CEN POEMAS, ESCOLMA
n.7, Manifiesto pastoril a los niños pobres del campo, do poeta comunista e mártir Manuel Gómez del Valle
Xa que nestes días falamos da homenaxe a Manuel Gómez del Valle, poeta do que só se conservan (polo de agora) algúns poemas en castelán publicados en revistas, aproveito hoxe para incluír o máis coñecido, porque foi publicado na revista Cristal, de Pontevedra, no seu n.4, outubro 1932 (está reeditada polo Centro Ramón Piñeiro).
Alonso Montero dixo o venres que este era o primeiro poema marxista escrito por un autor galego de nacencia. E que por este poema mataron ao seu creador: porque quería repartir mazás e leite cos nenos pobres do campo e da cidade. Dende logo, é un poema escrito co corazón, dun forte sentimento solidario. (Ilustra o texto a nena das uvas de W. Bouguereau, a miña descuberta artística destes días).

NIÑOS descalzos de las escuelas de campo.
De los caminos del campo.
De todo el campo.
Abrumados bajo tres océanos de sol, en verano;
Y ciento cincuenta témpanos resbalados del Polo Sud en invierno.

Sol, frío –siempre descalzos-
Frío, sol – siempre desnudos-
Bajo la lluvia de vuestra melancolía,
La ciudad es el tamboril donde tiemblan todos los ruidos
De las atracciones…
Donde los niños señoritos se comen vuestras manzanas
- si se las comen, también juegan con ellas a la pelota-
A los niños señoritos les sobran vuestras manzanas
Que vosotros veis partir del huerto, una sobre una…
Si vuestros ojos legañosos tuvieran imán
Os quedaríais con las más rojas
Porque las visteis crecer a flote de la primavera florecida.

Los niños señoritos de la ciudad non saben como empiezan
A nacer vuestras manzanas
-Solo saben comerlas-
Si vuestros ojos lagañosos tuvieran imán
Os quedaríais con las más rojas
Porque las visteis desembarcar de la primavera enardecida.
Los ignorantes niños de la ciudad se beben vuestra leche
-apenas si sben tomarla, repugnantes, sorbo a sorbo-
Nada saben de donde se hace manar,
Porque nunca han visto copular a las vacas
Mientras en el monte pacen a tu cuido.

Niños pobres del campo,
En la ciudad, hay también niños
Pobres que tienen hambre.
¡Que tienen mucha hambre!
QUE NO TIENEN LECHE NI ROJAS MANZANAS!
UN DÍA, PRONTO, OS JUNTAREIS PARA REPARTIROS
TANTA RICA LECHE Y TAN ROJAS MANZANAS.

ENTONCES ES QUE SE HA ACABADO LA INJUSTICIA.

…Y seguiréis pastoreando vuestras vacas,
Y que copulen mucho
Para que tengan leche todos los niños pobres.
Y ya lavados vuestros ojos
En fuente de rocío, en lagos de luna,
Sin envidia, sin envidia,
Veréis vuestras manzanas
Que visteis colgar de las sombrillas florecidas de la Primavera enardecida.

QUE NO TIENEN LECHE NI ROJAS MANZANAS!
UN DÍA, PRONTO, OS JUNTAREIS PARA REPARTIROS
TANTA RICA LECHE Y TAN ROJAS MANZANAS.

CATALUÑA, ESTATUTO BEN LEXÍTIMO
(Andoliña martes 2 xuño)
Vivimos nun país de tolos? Tal podería pensar alguén que non coñecese o noso contexto político e mediático ante as portadas dalgúns xornais de Madrid de onte. O que para uns foi un éxito masivo do “Si” ao Estatut, noutros era un fracaso rotundo: quizais haxa outra Cataluña diferente en Marte e tamén aló se votaba? A abstención foi alta para o marco catalán, pero ninguén pode sumarse os votos dos que deciden non opinar: nin a favor nin en contra. Podía desexarse un maior entusiasmo na apertura desta nova etapa política, pero a opción abstencionista (que non suma nin resta) non debe ser manipulada.
Entre os que votaron, case a metade da poboación con dereito a voto, foi abrumador o resultado afirmativo: un 74 por cento, uniforme ademais en todas as provincias. O novo Estatut, un avance no autogoberno e na identidade definida dende as arelas dos propios cataláns, é pois ben lexítimo, diga o que diga Rajoy e o PP.
Lembremos que o Estatuto galego, sometido a referendo co presidente Quiroga Suárez (1980), tivo unha abstención superior ao 73 por cento e en moitos concellos ourensáns e lugueses superou o 80 e o 90 por cento: xa que logo, seremos os galegos ilexítimos dende aquela?
(Imaxe do pintor W. Bouguereau)

