estados Unidos e ao primeiro ministro de Canadá. Estas campañas son a súa única esperanza para que teña dereito a un xuízo xusto. (Imaxe: un dos cadros da serie de Botero inspirados nas torturas de Iraq).

Onte en Ourense, baixo a bandeira de Nunca Máis
No remate da presentación de A terra cantada, na libraría Torga, da rúa da Paz de Auria (a mesma de don Ramón, Risco, o Xocas..., a antiga rúa dos Zapateiros). Na foto, Carlos Varela, Camilo Nogueira, a súa compañeira Paz, Xavier Paz e o blogueiro que asina estas liñas. (Foto de Xulio Outumuro).

A terra necesita ser cantada
"Unha terra que non é cantada é unha terra morta, se os cantos fosen esquecidos a propia terra remata por morrer": con esta cita de Bruce Chatwin comeza A terra cantada, o novo volume de Camilo Nogueira que presentamos onte en Auria. Un vasto conxunto, 80 textos, de diversa procedencia e cronoloxía, dende artigos de prensa ata discursos parlamentarios (en Galiza e en Europa), que amosan a faciana reflexiva dun home de acción que marcou dun xeito moi relevante as claves do nacionalismo contemporáneo (algúns non llo recoñecen, pero ese é outro problema). Moitos deles foron publicados na prensa e outros son inéditos, como as súas intervencións no Parlamento Europeo arredor do Prestige ou de crítica á dereita autoritaria de Berlusconi.
Hai no libro textos que van dende 1981 ao 2005, todos cunha mesma voz, de gran coherencia: dende a reclamación en sede parlamentaria da volta dos restos de Castelao ata a afirmación das súas fondas conviccións europeístas ou a necesaria esixencia, hoxe, dun Estatuto de nación. Ese que, segundo Rajoy, non se pode parecer en nada nin ao catalán nin ao andaluz. Por suposto que o Estatuto debe ter unha cara de seu, pero non con menor status que os xa aprobados.
(Imaxe: detalle de Venus e Cupido, de Bronzino)

Carta-artigo dun vello amigo
Un vello amigo, dos xa arredados tempos de Compostela, escribe un artigo en xornal.com, onde colabora habitualmente, no que evoca aqueles tempos dos ERGAS de mediados dos 70 e tamén me dedica unhas gabanzas inmerecidas (oxalá fose tan bon estudante como el insinúa nas súas verbas). Ben, en agradecemento e sabendo que é lector deste blog, aí vai o seu artigo:
Estilos de corrector Xosé M. González (luns 12 de xuño de 2006)
Aplicando ás culturas a metáfora do corpo, serían espiña dorsal certos pensadores e artistas con rigor, erudición e profundidade en análise e palabra. Na diacronía xorde a evidencia de Murguía ou a de Otero Pedrayo. Sen afán de comparar, Marcos Valcárcel é vértebra do sistema galego no tempo presente. Semella vocacional. Evocaba Xosé Manuel Sarille como, na eclosión militante de hai uns trinta anos, ninguén de ERGA dedicaba tempo substancial ao estudo quitado o Marcos; son testemuña indirecta de que así era e así debeu seguir xulgando polo froito. Hai pouco estreou blog, e nel -alternando con certas saudades, convidante crónica e información varia- atopo o raro selo de quen falando sobre si porta voz colectiva: onte contaba unha historia de censura e rabenamentos varios na relación coa prensa. E aí quería dicir eu tamén un par de cousas. Non tocante a filtro ideolóxico en tempo de liberdades -que Valcárcel xa é dabondo claro-, si sobre certa práctica da que este Xornal debe quedar exento, dado que a min persoalmente nin sequera un til me trocan. Paralelo ou substituto do que nun tempo se chamou “corrector de estilo” ou “lingüístico”, adoita haber arestora nas redaccións quen supervisa o texto preparado para publicar. É sen dúbida labor importante, encomiable canto a puír o traballo da casa e eliminar grallas involuntarias no artigo de opinión; non así, pola contra, cando se muda o que o colaborador incluíu conscientemente e non coincide co gusto, criterio ou avío profesional do revisor: tocar na vontade ou o estilo dun asinante supón certa caste menor de tiranía perfectamente evitable. Dígoo como quen o sofre. Téñenme xuntado parágrafos; conferido patente recarga ao que eu procurara leve e suxerido; aplicado a ortografía vella a textos do 2003 ou 2004; posto un “a” (preposición) a complemento directo non persoal. Seguramente algún lector avisado atribuíu tales torpezas a desleixo do autor; en todo caso, incomódame tal intervencionismo. De feito (sempre queda Xornal excluído) algunha vez no meu caletre fixen mentes de deixalo. Pero que lle queren, conservo o aquel da escrita e recoñcecemento a quen me difunde. Por outra banda, xusto é recoñecelo: un tamén foi corrector.

