A Galiza industrial (c.1750-2005)
O pasado venres puiden ver cos meus alumnos (no meu caso xa era a segunda visita) a exposición Galicia Industrial (c.1750-2005) que se expón na Fundación Barrié da Coruña. Antes estivo en Vigo e debera rotar por todo o país e ser visitada por todos os mozos, que terían así unha forma excelente de achegarse á nosa historia. A mostra componse de 141 obxectos (máquinas, inxenios, maquetas, patentes, outros documentos orixinais), centenares de imaxes e audiovisuais, todo procedente de máis de 50 empresas, institucións e coleccións privadas. Está estructurada en catro partes: 1. Saída en falso (c.1750-1880): o liño, pioneiros do ferro, conservas, moita pel e pouca tecnoloxía, etc. 2. A industria chegou do mar (1880-1936): a revolución da conserva, industrias singulares, etc. (3) A explosión hidroeléctrica (1936-1973), o wolfram, líderes na construción naval, Galiza alumea Madrid. e (4) O novo selo industrial de Galicia: o automóbil e a confección (1973-2005). Estivo comisariada por dous pesos pesados da historiografía económica en Galiza e en España: Jordi Nadal e o amigo Xoán Carmona. Noraboa pola iniciativa e, o xa dito, que vaia rotando por todo o país. Para as visitas escolares, contan cunha guía ben informada e moi atenta que vai presentando toda a mostra de vagar (Na imaxe, o simpático anuncio da Conserveira Alfageme, impreso en folla de lata por La Artística c.1930. Moitos anos despois todos lembramos a iconografía Miau como un sinal de identidade da nosa infancia, non?).

Cartas de Ramón Piñeiro (Pan por Pan martes 25 abril)
A finais dos anos 40 non era doado ser optimista con respecto ao futuro deste país. Ramón Piñeiro estivo preso entre 1946 e 1949. Alí recibiu a Rodolfo Prada, mensaxeiro de Castelao, e dende o cárcere coordinaba a actividade galeguista. Logo veu Galaxia e o esforzo por axuntar vontades na recuperación cultural e social da nosa terra. Leo estes días un novo epistolario seu (Galaxia), as cartas que entre 1953 e 1967 lle enviou a Xosé Luís Allué, un mozo galego residente fóra da nosa terra. Son unha fermosa crónica do acontecer cultural daquela hora: os primeiros libros de Ferrín, a homenaxe a Otero, a descuberta de “Os eidos” de Novoneyra. Cada carta está chea de suxestións: por exemplo, a musicalidade “esencial” de Galiza no seu ser máis fondo: “na prosa de Valle Inclán, na poesía de Rosalía ou na marabillosa oratoria de Otero”. E logo aínda hai voces que esquecen o legado de Piñeiro!

<Chernóbil, ábrese de novo a caixa de Pandora da enerxía nuclear
Aos 20 anos da traxedia de Chernóbil, da que falan nestes días os medios de comunicación, Ucraína volve a empeñarse en insistir no desastre: Kiev pretende construír 20 novos reactores atómicos e prolongar a vida dos antigos. No mundo intelectual volveu tamén o debate ante a crise evidente de materias primas enerxéticas: mesmo algún líder ecoloxista abriu a caixa de Pandora sobre a necesidade de voltar á enerxía nuclear. Pero ninguén explicou aínda qué sucede coa seguridade nin cos residuos nucleares, cos que condearemos ás xeracións futuras sen remedio. (Na foto, da BBC News, uns cadernos dunha escola de Chernóbil).

De sombreiros, vodas e xentes algo pailáns
Un amigo mandoume esta foto da popular voda gai do PP: quero dicir, do concelleiro de cultura ourensán, Pepe Araújo. Entre os convidados esta señora con sombreiro das carreiras de cabalos do Reino Unido. Se non son de Ourense, ao mellor non a coñecen: é bastante próximo ao noso alcalde. País!