Faleceu Fernando Pérez, presidente da Aula Castelao de Filosofía
Moi recentemente recollía o Pedrón de Ouro en nome da Aula Castelao de Filosofía. Soubemos polos xornais que faleceu onte, con 60 anos, vítima dun infarto. Había moitos anos que non o vía nin falaba con el. En tempos foi un dos responsábeis da AN-PG en Ourense e unha das súas primeiras caras públicas nos inicios da transición democrática. Daquela era Fernando o de Sarria. Logo viñeron tempos difíciles e polémicos, que non é o caso relembrar agora. Seguiu a traballar no ámbito cultural e a vida foille, sempre o é, demasiado curta. Vaia dende aquí unha última lembranza cordial.

Camiño do Vao: novo artigo de Monxardín
Un novo artigo de Afonso Monxardín sobre a lingua, supomos que polémico (cando menos na súa orixe). Extractamos un anaco brteve do mesmo:
¿Está o galego en peor situación hoxe que hai trinta anos? Se alguén contesta que si, é que non ten nin idea da historia. Falen coa xente. Xa está ben de buscar inimigos fóra. Escoitáballe o outro día a un sabio dicir que aquí non temos unha sociolingüística cuantitativa da recuperación. ¿Cantos nenos hai que levan xa nomes galegos? ¿Cantos comercios hai xa co nome na nosa lingua? ¿Cantas conversas se desenvolven con normalidade en galego en ámbitos que antes eran alleos? A cousa non lles está tan mal como pensa o Sr. Callón. Saia da cuncha, rompa o ovo, tire molida ou xugo, e patee a terra sen orelleiras. De acordo con que hai que poder casar ou testar en galego, pero non é cousa que fagamos todos os días. Vaia ao súper e fálelle en galego á caixeira. Vaia ao Instituto e fálelle en galego ao profesor. Vaia á Policía e fálelle en galego ao axente. Vai ao bar, á biblioteca, ao médico, a unha oficina, a comprar un coche, ao fútbol, a facer a depilación, ao museo, equivóquese por teléfono, fale con calquera. Vaia onde queira e fálelle en galego a quen queira e, por sorte, grazas ao bilingüismo pasivo de todos, vostede pode vivir sempre en galego, se é a súa vontade. E se lle fala á xente con boa cara, e se ven que vostede se desenvolve en galego de xeito natural, espontáneo e non forzado, é posible que cambien e lle falen tamén en galego. Os tempos de "Hábleme en castellano", onde é que eles van. Sabemos todos que cómpre aínda facer moito, moito, pero meu amigo, cambiando de ton, e emitindo en positivo. Imos ter que explicarlle á xente o do "deber" no novo Estatuto, en positivo, como oportunidade fermosa e útil e non como imposición ou obriga, dúas palabras que a ninguén atraen.

FALAMOS GALEGO. EN POSITIVO
Proseguindo coa campaña que se inicou neste blog, hai un par de meses, vimos de abrir unha nova bitácora que se reservará exclusivamente a promover este debate arredor do noso idioma, "en positivo". Chámase www.blogoteca.com/falamosgalego, e xa está a agardar polos vosos artigos e aportacións (hai neste momento trece entradas relacionadas co tema citado, que recollen en parte a historia desta campaña).
Tamén pego aquí o texto que figura aló como "Benvida (presentación)"