Os zocos de Lito, meu amigo
Unha fermosa historia da emigración americana, moi ben contada hoxe mesmo, en Galicia Hoxe, por Afonso Vázquez-Monxardín.
(Imaxe: os zocos non de Lito, senón de Van Gogh, 1888)

Da memoria e dos seus misterios
Disque está comprobado que a partires dos 60 anos lémbranse máis cousas da nenez que cando un ten 40: xa lles contarei, se aló chego. Din tamén que na vellez se recuperan moitos recordos dos nosos primeiros anos que quedaron gravados con detalle: a causa disto estaría en que nesa época facemos moitas cousas por primeira vez, como ir ao colexio, recibir un castigo ou ver o mar, e por iso manteñen unha maior permanencia. Sen dúbida, como di o psicólogo holandés Douwe Draaisma nun recente traballo, a nosa forma de percibir o paso do tempo ten moito que ver coa cantidade de experiencias novas que nós mesmos vivimos. Por iso, se facemos cousas novidosas (viaxar e coñecer lugares novos, por exemplo), sentimos que o tempo se estira; en cambio, cando facemos as mesmas cousas cada día, as horas vanse voando sen decatarnos. Sempre foi así, tamén antes de que o estudaran os psicólogos. (Imaxe de W.Bouguereau)

A Terra Cantada

Hoxe, martes 13 xuño, estará en Auria, 20, 00 h., na Torga, Camilo Nogueira, presentando o seu último libro, A Terra Cantada, publicado por Xerais.

