Pois eso........!

Etiqueta e bos modais
MIGUEL SUÁREZ ABEL

El Correo Gallego, 26.12.2009

..................

Panel restaurante Montero. Lugo.

Obra de Eduardo Baamonde.

(Descuberta de Arume).

Hai quen nin vive nin deixa vivir por causa da etiqueta. Son persoas dominadas pola obsesión de elevar os ritos sociais a categoría. A vestimenta, a decoración, a colocación á mesa e ata a conversación acaban aprisionados nun molde tan férreo de normas que ninguén se sente a gusto nin goza do que realiza. Aparentar, imitar e temer ocultan calquera alegría e satisfacción social. Nin se come nin se fala nin se goza relaxados. Só estamos pendentes do que fai quen nos parece que domina mellor a situación, tratamos de non cometer a mínima distracción, estamos tensos, desconfiando de cada acto. Chegar a este grao de incomodidade será útil en relacións diplomáticas, de gran necesidade de control por intereses internacionais ou en apuros maiores, pero nunca a considero aconsellable para relacións sans e festivas.
Nestas festas que a algúns tanto lles molestan e a outros parece que os enchen de felicidade, seguro que houbo ocasión para experimentar os extremos da convivencia: exceso de etiqueta, carencia de bos modais. Se a faixa da etiqueta é incómoda, o abuso da groseira falta de educación e tacto resulta insoportable. Eses ambientes nos que a falsa naturalidade converte as relacións en abuso, agresión ou insulto permanentes, antóllanseme insufribles. Ocorren normalmente naquelas reunións nas que os machos liban alcohois variados mentres as escravas as que tomaron por esposas os atúan de todo tipo de viandas; nas que os adultos incitan ós pequenos a que interveñan contra a súa vontade en esmorgas ou vulgaridades que ós maiores lles fan moita risa; nas que se sacan a relucir asuntos familiares delicados, turbios ás veces, por mor dunha falsa sinceridade, pois, explícanse, "eu sonche moi clariño e as cousas tal e como as sinto, así as digo"; festas, en fin, nas que os remates de comellona poden acabar en choros, insultos, retiradas iradas, ameazas, agresións que non se esquecen. Entre a etiqueta e a falta de educación están os bos modais. Algo tan simple como respectar ó outro, procurar o seu benestar, gardar a compostura e baixar a dificultade en ter en conta se o outro, sobre todo se é invitado, se sente ben. A boa educación procura sempre o benestar do outro, non atemorizalo con ríxidos rituais, e menos coa vulgaridade e a falsa naturalidade de aspirar a unha desinhibición e indelicadeza impensables. Poida que estas festas non sexan nin tan odiosas nin causantes de tanta felicidade, pero o que nunca lles han sobrar serán os bos modais.

Política, que non partidismo
Anxo Quintana chama a rematar coas "mensaxes apocalípticas" arredor do idioma
O presidente do Igea propón adoptar unha estratexia de “sedución e información”

Galicia Hoxe, 21.12.2009

Pintura.Xavier Galiza.