Dende hai un par de meses hai un ruxe-ruxe polo mundo cultural galego e tamén polo mundo das bitácoras galegas arredor da necesidade de buscar un novo estilo de defensa da nosa lingua. Un novo estilo que se define na cabeceira desta mesma bitácora, “Falemos galego. En positivo”, e que pretende buscar tamén un novo discurso que poña sempre en primeiro plano os aspectos positivos da recuperación do idioma e non aqueles, negativos e mesmo de confrontación agresiva, que xa son demasiado subliñados nos medios de comunicación tradicionais.
Este ruxe-ruxe foi dando pasos de vagariño que ata agora foron moi valiosos:
(1) a elaboración dun manifesto (provisional) que dende Ourense asinamos Afonso Vázquez-Monxardín e Marcos Valcárcel; (2) a difusión deste escrito entre xentes da cultura comprometidas co noso idioma, moitas das cales xa amosaron de xeito explícito o seu apoio a esta perspectiva; (3) o debate ó respecto no mundo dos blogs (de forma moi particular en www.asuvasnasolaina.blogspot.com, dende inicios de maio, pero tamén noutras bitácoras: rei de copas, galeidoscópio, brétemas, beliscos pequenos, etc.); (4) unha primeira xuntanza en Compostela, o pasado 14 de xuño, de xentes que coincidían nos datos básicos do diagnóstico que se facía no manifesto e nestes debates.
Chegados a este punto, decidimos abrir esta nova fiestra á reflexión e ó debate e reproducir aquí o manifesto inicial e, ademais, algúns dos textos que xenerou toda esta campaña.
O paso seguinte precisa da colaboración de todos/as vostedes: agardamos polas súas reflexións e pertinentes tomas de posición que serán trasladadas a este espazo virtual para que o debate prosiga e nazan novas ideas e propostas, sempre en positivo. Todos e todas aqueles que queiran participar só teñen que mandar as súas reflexións ós enderezos que figuran na cabeceira desta bitácora e serán aquí reproducidos ó dispor de todos os interesados en que o noso idioma poida gozar das “mil primaveras máis” que soñou o señor de Mondoñedo, don Álvaro Cunqueiro.

HISTORIA, NACIÓN, CULTURA
(La Región, luns 19 xuño)
Unha vella nación. “Grazas á nosa literatura non somos unha rexión”, di Xosé Luís Méndez Ferrín nunha entrevista que publica a revista “Naz-on”, presentada hai dous meses en Auria. E ten toda a razón o egrexio escritor galego, presentado de novo polas asociacións de escritores como candidato ao Nobel (non o será polo de agora, pero de esperanza tamén se vive). Foi co labor dos nosos escritores, dos pintores e artistas, dos científicos e dos historiadores, dos xornalistas e dos eruditos, como se foi construíndo a fisonomía da identidade deste país ao longo da historia. Un vello país, de lonxanas raíces indoeuropeas e celtas, que acusou unha fortísima romanización, que se impregnou da herdanza cristiá e do alento priscilianista (coa monxa Eteria camiño dos Santos Lugares, tamén precursora), que tivo un excepcional lugar de seu no esplendor cultural medieval dos trobadores galego-portugueses, que se redescubriu a si mesmo dende a cela solitaria do Padre Sarmiento e que alentou cos Precursores e co Rexurdimento a ilusión definitiva por atopar o seu camiño desde unha perspectiva galeguista e progresista: “somos fillos do noso país, pero tamén somos fillos do noso tempo”, como afirmou, solemne e certeiro, o gran patriarca Manuel Murguía.
Un debate bizantino. Non somos unha rexión, de certo, e tócanos agora asistir a un debate bizantino, como pasou en Cataluña, ao respecto da definición como “nación” no próximo Estatuto de Galiza. Semella existir acordo ao respecto entre os dous partidos que conforman o goberno bipartito (aínda que existan algunhas voces discordantes) e xa é un éxito que o PSdeG e o BNG presenten un documento de bases conxunto para o debate estutario. Existen moitas fórmulas posíbeis en xogo, mesmo nestes días saiu a forma “nación de Breogán”, en boca do meu admirado Ramón Villares: supoño que se quere insistir no concepto de “nación cultural” que el mesmo ten defendido e que o PP galego podería aceptar sen estridencias. E tamén cabe lembrar, díxoo estes días en Auria Camilo Nogueira, que xa houbo unanimidade ao definir a Galiza como nación cando se aprobou a Lei de Símbolos: alí figura “Himno Nacional” en referencia ao texto de Pondal e a música de Pascual Veiga e tal estatus aprobouse gobernando no país o Partido Popular, con Fernández Albor como presidente.
O futuro. Serán os galegos quen se definan na práctica, día a día, na súa ilusión renovada: a nación é o plebiscito cotián de todos os días, dixo o vello bretón, Ernest Renan, e a súa proposta segue tan viva e chea de vizosidade como cando foi formulada. É o tecido social galego –as xentes da cultura, os empresarios, os comunicadores sociais, os deportistas, os profesores universitarios e non universitarios, o mundo do traballo, as asociacións de mulleres e de mozos, etc.- o que definirá no devir cotián qué somos e qué queremos ser os galegos. E ninguén pode dubidar que Galiza ten unha moi forte personalidade etnocultural ou identitaria, non menor de ningún xeito a que poida ter Cataluña ou Euskadi. Que esta identidade non tivese ata hoxe un correlato no plano político é só un suceso explicábel desde a propia evolución histórica. Iso pode mudar e creo que xa está a suceder.