CEN POEMAS. ESCOLMA PERSOAL (5)
O ALEGATO CONTRA DEUS DE PERO GARCÍA BURGALÉS
Fago miña esta suxerencia do amigo Afonso Vázquez Monxardín que me enviou hai días este impresionante poema de Pero García Burgalés. Tremendos versos onde o poeta semella desesperado pola morte da súa dama e logo arremete contra o causante da súa desgracia (xa que canto ben había me quitou/ e encanto el no mundo logrou saber/ como me podería facer moito dano).
Hai versos semellantes, no desespero polo amor morto, en poetas contemporáneos (A.Machado) ou imprecacións agraviadas contra o propio Deus (D.Alonso), pero nunca vimos nada próximo a este berro nun poeta medieval. Disque Pero García Burgalés foi un trobador castelán, probablemente de Burgos, coñecido polas súas sátiras (un dos que atacou á Balteira). Dende logo, se o poema responde a un sentimento auténtico, persoal, de desconsolo, ningunha barreira, humana nen divina, fixo frear o alegato do García Burgalés. Ofrezo a versión orixinal e logo (sen arcaísmos) unha versión máis modernizada, realizada polo propio Afonso. (Ilustramos cunha foto do artista danés E. Schildt).

Nunca Deus quis nulha cousa gram ben,
nen do coytado nunca se doeu
pero dizen que coytado vyveu;
ca se s' el del doesse, doer s' ia
de mi que faz muy coytado viver,
a meu pesar, poys que me foy tolher
quanto bem eu eno mund' atendia.

Mais en quant' eu ja vivo for, poren
non creerey que o judas vendeu,
nen que po[r] vos na cruz morte prendeu,
nen que filh' est[e] de sancta Maria.
E outra cousa vos quero dizer:
ca foy coitado non quero téer,
ca do coytad' a doer s' averia.

Aynda vus del direy outra ren:
poys quanto ben avya me tolhe[u]
e quant' el se[m]pre no mund' entendeu
de que eu muy gran pesar prenderia,
per bõa fe, daly mh o fez prender,
por esto non quer' eu por el téer,
e quanto per el crive fiz folia.

E se el aqui ouvess' a viver,
e lh' eu poren podesse mal fazer,
per boa fe, de grado lho faria!

Mays, mal pecado! non ey en poder,
e non lhy poss' outra guerra fazer;
mais por torpe tenh' eu quen per el fia!


Nunca Deus quixo moito ningunha cousa,
nin nunca se doeu do coitado
pero din que coitado viviu;
que se del se doese, doeriase
de min, que me fai moi coitado vivir
a meu pesar, pois que me foi quitar
canto ben eu no mundo tiña.

Mais en canto eu vivo fora, poren,
non crerei que xudas o vendeu,
nin que por vos na cruz morte prendeu,
nin que fillo é este de Santa Maria.
E outra cousa vos quero dicir:
que foi coitado, non o dou crido,
senón do coitado doerse habería.

Aínda del vos direi outra cousa:
xa que canto ben había me quitou
e encanto el no mundo logrou saber
como me podería facer moito dano,
abofé que alí mo fixo de inmediato,
por isto non quero eu telo comigo,
e canto por el fixen, fixen tontería.

E se el aqui viñese vivir,
e lle eu, seguro, puidese mal facer,
abofé, que con gusto llo faría!

Mais, malpocado! non teño eu poder,
e non lle podo outra guerra facer;
máis que por torpe ter a quen del se fía!