CATRO NOMES PROPIOS
(La Región, luns 12 xuño)
Beiras. Se o que nos perde é a educación, que xa o dícia don Vicente Risco aló polos anos 20: os galegos somos demasiado educados. Xosé Manuel Beiras tiña que facer a laudatio de dous vellos amigos e camaradas: Ferrín co seu “Contra maquieiro” e Manuel Ferreiro coa súa edición de “Os Eoas” pondalianos. E Beiras quixo ser educado, “por respecto e cortesía”. E foi á misa e escoitou o pregón do xesuíta que soltou unha filípica contra ETA e supoño que tamén contra o goberno de Zapatero e os seus plans de camiñar cara a paz (había unha manifestación en Madrid ese mesmo día, coa mesma mensaxe, sería casualidade). E Beiras respostou, indignado, “porque o sacerdote non me respectou a min”, na súa intervención laica no pazo de Boborás. Eu non estaba alí (non fun convidado), pero seguro que pagou a pena escoitar a Beiras. Sobre todo despois de escoitar na homilía ao xesuíta comparar Euscadi con Auswichtz... mundo de tolos!
Quintana. Na mesma xornada, Anxo Quintana, vicepresidente da Xunta, tiña que entregar un premio en Barcelona a Manuel Fraga Iribarne, no encontro de Empresarios Galegos do Mundo. Si, escoitaron ben: “o noso Quin” a Fraga Iribarne. Nos foros de Internet hai moita xente cabreada con estas cousas: acudo á páxina web oficial da Xunta e alí está confirmado, con data 9 de xuño. Ao final Fraga non acudiu: estaba en Madrid, berrando contra Zapatero, supoño que iso era máis importante para el. E librou ao vicepresidente dunha foto incómoda. Lembran vostedes as reaccións de certos sectores do nacionalismo cando Camilo Nogueira, dirixente de Esquerda Galega, aceptou o convite dun “almorzo político” con Fraga? “Traidor á patria” foi o máis suave que lle chamaron algúns a Camilo. Eran outros tempos ...
Araújo. O noso concelleiro de cultura seica anda nervioso. Di en varias entrevistas que hai unha conspiración contra as súas festas e que todo é froito dun boicot perfectamente organizado. Só lle queda invocar a masonería e o xudaísmo, como facía o vello. Máis doado sería recoñecer que as festas son abondo cutres, que non hai cartos para facelas como Deus manda e que ata o alcalde da cidade recoñece que son moi mellorábeis. E por riba o bispo parou o da Misa Rociera: algo que debía “fardar” bastante, cando menos aos espectadores de “Salsa Rosa”, digo eu. “Quen teña tenda, que a atenda”, di a sabedoría popular. E quen ten que programar unhas festas dignas, que o faga: sen buscar escuras conxuras de encarrapuchados que me perseguen…
Virxilio. Tampouco puiden asistir o pasado venres á xuntanza da Fundación Curros Enríquez. Pero apoio con entusiasmo a decisión de outorgar o premio Casa dos Poetas deste ano ao pintor Virxilio, un dos nomes fundamentais da plástica galega do noso tempo. Aínda hai uns meses contaba neste xornal que a súa vida puido deterse cando daba clases no Instituto de Ribadavia, pero, por sorte, botárono de aló. E foise logo a París e logo a Alemaña, onde quedou fortemente marcado polo expresionismo alemán, e así saíu gañando Virxilio e tamén a pintura galega e a pintura universal, porque sen dúbida é un pintor universal, sen renunciar ás súas raíces, sempre abrindo camiños, inventando linguaxes, descubrindo mundos novos.

Da censura na prensa: a miña experiencia persoal

Levo tempo querendo contar isto e ata agora non puiden: o blog creo que é o lugar máis axeitado.
Hai case 30 anos que veño escribindo en diversos xornais galegos (en case todos). Agora fágoo a diario en dous deles (Galicia Hoxe e La Región), pero tamén o fixen moito tempo, máis de dez anos, nunha edición local de La Voz de Galicia (ademais de nos suplementos culturais), en Orense Diario, en Diario de Galicia, en El Correo Gallego e no Faro de Vigo (e Faro de Ourense). Polo xeral, tiven unhas relacións bastante boas en todos estes medios, houbo problemas (cómo non!), pero solucionados dun xeito ou doutro. E cando o xulguei conveniente cambiei de medio e xa está.
E quero contar agora as miñas experiencias coa censura na prensa: adianto xa que non foron moitas, quizais porque sempre souben en qué medios traballaba e os límites necesarios para escribir neles, isto é, o que se chama autocensura. Non sexamos inocentes: en cada xornal hai unhas claves que non se poden tocar, sexan unha empresa, un poder político, ou mesmo un lobby de calquera tipo. A miña autocensura evitoume moitos problemas, pero non todos. Por exemplo:

1) Nunha ocasión, nun xornal local, foime censurada unha carta (nin sequera era un artigo) na que falaba ben de Telesforo Monzón. Eu era moi novo, debeu ser no 77 ou no 78 e Monzón viñera ao 25 de xullo en nome de HB. Foi atacado e insultado en moitos medios e eu, inxenuo, saín na súa defensa. A carta nunca foi publicada.