Prego, case esquecido.
De Manuel Prego de Oliver, un dos clásicos da pintura galega, xa case non se fala. Saíu o seu nome na homenaxe a Manuel Gómez del Valle: el sufriu tamén a traxedia desa familia, que era a súa (a súa noiva Branca era irmá do poeta). Para protexer ao resto da familia, trala morte de Manolo e da súa nai María del Valle (máis logo sería asasinado Ricardo, outro irmán), Prego incorporouse á fronte, na unidade de Tiradores de Ifni e fixo a guerra. Rematada esta, foi depurado e expulsado do maxisterio: a represión non era arbitraria, dende logo. Dedicou desde entón a súa vida á pintura e xa en 1945, nunha mostra en Madrid, recibiu os eloxios do pintor Gutiérrez Solana. Xa fixo 20 anos da súa morte. Entón falouse dun futuro museo a el dedicado en Vigo: nada se sabe daquelas promesas. De novo, fai presenza a ingrata desmemoria.

CEN ANOS DE HISTORIA CULTURAL: 1926
Se queredes saber qué pasaba na Galiza cultural á altura de 1926, remítovos ao meu artigo de hoxe en GALICIA HOXE.
Basta citar a Castelao, Dieste e Cabanillas para decatarse da importancia na nosa historia cultural e literaria dun ano como 1926, un dos mellores do período de preguerra. O ano en que se publicou o primeiro libro das inmortais Cousas de Castelao ou obras como A coutada, de Vicente Risco; Dos arquivos do trasno (El Pueblo Gallego), de Rafael Dieste, ou O purgatorio de don Ramiro, a segunda entrega narrativa de Ramón Otero Pedrayo. Obras mestras todas elas da narrativa breve e do relato curto, que deixarían unha fonda pegada nas letras galegas e nos autores posteriores. Pero, ademais, o propio Otero daba a luz nesas datas a súa Guía de Galicia, que aínda se segue a vender 80 anos despois, e a súa Síntese xeográfica de Galicia. Tamén foi un ano glorioso para Ramón Cabanillas, que vía publicada a súa obra Na noite estrelecida, na imprenta de Mondariz, e O mariscal, na colección Lar (poucos meses despois de publicar O bendito San Amaro), ademais de reedicións de No desterro e Da Terra asoballada. Con 50 anos en 1926, Cabanillas, presente ademais en múltiples xornais e revistas, era xa un clásico vivo.Boa parte dese esplendor, temos que repetilo unha vez máis, débese ás meritorias figuras dos editores Leandro Carré e Ánxel Casal, os pais da Editorial Lar, onde saíron os libros de Castelao e Risco. Na mesma colección aparecían tamén obras como O filósofo de Tamarica e O Kalivera 30 H.P., ambas as dúas de Xulián Magariños Negreira; Desengano, de Xosé Pla Zubiri; O consentimento, de Luis G. Vicente (pseudónimo de Luis Carré Alvarellos); O home que deu vida a un morto, de Leandro Carré; Manecho, o da Rúa, de Xosé Lesta Meis; Xelo o salvaxe, de Felipe Fernández Armesto; O xardín do castelo de Vidre, de Álvaro de las Casas; Fuxidos, de Gonzalo López Abente, ou O corazón dun pedáneo, de Leandro Carré, primeiro volume da Biblioteca Teatral de Lar.