Noraboa máis que merecida a Ramón Villares
Onte estiven de viaxe e non puiden postear isto que vai agora: a miña noraboa pola elección, máis que merecida, de Ramón Villares como presidente do Consello da Cultura Galega. Non sei qué pasou alí dentro (eu non estaba, claro), pero sei que fóra do Consello había arelas de esperanza de que Villares encabezase o CCG. Coñézoo hai bastantes anos, fun o seu alumno na Facultade de Historia (tamén de X.R. Barreiro, presidente da RAG), tiven a honra de que me dirixise na miña tesina e na miña tese doutoral e aínda noutros traballos. Se non fose pretencioso pola miña banda ata ousaría considerarme discípulo seu: desde logo, si son admirador e seguidor entusiasta de toda a súa obra. E sei tamén das súas cualidades persoais e da súa intelixencia e sentido común, que tanto se precisan neste país. Ogallá poida enriquecer o labor do CCG e mesmo abrilo máis aínda cara fóra: que se vexa como unha institución fulcral e central do noso tecido vertebral, para iso naceu precisamente. O historiador xa ocupa lugar de seu, por méritos propios, nese fermoso título que lle puxo a un dos seus libros en Xerais: "Figuras da nación": como Manuel Colmeiro, como Castelao, como A. Villar Ponte, como Peña Novo, Como ese outro gran don Ramón, que el tamén estudou e interpretou: Otero Pedrayo. Desexamos que teña todos os éxitos e que reserve unha parte do seu tempo para seguir escribindo e interpretando a andaina histórica do noso país: os seus traballos seguen sendo imprescindíbeis.

Darío Xohán Cabana na Academia
ANDOLIÑA sábado 22 abril
Foi en 1969 cando un poeta lugués aínda novo se deu a coñecer como tal: Darío Xohán Cabana (Terra Chá, 1952). Cumpridos cincuenta anos, agrupou toda a súa poesía nese longo período no volume Vinte cadernos (Poemas 1969-2002), un balance dun total de trece libros da súa lírica ata esa data.

Como narrador, ademais de gañar unha chea de premios, foi quen de crear obras moi populares como Galván en Saor ou Fortunato de Trasmundi ou auténticas pezas mestras da nosa narrativa como O cervo na torre e Morte de rei que tiveron o favor da crítica, aínda que a súa recepción polo público fose menos agasalleira do desexábel. Polo camiño, Darío Xohán Cabana foi construíndo unha forte personalidade como escritor e unha voz de seu que brilla hoxe con forza no noso sistema literario.
Hoxe ingresa na Real Academia Galega cun de seguro excepcional discurso e a lembranza dos seus mestres Xosé María Álvarez Blázquez, Manuel María e Méndez Ferrín, que responderá as súas palabras. A Academia está de noraboa e tamén todos os galegos e sobre todo a nosa lingua, ese tesouro que Darío soubo atesourar e enriquecer como fixeron os clásicos das nosas letras noutrora.