2) Segunda situación, nun xornal ben importante, hai moitos anos, case 30. Mandei unha carta de réplica a un escritor moi coñecido por un tema relativo á lingua galega. Que eu recorde a carta era cortés e nada ofensiva, pero nin sequera así saíu. Por desgraza non creo que conserve copia, pero creo que me respostaran no xornal que non a consideraban pertinente. Este é o único caso en que me alegrei, co paso do tempo, de que a carta non fose publicada: o máis seguro era unha babecada e ía dirixida a replicar a Carlos Casares, co que logo tiven certo trato e amizade (por certo, nunca lle contei este incidente e seguro que el nunca viu a miña carta frustrada). Cousas que pasan ...

3) No mesmo medio que o anterior, pero moitos anos despois, e sendo eu colaborador habitual. Eu xa sabía que había nomes intócabeis (era o momento de apoxeo máximo do PP en Galiza), pero o colaborador tampouco sabe nunca ata onde pode chegar exactamente. Por outra parte, hai cousas que lles deixan escribir a algunhas firmas (polo que sexa) e a outros non. O meu neste caso era un artigo que aludía directamente ao pasado de Fraga, entón presidente da Xunta, como exministro de Franco. Tomeino como censura pura e dura, aínda que o xornal non o quixo recoñecer así. Pero o artigo nunca saíu.

5) Noutro medio no que colaboraba habitualmente (e seguín colaborando logo: non nego que xogo ao posibilismo) un día un meu artigo desapareceu da páxina de opinión. Sacárono, pero publicado como carta ao director e en letra pequena. Non pedín moitas explicacións, porque era obvio que non se querían meter dende o xornal con aquel personaxe: o artigo criticaba, con certa dureza, pero non demasiada, ao presidente da Confederación Empresarial Galega daquela, creo que A. Ramilo.

Debeu haber máis casos que agora non lembro. Quizais algúns artigos políticos, cando cultivaba máis este xénero: lembro nunha ocasión que me chamaron dicindo que os colaboradores non podían usar o tono propio dun voceiro dun partido político. Ao mellor ata tiñan algo de razón: disto tamén hai moitos anos. En calquera caso, esa foi a miña experiencia persoal.
E que ninguén pense que isto é excepcional: seguro que hai moitos lectores que tiveron incidentes semellantes, e moitos máis. Aínda máis, cónstame que case ninguén se libra: sei de intelectuais de moito renome, mesmo varios membros da Academia Galega, aos que lles teñen recortado parágrafos e cambiado algunha liña “molesta” nos xornais. Canta máis incidencia pública teña ese medio, moito peor...! Por exemplo, nun diario hai artigos que poden saír nunha determinada edición local (por ser de menor difusión ou recepción social) e non noutra: isto lle sucedía a Bieito Iglesias cando escribía na edición de Compostela da Voz que era a que lían os conselleiros. Tiña problemas continuos e tivo que rematar por deixalo. (Por certo, nos dous diarios que escribo agora fágoo sen ningún tipo de problemas, non lembro ningún incidente censor en moitos anos...).

A cea, a arte do cinismo
(Andoliña sábado 9 xuño)
A obra péchase cunha cita das Memorias de Ultratumba de Chateaubriand. O espectador reacciona algo apampado, encéndese as luces e non ten moi claro cal é a realidade. Volvemos á realidade ou ela era ese mundo poboado de traizóns, paixóns, crueldade e desprezo de todos os valores políticos? Remata a interpretación de A cea de Jean-Claude Brisville e poderiamos afirmar aquilo de "o teatro é a verdade": Fouché, o xacobino que serviu á Revolución, a Napoleón e logo á Monarquía, fronte ao aristócrata Talleyrand nun diálogo maxistral que nos presenta a arte do cinismo como unha das manifestacións máis requintadas do ser humano. O mundo real que nos agarda fóra do teatro é moito máis pobre e plano, carente dos matices que poñen en escena eses dous monstros que son Josep Maria Flotats e Carmelo Gómez.
Foi o propio Carmelo Gómez, que dá vida a ese Fouché desapiadado, quen declarou nunha ocasión que a historia política do mundo debeu de estar chea de ceas coma esta, na que a corrupción e o crime consensuaron o poder absoluto. A acción transcorre en 1815, trala fuxida de Napoleón, pero tampouco custa imaxinar un encontro semellante con personaxes de hoxe. E iso é malo.