OS OLLOS DA MEMORIA
Hoxe teño o pracer de comunicarvos que estreo unha nova (e breve) sección na prensa: Os Ollos da Memoria (o máis bonito da sección, xa o vedes, é o título).
Sairá todos os domingos en El Correo Gallego, no suplemento El Correo 2, e recollerá fotos relevantes da nosa historia acompañadas dun texto breve de contextualización.
A primeira entrega titúlase Curros na Coruña (1904) e pego aquí a foto porque na versión dixital do xornal non sae publicada.

González Tosar, reposto, segue a escribir
Días pasados, como moitos saberedes, o amigo Luís González Tosar, gran poeta e presidente do PEN Clube galego, deunos un susto: un dos tres Cs famosos, en formato de infarto. Repúxose e vímolo en Compostela: hai que coidarse moito e facerlle caso ós médicos, quédanche moitas cousas por facer. De momento, podemos seguir a gozar dos seus artigos en El Correo Gallego ou en Galicia Hoxe, por exemplo, este de hoxe mesmo, "Desamparo e clorofila".
(Na imaxe, compartindo un agradable cantar en Celanova, na Casa dos Poetas, tras entregarlle o premio a Acisclo Manzano, setembro do 2004: con Tosar, Méndez Ferrín, Marcos de Auria e Sexismundo Bobillo).

Homenaxe a Manuel Gómez del Valle
Celebrouse onte unha homenaxe masiva (arredor de 140 persoas) no Ateneo de Ourense. organizada polo Foro da Memoria.
Falamos nese acto Manuel Peña Rei, Xesús Alonso Montero e o asinante destas liñas, ademais de Laura Pérez Landeira, unha ferrolá que logrou emocionarnos recitando poemas de Machado, Lorenzo Varela, Ramón Cabanillas e Luís Cernuda, e Ernesto Gómez del Valle (fillo do Ernesto irmán do poeta mártir) que deu as gracias en nome da familia, tamén presente.

Pan por Pan sábado 17 xuño
Aínda gardo un vello libro de literatura de Bacharelato no que viña unha brevísima nota sobre García Lorca que remataba así: “Murió en 1936”. Sen máis, coma se falecese por accidente ou enfermidade: esa era a historia que ata nós chegaba no franquismo. Tardamos en saber o que significara a guerra española tamén na masacre das súas mellores voces, mortas na represión ou no exilio: Lorca, Machado, Miguel Hernández. Menos aínda se falaba dos poetas mártires galegos: quen sabía daquela quen eran Roberto Blanco Torres ou Manuel Gómez del Valle, o poeta comunista ourensán que homenaxeamos onte? Ou o artista católico Camilo Díaz Baliño ou o editor Ánxel Casal. Non é un capricho o empeño de hoxe en recuperar a memoria. Nin un aceno de desquite. É só que non queremos vivir nun país queixoso de alzheimer histórico.

Dous datos para a historia: a primeira recuperación deste poeta, do que só quedan algúns poemas publicados (en castelán), tivo lugar no Liceo ourensán, cunha conferencia de Xesús Alonso Montero, no ano 1995 (24 novembro), e no III Encontro de Escritores Ourensáns: eu mesmo fun o organizador daquel acto. Logo, en 1999, Alonso Montero publicou o único estudo a fondo que existe do autor, na revista Madrygal, da Complutense de Madrid, onde estudiou o propio Alonso. O artigo, titulado "Manuel Gómez del Valle, poeta, comunista e mártir (1906-1936)", está na rede e podedes consultalo en PDF (está publicado no n.2, 1999: síntoo, pero non logro incluir a ligazón).

(Imaxe: o retrato de Manuel Gómez del Valle, por M.Prego de Oliver. Era un mozo ben guapo, dicían mesmo as señoritas de Auria, asasinado con 30 anos polas bestas da barbarie).