Nestes días andamos a falar en Ourense de Valle Inclán e o seu mundo literario

SOBRE OS BISPOS AURIENSES, MEU DEUS!Galería de prelados aurienses
Na miña cidade natal, Ourense, hai un bispo polo menos desde os días do Reino Suevo de Galicia. | X.L. MÉNDEZ FERRÍN
(Por se alguén non o viu, Ferrín escribiu este venres sobre os bispos aurienses)
Na miña cidade natal, Ourense, hai un bispo polo menos desde os días do Reino Suevo de Galicia. Bispo que, na Idade Contemporánea, sempre se asocia co fanatismo, a intolerancia e o autoritarismo, como se a diocese estivese marcada con algún malfado. Pero, sobre todos os pecados destes bispos de Ourense, eu destacaría o de natureza capital que é coñecedido na moral católica co nome de soberbia. Soberbio foi estes días, e un pouco ridículo, o actual bispo de Ourense, Quinteiro Fiúza, ao condenar publicamente á plana maior do PP ourensán por ter celebrado matrimonio civil e de partido entre dous militantes seus, do sexo masculino, ambos, e iso aos poucos meses da colosal manifestación da dereita española en Madrid contra o casamento homosexual. Terá razón o bispo de Ourense, porque, despois de todo, o PP é o partido da Igrexa Católica en España e debe comportarse. No pasado foi o bispo, de Ourense Pedro Quevedo e Quintana, feroz absolutista que pegou portazo nas Cortes de Cádiz para se retirar a Turei (Tourém), territorio portugués da súa diocese, e desde alí proferir os planfletos liberticidas dirixidos a toda a España e no nome da Fe. E o pacífico Ourense da Restauración conmoveuse dúas veces, e tales conmocións atinxiron coas súas ondas de escándalo, toda a España (as Españas, que xa eran dúas) intelectual. Refírome a cando o bispo de Ourense Cesáreo Rodrigo presionou para que o premio sobre a obra do Padre Feijóo non se lle concedese a unha Concepción Arenal contraria doutrinalmente ao dogma e si á observante, carlistona, xovencísima e rica Emilia Pardo Bazán para escándalo da sociedade progresista galega, portuguesa e española e para ledicia (carta de Laverde a Menéndez Pelayo) do clericalismo e da ultramontanidade. Ou cando o mesmo bispo Cesáreo, na década de 1880, pouco despois, desnuncia e fai procesar polo brazo secular a Curros Enríquez, ao tempo que penaba con escomuñón a lectura de Aires da Miña Terra. Debo decer que o episcopado da miña infancia ourensana foi o do doutor Blanco Nájera, persoa autocrática que foi quen de expulsar os Xesuítas (sic) da cidade, de anatemizar a primeira asemblea da ONU, de acosar os protestantes de Couto e da Ponte e de retirarlle os sacramentos aos gobernadores civil e militar por concorreren á "Cea Americana" do Liceo onde, grave pecado, se amosaron escotes e se bailou o fox. Ou sexa que a tensión entre o bispo de Ourense e as autoridades políticas do seu partido non é cousa de hoxe. E lémbranse vostedes de Monseñor Temiño, martelo de cregos galeguistas, aos que empurrou de maus modos á secularización, que foi capaz de prohibir as festas e romarias tradicionais na súa dimensión lúdica e popular? Bispos de Ourense cortados todos por un patrón e que, en cada época, foron temidos e compeliron á descrenza a moitas xeracións de batizados na vella diocese. Eu coidaba que xa racharan o molde pro as declaracións de Monseñor Quinteiro, o único galego de nación nesta galería de rostros antipáticos, devólvennos a realidade de que as pedras do pazo episcopal de Ourense, sexan estas as do vello coma as do que onte albergara o seminario, seguen a agochar a vera faz do fanatismo e da intolerancia.

O DANUBIO, METÁFORA DA CATÁSTROFE (Andoliña venres 21 abril)
O escritor Claudio Magris escribiu hai anos unha espléndida novela titulada “O Danubio” na que este río se convertía en alegoría da identidade europea: poucos lugares tan cargados de historia como toda esa Europa central que baña coas súas augas case tres mil quilómetros ao longo da Bohemia checa, Austria, Alemaña, Romanía, Bulgaria, Serbia, etc. Terras hoxe en alerta polas graves inundacións que se están a dar en moitos deses países, que non só teñen que ver co indiscutíbel cambio climático senón tamén coa febre de construcións urbanas e industriais que se fixeron nesa contorna: o río quédase sen canle suficiente por onde discorrer, din os especialistas, e iso ten evidentes consecuencias. Tres grandes cheas de auga en menos de catro anos: o Danubio rematará por devir tamén en metáfora da catástrofe anunciada.
Outro informe da ONU insiste na perda da biodiversidade: 76.000 especies animais e vexetais están ameazadas no que xa se considera como a sexta extinción masiva de especies e a maior desde a desaparición dos dinosauros. Ao home sóbralle intelixencia e tecnoloxía para facer un mundo mellor, pero tropeza, unha vez e outra, coas mesmas pedras. E quizais tampouco teña esa vontade…
(Imaxe: Madonna, de Giovanni Bellini)

DAS CUBAS LITERARIAS DOS GALEGOS
(Andoliña xoves 20 abril)
Son un dos moitos lectores que se achegaron á historia cubana cos estudos de Manuel Moreno Fraginals. E tamén a través da literatura. E nas nosas letras as paisaxes cubanas tiveron a súa funcionalidade: desde Lesta Meis co seu “Estebo” e “Manecho da Rúa”, que enchouparon a nosa lingua do exotismo das plantacións da cana azucreira, ata as achegas narrativas e documentais de Neira Vilas ou novelas como “A historia de Chicho Antela”, de Riveiro Coello, que confronta a Cuba prerrevolucionaria e a actual. Realidade presente ademais na narrativa cubana: velaí o “Gallego” de Miguel Barnet.
E nesta tradición narrativa na que se insire a última novela de Alfredo Conde, “Lukumí”. O obxectivo previo do autor alaricano é ben ambicioso, pois pretende abordar toda unha saga de historias cubanas arredor da andaina vital do mulato Estevo, descendente de galegos e de escravos africanos. Con humor e melancolía, Alfredo Conde vai debullando moitas memorias: aquelas que van desde os bisavós e tataravós de Estevo ata o presente da illa. O que esixe xogar con moitos xeitos de pensar e falar, con moitas formas de ser e de ver o mundo: do que levo lido, só os primeiros capítulos, quedei abondo satisfeito.
(Imaxe do pintor colombiano Máximo Riera)