"Claro que hai que facer política da lingua, o que se ten que evitar é facer da lingua partidismo electoral, e menos utilizándoa con miras curtas que rematan irremediablemente en fracaso". O presidente do Instituto Galego de Estudos Europeos e Autonómicos (IGEA), Anxo Quintana, expresou reflexións coma esta na intervención de clausura do Simposio Internacional Ecolingua, que acaba de rematar en Vigo.
O ex vicepresidente da Xunta chamou a rematar coas "mensaxes apocalípticas" en torno ao idioma, para "gañar a batalla co convencemento de que a nosa lingua é un elemento de cohesión, unha lingua querida mesmo polos que non a falan". Sinalou como reto lograr "que a sociedade galega interiorice con normalidade que non somos o único país con linguas en contacto, senón que esta é unha realidade común en moitos países abordada con múltiples fórmulas e solucións con venturosos resultados".
Quintana fixo unha valoración positiva do resultado deste I Simposium Internacional Ecolingua 2009, e salientou unha "diferenciación importante" que se fixo nas xornadas entre "política e partidismo" arredor da lingua.
Apostou pola estratexia "da sedución e a información" dirixida en especial ao continxente de persoas que non teñen nada contra o galego e non o falan todos os días, pero que queren que a nosa lingua acometa o proceso de normalización que ten por diante.
Margarita Ledo, membro da Xunta Directiva do Igea resumiu as conclusións do Simposio. Salientou coma nexo común en todas as intervencións o feito de que "o galego é a nosa lingua propia e nos representa como suxeito colectivo". Neste eido, colocou o Ecolingua coma un "axente vixilante dos estados xerais da lingua, dos avances e das novidades rexistradas".
Na última xornada de Ecolingua, o sábado, participou, en representación do grupo contrario á normalización do galego Galicia Bilingüe, José Luis Mato, que asegurou que "estamos a favor dun estudo de ambas linguas por igual", contradicindo así o discurso "oficial" desta organización. "Simplemente son un simpatizante que hai dous días chamaron para vir aquí", aclarou.
O catedrático de Filoloxía Galega Henrique Costas replicoulle que "non sodes cribles porque estades mentindo, aínda que ti sexas o rostro amable de Galicia Bilingüe" e argumentou: "Eu non teño elección en Vigo para vivir en galego, ti si". Xabier Docampo, de Prolingua, afirmou que o obxectivo de Galicia Bilingue é "desmantelar as fibras dos avances do galego".
No simposio tamén se analizou a proxección internacional do galego. O vicerreitor da Universidade de Vigo Iván Area, citou o Plan de plurilingüismo na docencia, enfocado ao perfeccionamento das dúas linguas oficiais nas súas vertentes técnico-científicas e, asemade, á adquisición dun dominio técnico-científico tamén en inglés.
"Con esta formación en tres linguas, consolidando a propia, practicando a estatal e perfeccionando a internacional, conseguiremos que os nosos egresados se poidan relacionar con comodidade cunha comunidade internacional de 1.300 millóns de persoas (250 millóns falantes de galego-portugués, 400 millóns falantes de español e 650 millóns de falantes de inglés", comentou.

Dúas viaxes á Vila:

Afonso Monxardín.

• O touro de Celanova.

La Región 8.12.2009.

[...]O tratante decidiu achegar a camioneta á escaleira que dá á Alameda e que facer que baixase por alí a besta. Loxicamente, ela non estaba moito polo labor. Con bo sentido, prefería o ensino público e os estudos ao matadeiro. Un alumno sostiña con forza o rabo e outros a cabeza. Empurraron entre todos e o tratante aqueles centos de quilos cara á escaleira. Nun momento dado, coa forza que facían boi e alumno, tronzou o rabo e comezou a axitar o cacho toco furrichando un fío de sangue [...artigo completo]

• Efecto dominó.

La Región 12.12.2009.

[...inicio do artigo] Pero creo que sería bastante mellor ubicar o hotel no Claustro Barroco, sempre que o pase a xestión privada do claustro non impida o seu disfrute colectivo. Así, moveriamos o Concello, a casa do cura e o centro de maiores. E non me negarán que o espazo, co anexo do xardín onde está a Capela de San Miguel, é moito máis atractivo que o do Poleiro. Nun lugar máis central de Celanova, sobre a Praza, en vez de esguellado.[...]

Foto: Vítor Vaqueiro.

Axenda:

RETRATOS DE EDUARDO NÚÑEZ.
I s a b e l P é r e z G o n z á l e z
Concelleira de Cultura do Concello de Ourense
ten o pracer de convidalo/a á inauguración da exposición
que terá lugar o día 17 de decembro ás 19:30 horas
no Museo Municipal de Ourense en Rúa Lepanto nº 8

(Foto: Paco Vilabarros, A Nosa Terra)

Rivas, o académico máis novo

A. LOSADA, Xornal de Galicia, 13/12/2009

O autor d‘Os libros arden mal’ reivindicou onte no Paraninfo da Universidade da Coruña o papel da literatura como gardiá da memoria e a identidade dos pobos. O seu ingreso na Real Academia Galega foi o último acto presidido por Xosé Ramón Barreiro, que deixa o seu cargo tras oito anos.
Con gravata nova e unha flor de toxo fresca, un dos seus símbolos preferidos, o escritor Manuel Rivas presentouse onte no Paraninfo da Universidade da Coruña para ocupar o asento da Real Academia Galega (RAG) que antes pertencera a Camilo González Suárez-Llanos, máis coñecido como Camilo Gonsar. Foi recibido cunha andanada de aplausos, por máis xente da que cabía nas cadeiras da sala e unha ducia longa de fotógrafos, demostrando que é o máis parecido a unha rock star dentro do ecosistema da cultura galega.
A benvida comezou ao descorrer a cortina que cobre a enorme ventá da sala da Maestranza, deixando o mar á vista. O contraluz resultante dificultou o traballo dos fotógrafos, pero serviu moi ben como símbolo dun día no que a RAG abría e pechaba unha etapa, xa que o de onte foi tamén o último acto como presidente da centenaria institución de Xosé Ramón Barreiro, quen remata o seu mandato tras oito anos.