Denuncias no reino do disparate
(Andoliña venres 16 xuño)
Carlos Callón, segundo informan os xornais, decidiu denunciar a Presidencia da Xunta e a Consellería de Educación diante do Consello de Europa por presuntas trabas ao proceso de normalización do idioma: a nova pertence, como outras que cada día chegan á prensa escrita, ao reino do disparate. Ninguén en Galiza pode pensar que o problema do galego hoxe sexa Emilio Pérez Touriño ou calquera outro alto cargo do seu goberno. Pérez Touriño preside un goberno progresista e galeguista, que se comprometeu a aplicar o Plan de Normalización Lingüística e que está a anunciar medidas novas en defensa do idioma, discutíbeis, como todo, pero orixinais de seguro.
Que sucede logo? A única explicación que entra dentro do campo da razón é que estamos ante un novo episodio de loita partidaria, cun certo aceno sectario e mesmo contraproducente na intelixencia política do goberno de coalición: non esquezamos que o goberno denunciado ante o Consello de Europa é tamén o goberno dos nacionalistas do BNG (ou non?). Callón e os seus colegas están a tirar por terra, con este tipo de actuacións, o creto político que a Mesa gañou en moitos anos en amplos sectores do noso tecido social.

PECHAR GUANTÁNAMO, AXIÑA!
(Andoliña xoves 15 xuño)
A Unión Europea reclamou nesta semana o peche da base de Guantánamo, onde os Estados Unidos manteñen en gaiolas ao aire libre, sen ningún tipo de dereitos legais, a 460 supostos terroristas dende o 11-S. Estes días houbo tres suicidios de detidos naquel limbo legal que nin sequera estaban acusados formalmente acusados. Á marxe de calquera garantía xurídica, os presos de Guantánamo en teoría son vixiados constantemente, cada dous minutos, e padecen torturas como a “privación sensorial”, isto é a privación da súa capacidade de falar, de ver, de oír, de ulir e de tocar. Unha situación que atenta contra todos os dereitos humanos. O propio ministro español de Asuntos Exteriores declarou: Guantánamo é unha anomalía, e canto antes o pechen, mellor.
O cidadán canadense Omar Khadr, que foi posto en custodia cando tiña 15 anos, ferido en Afganistán, presenta, segundo o doutor Eric W. Trupin, os síntomas psicolóxicos propios das persoas vítimas de tortura: os grupos de Ourense e Almería de Amnistía Internacional están a enviar postais en pro dos seus dereitos legais ao Fiscal Xeneral dos Estados Unidos e ao primeiro ministro de Canadá. Estas campañas son a súa única esperanza para que teña dereito a un xuízo xusto. (Imaxe: un dos cadros da serie de Botero inspirados nas torturas de Iraq).

Onte en Ourense, baixo a bandeira de Nunca Máis
No remate da presentación de A terra cantada, na libraría Torga, da rúa da Paz de Auria (a mesma de don Ramón, Risco, o Xocas..., a antiga rúa dos Zapateiros). Na foto, Carlos Varela, Camilo Nogueira, a súa compañeira Paz, Xavier Paz e o blogueiro que asina estas liñas. (Foto de Xulio Outumuro).

A terra necesita ser cantada
"Unha terra que non é cantada é unha terra morta, se os cantos fosen esquecidos a propia terra remata por morrer": con esta cita de Bruce Chatwin comeza A terra cantada, o novo volume de Camilo Nogueira que presentamos onte en Auria. Un vasto conxunto, 80 textos, de diversa procedencia e cronoloxía, dende artigos de prensa ata discursos parlamentarios (en Galiza e en Europa), que amosan a faciana reflexiva dun home de acción que marcou dun xeito moi relevante as claves do nacionalismo contemporáneo (algúns non llo recoñecen, pero ese é outro problema). Moitos deles foron publicados na prensa e outros son inéditos, como as súas intervencións no Parlamento Europeo arredor do Prestige ou de crítica á dereita autoritaria de Berlusconi.
Hai no libro textos que van dende 1981 ao 2005, todos cunha mesma voz, de gran coherencia: dende a reclamación en sede parlamentaria da volta dos restos de Castelao ata a afirmación das súas fondas conviccións europeístas ou a necesaria esixencia, hoxe, dun Estatuto de nación. Ese que, segundo Rajoy, non se pode parecer en nada nin ao catalán nin ao andaluz. Por suposto que o Estatuto debe ter unha cara de seu, pero non con menor status que os xa aprobados.
(Imaxe: detalle de Venus e Cupido, de Bronzino)