ANTONIO MACHADO E A SÚA MUSA GUIOMAR (Andoliña 19 abril)
O hispanista irlandés Ian Gibson está especializado en facer biografías de personaxes da España contemporánea: García Lorca, Salvador Dalí, Cela. Agora publica unha achega a Antonio Machado (“Ligero de equipaje”) a quen define como un home de esquerda liberal que “pretendía que as cousas mellorasen pouco a pouco”. Diríxese Gibson, en propia confesión, ao lector medio e de seguro o libro, en clave didáctica, chega en boa hora porque Machado foi tamén símbolo dos valores cívicos que definiron a República rememorada nestes días.
Tamén fala Gibson das mulleres que inspiraron ao poeta, como a súa dona Leonor ou a inaccesíbel e casada Pilar de Valderrama, alcumada “Guiomar” como musa poética. José Luís López Cid no seu día chamou a atención sobre os seus vencellos con Galiza e disque o escritor ourensán Angel Lázaro foi confidente destas relacións co poeta. “Guiomar” viviu en Noia e Betanzos e pasou ademais parte da guerra civil no noso país. Espero que o hispanista recoñeza tamén as conexións galegas de Machado, ben sistematizadas polo profesor Claudio Rodríguez Fer no libro “Antonio Machado e Galicia” (1989).

Á morte non lle teño ningún medo, de
Fiz Vergara Vilariño(Cen Poemas- Escolma Persoal, 4)
Non tiven a sorte de coñecer ao poeta Fiz Vergara Vilariño. Só o puiden ver nunha ocasión, xa estaba el moi enfermo e empuxándose con caxatos, na entrega dos Premios da Crítica do Círculo Ourensán-Vigués (eu estaba noutro xurado, déranlle o premio da crítica en 1991). Pero teño algúns dos seus marabillosos libros. O Diccionario da Literatura Galega- Autores (Galaxia) comenta polo miúdo “Nos eidos da bremanza” (Galaxia, Dombate, 1990), que foi o libro premiado na cea de Vigo precisamente. Excelente sonetista, ten merecido a atención crítica entusiasta de autores como Darío Xoán Cabana, Alonso Montero, Xavier Rodríguez Barrio, Luís Alonso Girgado e Helena González, entre outros. A riqueza do seu léxico sitúao entre os grandes poetas constructores da nosa lingua literaria. Se tivese que escoller algún dos seus poemas (algúns anos fago tamén unha escolma persoal para os meus alumnos de bacharelato, ao rematar o curso, e doulla en fotocopias), quizais debería estar algúns dos seus magníficos sonetos de “Pastora de sorrisos”, (Lugo, Sons Galiza, 1993) cheos de sensualidade e erotismo, de amor á natureza e de valentía case lúdica ante a morte.
Por exemplo, este:
Quero ser enterrado na Xabreira,
xunto ós meus devanceiros benamados,
nun sartego de terra viva e fértil,
onde ti tripes sen notarse apenas.

Que me deixen os ollos ben abertos
pra poder contemplar os altos cumes,
a casa e o muíño, os horizontes
onde lindes lizgaira o meu sorriso.

En canto chegue o Día de Difuntos,
vén visitar a miña tumba aberta
e tráeme un ramallo de panqueixos.

Que eu seguirei amándote decote
dende debaixo a terra campesiña,
ata que cinza sexan os meus ósos.