Moncho Borrajo
PAN POR PAN venres 9 xuño
Unha cousa é o humor, outra a comicidade, outra diferente a retranca e outra a sátira aberta. E no xénero do humor métense moitos máis xoguetes cómicos que ás veces son pura chocalleira, “gracejo fácil” ou riso directo provocado pola burla dos que non teñen quen os defenda: por iso hai tantos chistes racistas, misóxinos e xenófobos. Cadaquén ten os seus gustos: líbreme Deus de reclamar censuras contra ninguén. Pero dicir nun escenario a unha muller do público cousas como esta: “Se estiveses violada, non terías esa cara de amargada”, a min, qué lle queren, non me fai graza ningunha. Iso foi o que fixo hai uns meses o ínclito Moncho Borrajo nun programa da TVG, no Luar. Por iso mesmo protestaba estes días Susana López Abella, deputada do Partido Popular. A propia compañía de RTVG fíxolle chegar unha queixa ao humorista. O mesmo que vén convidado a Auria nas festas do Corpus.
(Imaxe: Q. Metsys)

O humor de Cervantes no Quixote
(Andoliña venres 9 xuño)
Cunha chiscadela do seu ollo esquerdo, magnífico pórtico, recíbenos don Miguel de Cervantes na portada do volume Sobre o humor de Cervantes no Quixote, publicado recentemente nos Cadernos Ramón Piñeiro e da autoría de Siro López (o merecido xubileu, xa o sabiamos, permitiranos seguir a gozar dos traballos do noso amigo). Sorpréndese Siro do feito de que un libro humorístico e que sinala o nacemento do humorismo como creación literaria, como foi o Quixote, non teña merecido maior atención dende esta perspectiva entre os intelectuais españois. Siro enfoca este labor con entusiasmo, esculcando na personalidade humana de Cervantes, na súa pegada humanista (o pouso de Erasmo, León Hebreo, Séneca, etc.), na resposta literaria do escritor á crise do estado e á Contrarreforma e mesmo nas relacións entre o humorismo do Quixote e a caricatura nacida en Italia.
Seguindo fielmente o seu mestre, Celestino Fernández de la Vega, Siro abre moitas fiestras e deita aquí e aló moitas reflexións de valía. Dicía Vargas Llosa que, como en todas as grandes novelas, hai varias novelas no Quixote e cada época escolle as máis próximas á súa sensibilidade. Esta é unha lectura intelixente máis, ben útil por certo.

A Terra Cantada
Estará o próximo martes, día 13, 20,15 h., na Torga, presentando o seu último libro, A Terra Cantada, publicado por Xerais.

Felicidades !!
Coñecino no Instituto de Ourense, aló polo ano 73 ou 74. Non, non é certo. Xa o coñecía un ano antes, dos cursos de Lingua e Literatura Galega da Auriense. Eu era un mociño aplicado dos Maristas (un bon rapaz, "educadito" que diría o Luís G.T.) e el era un mozote moi espelido e facíase notar polo ben que falaba en público: hoxe é un dos mellores conversadores deste país, todo un espectáculo escoitalo e compartir tertulia con el. Tamén un dos nosos mellores escritores. E o autor dalgunhas das mellores columnas de xornalismo cultural publicadas na prensa escrita, en Tempos Novos ou en El Correo Gallego. Falo de Bieito Iglesias, un ourensán de Vilarchao e da Chabasqueira, fillo de emigrantes, estudante sempre brillante. Vivimos cinco anos xuntos en Compostela (devorabamos os relatos de Cortázar e outras cousas), fixemos moita política xuntos, e acción cultural. Pouco despois iniciou a súa convivencia con Merche, que perdura 25 anos despois. E o sábado pasado casou, motivo desta nota de noraboa. El mesmo o conta no seu "Pan e coitelo" de hoxe.