Carta-artigo dun vello amigo
Un vello amigo, dos xa arredados tempos de Compostela, escribe un artigo en xornal.com, onde colabora habitualmente, no que evoca aqueles tempos dos ERGAS de mediados dos 70 e tamén me dedica unhas gabanzas inmerecidas (oxalá fose tan bon estudante como el insinúa nas súas verbas). Ben, en agradecemento e sabendo que é lector deste blog, aí vai o seu artigo:
Estilos de corrector Xosé M. González (luns 12 de xuño de 2006)
Aplicando ás culturas a metáfora do corpo, serían espiña dorsal certos pensadores e artistas con rigor, erudición e profundidade en análise e palabra. Na diacronía xorde a evidencia de Murguía ou a de Otero Pedrayo. Sen afán de comparar, Marcos Valcárcel é vértebra do sistema galego no tempo presente. Semella vocacional. Evocaba Xosé Manuel Sarille como, na eclosión militante de hai uns trinta anos, ninguén de ERGA dedicaba tempo substancial ao estudo quitado o Marcos; son testemuña indirecta de que así era e así debeu seguir xulgando polo froito. Hai pouco estreou blog, e nel -alternando con certas saudades, convidante crónica e información varia- atopo o raro selo de quen falando sobre si porta voz colectiva: onte contaba unha historia de censura e rabenamentos varios na relación coa prensa. E aí quería dicir eu tamén un par de cousas. Non tocante a filtro ideolóxico en tempo de liberdades -que Valcárcel xa é dabondo claro-, si sobre certa práctica da que este Xornal debe quedar exento, dado que a min persoalmente nin sequera un til me trocan. Paralelo ou substituto do que nun tempo se chamou “corrector de estilo” ou “lingüístico”, adoita haber arestora nas redaccións quen supervisa o texto preparado para publicar. É sen dúbida labor importante, encomiable canto a puír o traballo da casa e eliminar grallas involuntarias no artigo de opinión; non así, pola contra, cando se muda o que o colaborador incluíu conscientemente e non coincide co gusto, criterio ou avío profesional do revisor: tocar na vontade ou o estilo dun asinante supón certa caste menor de tiranía perfectamente evitable. Dígoo como quen o sofre. Téñenme xuntado parágrafos; conferido patente recarga ao que eu procurara leve e suxerido; aplicado a ortografía vella a textos do 2003 ou 2004; posto un “a” (preposición) a complemento directo non persoal. Seguramente algún lector avisado atribuíu tales torpezas a desleixo do autor; en todo caso, incomódame tal intervencionismo. De feito (sempre queda Xornal excluído) algunha vez no meu caletre fixen mentes de deixalo. Pero que lle queren, conservo o aquel da escrita e recoñcecemento a quen me difunde. Por outra banda, xusto é recoñecelo: un tamén foi corrector.

Os zocos de Lito, meu amigo
Unha fermosa historia da emigración americana, moi ben contada hoxe mesmo, en Galicia Hoxe, por Afonso Vázquez-Monxardín.
(Imaxe: os zocos non de Lito, senón de Van Gogh, 1888)

Da memoria e dos seus misterios
Disque está comprobado que a partires dos 60 anos lémbranse máis cousas da nenez que cando un ten 40: xa lles contarei, se aló chego. Din tamén que na vellez se recuperan moitos recordos dos nosos primeiros anos que quedaron gravados con detalle: a causa disto estaría en que nesa época facemos moitas cousas por primeira vez, como ir ao colexio, recibir un castigo ou ver o mar, e por iso manteñen unha maior permanencia. Sen dúbida, como di o psicólogo holandés Douwe Draaisma nun recente traballo, a nosa forma de percibir o paso do tempo ten moito que ver coa cantidade de experiencias novas que nós mesmos vivimos. Por iso, se facemos cousas novidosas (viaxar e coñecer lugares novos, por exemplo), sentimos que o tempo se estira; en cambio, cando facemos as mesmas cousas cada día, as horas vanse voando sen decatarnos. Sempre foi así, tamén antes de que o estudaran os psicólogos. (Imaxe de W.Bouguereau)

A Terra Cantada

Hoxe, martes 13 xuño, estará en Auria, 20, 00 h., na Torga, Camilo Nogueira, presentando o seu último libro, A Terra Cantada, publicado por Xerais.