(A imaxe é do pintor A. Sucasas)

E ao César o que é do César
(Andoliña martes 18 abril)
Hai xa uns cantos anos, nestas datas, paseaba eu pola fermosa vila de Allariz coa miña familia. Encontreime entón ao alcalde daquela vila, hoxe vicepresidente da Xunta, presidindo todo circunspecto unha procesión. Non era o único cargo do Bloque que o facía: había máis país adiante. O pasado domingo repetiuse a escena co alcalde da miña cidade e outros catro concelleiros á fronte dunha cerimonia semellante: neste caso no ambiente aboiaba unha certa polémica porque antes o bispo de Ourense publicara unha dura filípica contra este alcalde por oficiar o primeiro matrimonio gai dun cargo do Partido Popular en España. O bispo está no seu dereito a ditar normas para os seus fieis. Os que están descolocados, en ámbolos dous casos, son os representantes dun Estado aconfesional (artigo 14. 3 da Constitución) que nada pintan, creo eu, á fronte dun ritual sacralizado.
Se queren asistir como católicos, por suposto están no seu dereito pero que o fagan co conxunto dos crentes e non encabezando a procesión rodeados de maceiros. Sobre todo por aquilo que está nas escrituras como consello do mesmo Xesús que celebran os católicos: “Dar a Deus o que é de Deus e ao César o que é do César”. (Imaxe de Burne-Jones)

CEN POEMAS- ESCOLMA PERSOAL
(3: O meu país, Xoán Manuel Casado)
Este poema tiña que estar aquí. Quizais non sexa un dos cen mellores poemas das letras galegas, non o imos discutir agora, pero tiña que ter o seu sitio na miña escolma persoal. Cantábao Miro Casabella nos tempos de Voces Ceibes, en todos os seus recitais, cun aquel de saudades e melancolías (creo que hai unha versión máis recente de Luar na Lubre). O texto do poema é de Xoán Manuel Casado Martínez (Barcelona, 1949-2002), fillo dos poetas Manuel Casado Nieto e Eva Martínez-Carmona, e un nome bastante esquecido (fíxolle unha Homenaxe o PEN e pouco máis neste país). Para min simboliza os anos universitarios de Santiago e todo o que aquilo conlevaba: hoxe son xa só lembranzas "de alento e desalento" tamén neboentas. Ademais, quero destacar que naqueles días, cando o noventa por cento da poesía era poesía social (boa e mala, de todo houbo, xa falaremos diso), este poema aportaba un outro enfoque non menos enriquecedor e que cheirab a autenticidade (Ilustración de Virxilio).

O MEU PAÍS
O meu país, é verde e neboento
é saudoso i antergo, é unha xente i un chan.
O meu país, labrego e mariñeiro,
é un recuncho sin tempo, que durme, nugallán

Que quece na lareira, aló na carballeira
bota a rir.
É unha folla no vento, alento e desalento,
o meu país.

O meu país, tecendo a súa historia,
muiñeira e corredoira, acocha a súa verdá.
O meu país, saúda ao mar aberto,
escoita o barlovento, e ponse a camiñar.

Cara metas sin nome, van ringleiras de homes
e sin fin.
Tristes eidos de algures, vieiros pra ningures,
o meu país.

O meu país, nas noites de invernía
dibuxa a súa agonía, nun vello e nun rapaz.
O meu país, de lenda e maruxías
agarda novos días, marchando de vagar.

Polas corgas i herdanzas
nasce e morre unha espranza, no porvir.
É unha folla no vento, alento e desalento,
o meu país.