AS PALABRAS COIDARON DE NÓS
O máis traducido dos escritores en lingua galega –a novela O lapis do carpinteiro está dispoñible en máis de vinte idiomas– preferiu non falar de letras antes que de política no seu discurso de recepción na Academia, titulado A boca da literatura. Memoria, ecoloxía e lingua. Reivindicou o papel da palabra como depositaria da memoria, e do xeito que un pobo, o galego, ten de relacionarse co mundo e a realidade.
“Se hoxe falamos dunha cultura viva, dun país portátil , dunha arca en movemento, é porque se mantivo unha cadea de resistencia ecolóxica coas palabras, unha ecoloxía cun dobre sentido, porque na medida en que coidamos do sentido, da alma, das palabras, as palabras coidaron de nós”, asegurou quen, aos seus 52 anos, é o membro máis novo da Real Academia Galega. Armado co toxo que sempre defendeu como planta nacional de Galicia, Rivas foi máis moderado do que acostuma nas súas intervencións ante a prensa, nas que –como fixo cando acudiu a un café de redacción en Xornal, o pasado xullo– adoita acusar ao PP de “ter instalado en Galicia un laboratorio de deconstrución nacional”, como campo de probas para o conxunto de España. Onte centrou a súa defensa do galego e o seu país no que deu en chamar “a boca da literatura”, unha voz que de xeito máis ou menos directo apela á memoria colectiva, e di as verdades que non se poden dicir doutro xeito.
“A boca da literatura galega soubo estar na intemperie histórica, cunha afoutada fraxilidade, no lugar de vixía, e sen deixar de esculcar no ollo da pechadura da Historia, tampouco deixou de afondar na enigmática organización da alma humana”, dixo o novo académico, para quen a escrita literaria representa a capacidade do ser humano para rebelarse contra a inxustiza.
Nese roteiro que o levou a lembrar o verdadeiro nome das cousas, Rivas insistiu en reflectir a súa imaxe persoal da cidade da Coruña, unha presencia constante nas súas novelas, e remontouse aos fusilamentos ocorridos no Campo da Rata en 1936, que representan para el “A Coruña solidaria, A Coruña dos ateneos, as bibliotecas e as escolas racionalistas, A Coruña das Irmandades da Fala e o Despertar Marítimo, (...) en fin, esa Coruña ilustrada que foi violada e fanada polo fascismo triunfante”.
Lembrou a queima que reconstrúe na súa última novela, Os libros arden mal, e sinalou que os libros formaban parte do antigo escudo da cidade, xunto á torre de Hércules e os ósos de Xerión. “É xa é hora de que os libros volvan ao escudo da cidade”, asegurou o escritor, que identificou tamén a luz do faro romano coa da verdade que sempre persegue a literatura.

UN RESUMO DOS SEUS TEMAS
O secretario da Academia, Xosé Luis Axeitos, foi o encargado de darlle a réplica a Rivas no día de onte, por ser un impulsor do seu nomeamento, xunto á poeta Luz Pozo e ao escritor Neira Vilas.
Eloxiou Axeitos que, pese a ser “o escritor galego máis traducido”, nunca descoidou a súa “responsabilidade moral co seu pobo e a súa cultura”. E, na súa opinión, ese compromiso estivo sempre presente na poética persoal de Rivas, que se resume na heterodoxia, na sinxeleza aparente e na sensación de rebeldía, así como na reivindicación da memoria.
Para o autor d’A lingua das bolboretas, a función fundamental da literatura é a de lembrar, porque segundo o propio Rivas “este é un país de Ulises, de emigrantes, exiliados, desterrados, náufragos; Galicia é en gran parte diáspora, un país dorna, e o que máis pode unirnos, á fin, é a boca do máis estraño, a boca da literatura, porque ela nos transmite a memoria dos corpos, da terra e da linguaxe”.
Con máis aplausos aínda que ao comezo, Rivas rematou o seu discurso lembrando como Ulises, ao regresar a casa, conseguiu que o seu pai, o cego Laertes, o recoñecera ao recorrer á memoria e a poesía, lembrándolle as árbores que había na súa horta. “Vai ser que si, que a poesía é o maior milagre do mundo”. Agora comeza un labor no que declarou que non loita “nin por riquezas, nin honores, nin gloria, senón pola liberdade”.