CATRO NOMES PROPIOS
(La Región, luns 12 xuño)
Beiras. Se o que nos perde é a educación, que xa o dícia don Vicente Risco aló polos anos 20: os galegos somos demasiado educados. Xosé Manuel Beiras tiña que facer a laudatio de dous vellos amigos e camaradas: Ferrín co seu “Contra maquieiro” e Manuel Ferreiro coa súa edición de “Os Eoas” pondalianos. E Beiras quixo ser educado, “por respecto e cortesía”. E foi á misa e escoitou o pregón do xesuíta que soltou unha filípica contra ETA e supoño que tamén contra o goberno de Zapatero e os seus plans de camiñar cara a paz (había unha manifestación en Madrid ese mesmo día, coa mesma mensaxe, sería casualidade). E Beiras respostou, indignado, “porque o sacerdote non me respectou a min”, na súa intervención laica no pazo de Boborás. Eu non estaba alí (non fun convidado), pero seguro que pagou a pena escoitar a Beiras. Sobre todo despois de escoitar na homilía ao xesuíta comparar Euscadi con Auswichtz... mundo de tolos!
Quintana. Na mesma xornada, Anxo Quintana, vicepresidente da Xunta, tiña que entregar un premio en Barcelona a Manuel Fraga Iribarne, no encontro de Empresarios Galegos do Mundo. Si, escoitaron ben: “o noso Quin” a Fraga Iribarne. Nos foros de Internet hai moita xente cabreada con estas cousas: acudo á páxina web oficial da Xunta e alí está confirmado, con data 9 de xuño. Ao final Fraga non acudiu: estaba en Madrid, berrando contra Zapatero, supoño que iso era máis importante para el. E librou ao vicepresidente dunha foto incómoda. Lembran vostedes as reaccións de certos sectores do nacionalismo cando Camilo Nogueira, dirixente de Esquerda Galega, aceptou o convite dun “almorzo político” con Fraga? “Traidor á patria” foi o máis suave que lle chamaron algúns a Camilo. Eran outros tempos ...
Araújo. O noso concelleiro de cultura seica anda nervioso. Di en varias entrevistas que hai unha conspiración contra as súas festas e que todo é froito dun boicot perfectamente organizado. Só lle queda invocar a masonería e o xudaísmo, como facía o vello. Máis doado sería recoñecer que as festas son abondo cutres, que non hai cartos para facelas como Deus manda e que ata o alcalde da cidade recoñece que son moi mellorábeis. E por riba o bispo parou o da Misa Rociera: algo que debía “fardar” bastante, cando menos aos espectadores de “Salsa Rosa”, digo eu. “Quen teña tenda, que a atenda”, di a sabedoría popular. E quen ten que programar unhas festas dignas, que o faga: sen buscar escuras conxuras de encarrapuchados que me perseguen…
Virxilio. Tampouco puiden asistir o pasado venres á xuntanza da Fundación Curros Enríquez. Pero apoio con entusiasmo a decisión de outorgar o premio Casa dos Poetas deste ano ao pintor Virxilio, un dos nomes fundamentais da plástica galega do noso tempo. Aínda hai uns meses contaba neste xornal que a súa vida puido deterse cando daba clases no Instituto de Ribadavia, pero, por sorte, botárono de aló. E foise logo a París e logo a Alemaña, onde quedou fortemente marcado polo expresionismo alemán, e así saíu gañando Virxilio e tamén a pintura galega e a pintura universal, porque sen dúbida é un pintor universal, sen renunciar ás súas raíces, sempre abrindo camiños, inventando linguaxes, descubrindo mundos novos.