De Enkheduanna, a primeira escritora da historia
(Escribín hai tempo estas liñas, cando empezaba a guerra do Iraq, pero creo que non perderon actualidade, por desgraza...)
Enkheduanna. Disque alí houbo unha gran calamidade cara o 2900 antes de Cristo: desbordamento de ríos ou un maremoto, iso que rexistran varias relixións como a crónica do Diluvio Universal. Era a vella Mesopotamia e foi isto antes dos tempos históricos de Sumer, que deron paso a unha vizosa civilización que inventou grandes cousas: a escritura e as primeiras escolas, a literatura e certos coñecementos médicos, tamén a cervexa (kash) para alimentación e farmacopea. Alí tamén encontramos o primeiro escritor de nome coñecido na historia da Humanidade: unha muller, Enkheduanna, filla do rei Sargón de Acad, gran sacerdotisa e autora dun poema á deusa Inanna. É un nome difícil, pero Enkheduanna merece pasar á Historia con máis mérito que os xenerais que hoxe enchen de bombas e estreliñas bélicas ese mapa.
Torturas e odio. “Hay golpes en la vida tan fuertes, yo no sé,/ golpes como el odio de Dios./ Son pocos, pero son”, escribiu o poeta César Vallejo. Versos anguriados, conciencia desesperada que fala da arma máis mortífera do mundo, moito máis perigosa que as supostas armas químicas e biolóxicas: a arma do odio. Ese odio reprodúcese coa masacre de víctimas civís e coa prepotencia inútil dos invasores que se queren liberadores en todas as guerras. As imaxes horrorosas das torturas son só un pequeno recuncho dun gran cadro que se nos oculta na súa integridade. Na “Orestíada” de Esquilo, Orestes, consumado o seu matricidio contra Clitemnestra, é perseguido polas Erinias, as deidades da vinganza. A deusa Atenea perdoa a Orestes e calma as furias vingadoras. Pero nós non sabemos o remate destoutra traxedia.
Por un papel. Disque é importante saber de onde é un e en qué tempo vive: “son fillo do meu país e fillo do meu tempo”, dicía o noso Murguía. Con iso debería chegar. Pero hoxe é preciso ademais levar na carteira o DNI e unha chea de documentos, con cadanseu número, testemuña de que existimos. Eses papeis necesarios levan a milleiros de inmigrantes hispanos a alistarse nos exércitos do coloso norteamericano. A cambio o Estado promete garantirlles a cidadanía. As lexións romanas conquistaban países e facían moreas de escravos entre os vencidos para traballar os seus eidos. Hoxe os escravos están dispostos a matar ou morrer, non por intereses económicos ou políticos. Só por un papel de cidadanía. ¿Avanzamos?
(A imaxe de Ingres como contraste, outra vez)

De "Merlín e familia" e o xenio de Cunqueiro
(Pan por Pan venres 14 abril)
No especial “50 anos con Merlín e familia” do que falei onte (Cadernos Grial) hai varios traballos de interese. “Cunqueiro e o marabilloso inverso”, de Xosé Miranda, é un dos máis suxestivos: bota por terra moitos tópicos sobre o mindoniense e, entre paradoxos, marca as súas exactas lindes coa Materia de Bretaña e a literatura artúrica, co realismo máxico, coa literatura fantástica e coa tradición oral. Con todo isto non lle resta nada de importancia a don Álvaro: todo o contrario, sitúa a Cunqueiro como un dos cumes da literatura (non só galega e española) do século XX. Un escritor moderno na súa obra que foi antimoderno na estética e na ideoloxía. Un escritor complexo e cheo de significados. Por iso tivo discípulos, pero non existe cunqueirismo literario. O único cunqueirismo posíbel é esa lexión de xenios que se chama Borges, Marcel Schwob, Tolkien, Dusany, Calvino, Perucho, etc.

As criadas como fonte documental nas letras galegas
(Pan por Pan xoves 13 abril)
Tense escrito xa sobre o papel dos avós nos nosos escritores. E habería que facelo tamén sobre as criadas nas vellas casas vilegas. No pasado nadal publicouse un especial de “Cadernos Grial” dedicado a Cunqueiro nos 50 anos de Merlín e Familia. Alí se publica unha conversa de Casares co señor de Mondoñedo (parte dun frustrado libro de entrevistas, qué mágoa!) e este recoñece así a súa débeda coas criadas: A miña nai, en cambio, falaba galego constantemente. E o mesmo facían as serventas, todas elas fillas de caseiros da miña familia materna, en Miranda. Unha delas, Encarnación Teixeira, natural do lugar de Espasende, en Riotorto, era moi afeccionada aos contos de medo. Viu o anano de ouro do Castro. Outra, Esperanza Sixo, de Guillán, era moi cantora de romances. Sabía, por exemplo, o da Frouseira, “De Francia partió la niña” e outros. Cantábaos todos coa mesma música.