Escoitar a voz dunha xeración
Entrevista con Manuel Pérez Rúa, premio Ramón Piñeiro de Ensaio 2009

http://www.editorialgalaxia.es/weblog/

Onte recibía o premio Ramón Piñeiro de Ensaio e hoxe, a primeira hora, mantiñamos unha conversa sobre a súa obra, ‘Retrato da xeración de 1950. Microhistoria do cambio social na Galicia contemporánea’, na que, como el sinala, quixo que as voces dos protagonistas fluísen e se deixasen oír. Lonxe dun estudo sociolóxico ao uso, cheo de estatísticas e listados, o autor constrúe un retrato dunha época e dunhas xentes que, partindo de Moaña, debuxan unha Galicia universal nun tempo e nun país en transformación. O libro é, tamén, en palabras do autor, ‘unha homenaxe a Xan Bouzada, que finou mentres estaba a escribilo’.

PREGUNTA: ¿A que se debe o seu interese porla xeración dos nados nos 50?

RESPOSTA: Esa xeración, ese tema, era algo moi tentador para min como estudoso, na medida en que aquí, en Moaña, onde eu traballo, había unha pandilla de nove persoas, que eran amigos dende a catequese e membros desa xeración. Con eles e dende eles fixen toda a análise, dende eses instantes primeiros ata o casorio. Este contacto e esta metodoloxía de deixarlles falar serviume para explicar o cambio social desa segunda metade do século XX, é dicir, eles teñen 25 anos no franquismo, e cando eu os entrevistei xa ían 25 anos de democracia, co cal xa tiñan unha certa perspectiva histórica para analizar dende as súas vivencias moitos temas como o ensino, o traballo, os estilos de vida, a lingua…

PREGUNTA: ¿Que pasou co traslado dende o rural ás cidades, nese tempo, por exemplo respecto a lingua?, ¿como se vivíu a saída da parroquia rural cara a grande cidade?

RESPOSTA: Viviuse de dúas maneiras. Estatisticamente, esta xeración foi a que máis perdeu o uso do galego, precisamente, ao facer ese traslado á cidade. De Moaña a Vigo quédase, polo medio, a lingua. Nos 60 e 70, eles, que eran fillos de galegofalantes (probablemente son a última xeración que recibe o galego de forma hexemónica de seus pais), rematan facendo unha reflexión que lles convence de que é mellor deixar a lingua fóra. O contexto convenceunos de que era mellor falarlles aos fillos en castelán, entre outras cousas, polas experiencias traumáticas que van vivir eles mesmos nos centros de ensino de Vigo, pasándoo, nalgúns casos, francamente mal. Chegan a convencerse de que o galego é un problema para os fillos. Pero por outra banda a cidade era moi sedutora porque era o lugar do comercio, da moda, onde se ligaba. Pensemos que estaba a nacer unha incipiente sociedade de consumo. Eles chegaban á cidade con roupa de costureira, probablemente feita polas propias nais, a un lugar onde comeza a vestirse o ‘pret-a-por-ter’

PREGUNTA: O xurado falou de ‘orixinalidade’

RESPOSTA: Puidera ser. A maneira en que enfoquei o traballo pode parecer un atrevemento. Pero eu non quixen facer un libro de socioloxía ao uso, cheo de estatísticas e listados varios. Podía facelo, pero non me interesaba tanto. Eu quería deixar que fluísen as voces dos entrevistados. Eu non lles puxen un cuestionario para que fosen opinando. Foron eles os que marcaron o territorio a ese nivel, dándolle peso ás temáticas que eles consideraban importantes. Eu tiven que darlle contexto e reconstruír a historia para que todo iso se entendese.

PREGUNTA: ¿Como viviu esa xeración o paso da ditadura á democracia?

RESPOSTA: Por unha banda hai unha minoría á que o ano 68 colleu estudando en Santiago. Aqueles acontecementos vailles ir facendo ver que hai máis cousas que o franquismo. Outros, saen fóra de España, e coñecen o que está a pasar noutros lugares de vangarda, como Londres, por exemplo. O certo é que case que ningún deles ten formación política, entre outras cousas porque lles roubaron a memoria da República ou da represión, da que practicamente non se falaba, ou facíase dun xeito moi veado e oculto, a pesar de que no Morrazo houbo algúns episodios de represión durísima. Por outra parte, hai outros que entran na militancia antifranquista, polo que, ao chegar a democracia, súmanse con entusiasmo ao cambio. Unha boa parte deles, de feito, traballaban en fábricas, co cal o seu sindicalismo vai servir tamén de motor persoal para unirse aos novos tempos.