Síntomas dun estado cultural
(Andoliña xoves 8 xuño)
Na miña Auria presentaron o programa das Festas do Corpus: o que conto agora vale tamén para moitas outras festas urbanas e rurais do país. O programa adoece de falla de imaxinación e ofrece máis do mesmo: unha serie de grupos máis ou menos coñecidos que nesta ocasión son patrocinados directamente por empresas privadas. Seica o concello non ten cartos e deixou o financiamento na man das empresas. A presenza galega é escasa (Berrogüeto, recital de Caneiro, pouco máis), hai actos repetidos (Moncho Borrajo, que acaba de pasar pola cidade) e nada que diferencie estas festas doutras semellantes en Teruel ou Almería. O programa festivo é un armatoste publicitario a gusto dos patrocinadores: ulos os tempos en que se facían libros ou folletos a xeito, con achegas literarias e obra dos nosos artistas?
E o mesmo cabe dicir da retirada antes de tempo dos programas insignia da nova etapa da TVG: Hai debate e Volver ó rego. Se baixa a audiencia, que é sagrada, xa se sabe, haberá que volver aos culebróns de sobremesa? Tan difícil é facer unha televisión de calidade que interese ademais aos galegos? Tan pouca imaxinación existe neste país no que sempre precisamente presumimos do contrario? (Imaxe: detalle das vellas comendo sopa, de Goya)

A última entrega de Fernández Paz
(Andoliña mércores 7 xuño)
A memoria máis recente do noso pasado histórico está presente en moitas novidades literarias: Suso de Toro, Manuel Rivas, moitos outros. Nese campo de xogo sitúase tamén, coa mirada posta no público xuvenil, Corredores de sombra (Xerais), de Agustín Ferrnández Paz, un autor cunha longa andaina nas nosas letras con títulos que hoxe son xa clásicos no seu xénero: Cartas de inverno, Noite de voraces sombras, Rapazas, O centro do labirinto, etc.
A súa última entrega non desmerece as anteriores e non defraudará os seus lectores e, sobre todo, lectoras (len máis as mozas, sen dúbida). O autor manexa con fluidez narrativa os diversos elementos dos que se compón a trama narrativa: as tensións derivadas da localización social e persoal da protagonista (as diferenzas de clase co mozo Miguel, as distancias co pai); os recursos propios da novela de intriga e misterio, agora no marco dun pazo; os arquetipos das novelas da memoria (o galeguismo, a guerra, a represión do franquismo), etc.
A busca de Clara Soutelo e do seu tío Carlos é unha imaxe acaída da arela de verdade que comparte a nosa sociedade: un camiño para encher o baleiro que deixou a amnésica transición democrática. (Imaxe da pintora Sophie Anderson)

Unha historia que non foi ficción
(Andoliña martes 6 xuño)
Lin aquela reportaxe, de Ignacio Cembrero en El País, como se se tratase dun anaco de ficción. A historia dun xeneral de orixe marroquí, "o exterminador" dicían en titulares, que presumía das súas matanzas con Franco na guerra civil. Os rifeños que el dirixía mataron con granadas os douscentos feridos republicanos que se acochaban indefensos nun hospital toledano. Falan outras testemuñas da súa extrema crueldade e das torturas que dirixía contra mozas con carné sindical. O xeneral prometeulles aos seus homes "mulleres brancas" cando entrasen coas súas tropas en Madrid e xa llelas proporcionara antes, montando un gran bordel en Navalcarnero con prostitutas traídas de Marrocos e outras "cazadas" na represión contra os republicanos, segundo conta o historiador Herbert Southworth.
Podería ser unha curiosa historia de ficción. Pero foi verdade: o xeneral chamábase Mohamed Mizzian e o xornal madrileño publica unha foto súa, na que parece un secundario malo das películas hollywodenses da segunda guerra mundial. Na súa honra acaba de inaugurarse un museo privado preto de Melilla. Coa presenza, país de esperpentos o noso, de autoridades militares e civís españolas!!