HITLER, OS ALEMÁNS, FRANCO
(Andoliña xoves 13 abril)
Adolf Hitler rapinou media Europa e esquilmou os bens do cinco por cento da súa propia poboación, os xudeus alemáns. Isto é ben coñecido. Pero o historiador Götz Aly, que dirixe unha investigación sobre o Holocausto, afirma ademais que Hitler mercou con diñeiro aos alemáns. Engade que estes viviron moi ben, gozando dun certo benestar e prosperidade económica: o III Reich creou subvencións por fillos, seguro de enfermidade gratuíto para xubilados, beneficios fiscais para as familias, condonación de débeda aos arios, etc. Os que protestaron foron liquidados canto antes: lembren o famoso poema de Brecht que non é de Brecht. E a xente pensaba: “se o Estado o fai, será correcto”.
Ten toda a razón Götz Aly cando afirma que unha ditadura non se sostén longo tempo sen un consenso subxacente. En España tamén houbo unha longa ditadura, case corenta anos de submisión e ignominia. Por suposto, nese longo período, houbo políticas sociais, seguros obreiros, ministerios para a vivenda e estratexias para achegarse á mocidade e a outros sectores da poboación, dende os campamentos da OJE ata os ballets da Sección Feminina. Habería pois que concluír que tamén Franco mercou a vontade dos españois?

O Bispo de Ourense tíralle das orellas ao Partido Popular
Un amigo ourensán (tachochuky) envíame unha mensaxe con este texto:
O Bispo de Ourense esta triste como a princesa do poema, ademais meteuse electricista xa que vai “iluminar a los politicos catolicos” (esta craro ques estos politicos son mais caros, xa que hai que iluminalos, os non catolicos van sen iluminación. Espero que non a cegas).
“Para evitar la confusion y el desconcierto”, mandovos a paxina do Bispo Quinteiro de Ourense. http://www.obispadodeourense.com/
E esta é a nota do Bispado de Ourense (ao mellor acaba sendo tan famosa como a filípica contra Curros Enríquez):
Los medios de comunicación social han difundido hoy la noticia de la «boda homosexual» de un concejal del Partido Popular en el Ayuntamiento de Ourense, acompañado por significados representantes políticos, dando amplia publicidad y convirtiendo la noticia en un acontecimiento con previsibles repercusiones sociales. El hecho ha conmocionado a una gran parte de la sociedad, en especial a la ciudad de Ourense, y nos ha entristecido a los católicos.
Con el fin de evitar la confusión y el desconcierto entre los fieles e iluminar a los políticos católicos que desean vivir íntegramente su fe en el ejercicio de sus funciones, me siento obligado a recordar la enseñanza de la Iglesia a este propósito, recientemente reafirmada por la Conferencia Episcopal Española en la Instrucción Pastoral «Teología y secularización en España» (Cfr. n. 65). Reivindicar la condición de cristianos actuando en el orden político y social conlleva no asumir propuestas que contradicen expresamente la enseñanza evangélica, custodiada y trasmitida por la Iglesia. Lo contrario sería, entre otras consecuencias, causa de grave escándalo. Ourense 9 de abril de 2006
+ Luis Quinteiro Fiuza Obispo de Ourense.
Conste que, nesta ocasión, eu creo que o bispo ten razón: se estes políticos do PP fan profesión e propaganda da sua fe católica, que se ateñan as normas internas concretas desta confesión. O resto é cinismo e hipocresía. Despois apuntanse a ir presidindo a procesión do Venres Santo e todo iso, vello estilo nacional-católico. Que pintan políticos que se din demócratas á cabeza de manifestacións relixiosas e ademais conducidas por unha xerarquía que persegue as ideas e conviccións máis fondas de amplos sectores da sociedade (homosexuais, mulleres, etc.)?
(Imaxe de Giotto da resurrección dos corpos no día do Xuízo Final).