T x V (s+t+sv+pn) = F

A fórmula de Alfonso Vázquez Monxardín .

(Manuel Vidal Vilaverde en Galicia Hoxe 7.12.2009).

“As repúblicas con apelidos, como o de ‘popular’, esmagaron as liberdades”
Esperemos altura de miras na redacción do novo decreto por parte do goberno e flexibilidade por parte da oposición.

Afonso Vázuez Monxardín é director do Instituto de As Lagoas, en Ourense, cidade na que vive Afonso Vázquez-Monxardín Fernández, ourensán, de corenta e nove anos, casado, dúas fillas, licenciado en Xeografia e Historia, con especializades en Prehistoria e Arqueoloxía, Arquivística e Biblioteconomía e Xeografía e Historia de Galicia. É catedrático de Lingua e Literatura Galega no ensino medio desde 1983. Na actualidade Director do IES As Lagoas de Ourense. Coñece bastante ben Bos Aires e a evolución da colectividade, porque lle interesa e porque impartiu docencia cos ollos abertos, alí –en centros galegos e nalgunha "extensión universitaria" de Arxentina, Brasil e Chile– nos anos 87 a 92. Impulsor do proxecto Arquivo Sonoro do Consello da Cultura Galega. Apaixonado do multilingüismo e das viaxes gústalle practicar a alteridade e meterse na pel do outro para ver as cousas desde alí. Ama Europa occidental, gústalle hispanoamérica, pasear, o xamón e o cocholate. Non lle disgusta defender opinións minoritarias –a favor das nucleares, Israel...– e cre que un dos problemas é a falta de xenerosidade para buscar puntos de encontro e a inexistencia da reflexión autocrítica. Nin sabe nin lle interesa nada do deporte e desconfía de calquera dogma político, relixioso ou científico, e pensa que todas as xeneralizacións son malas incluída esta. É escéptico vital. Estivo con Marcos Valcárcel e outros amigos no Clube Alexandre Bóveda, e tamén con eles facendo as exposicións, vídeos e unidades didácticas para a SXPL durante uns anos. Coordinou a fotobiografía de Xoaquín Lorenzo para Xerais en 2004, unha biografía del para Ir Indo e colabora libérrimamente na prensa (GALICIA HOXE e La Región) desde hai tres ou catro anos. En maio pasado rapou o premio Aurelio Carracedo de xornalismo na Deputación de Ourense. Séntese máis "civil servant" que funcionario. Gústalle opinar, levar a contraria e encóntrase máis cómodo facendo que desfacendo.

Afonso, ti ben sabes que o identitario nacional galego non é outra cousa que o idioma, de aí entendo eu que procede todo. Son seculares os ataques nacionalistas españois para a súa destrución. Galicia ou Galiza é para eles unha "rexión" submedita con valores folclóricos, o demais, mesmo dende o punto de vista cultural, apenas existe, cal se fose un desiderato da subcultura. Todo isto, ao meu ver, forma parte dunha actitude colonizadora e colonizante que induce á destrución e mesmo á desaparición do fundamental da cultura galega, que non é outra cousa que o idioma. Se o idioma morre, nós somos uns mortos, uns desaparecidos... Cal é a túa opinión diante desta breve reflexión?

Unha reflexión que reduza o identitario ao idioma é falsa. Irlanda, por exemplo, é unha nación na que a lingua propia pinta pouco e Suíza séntese nación sen ter lingua común. É máis os sinais de identidade que asociamos a Irlanda veñen case todos en lingua inglesa presente en amplos territorios da illa desde o medioevo, non o esquezamos. Falamos de U2 ou autores como James Joyce ou Bernard Shaw. Ata despois da revolución francesa, que se teoriza o concepto de "nación", digamos que incluso ata o s. XIX ao poder tanto lle ten o que fale a xente; como se ladra: as pequenas liberdades do subdito. Así se explica que non houbese grandes problemas de transmisión da lingua neses séculos –a Cultura Popular estaba absoluta e plenamente viva– e así chega ao inicios, case a mediados, do s. XX. O noso problema, creo, están máis vinculado ás influencias dos medios audiovisuais modernos, a unha inercia social negativa e a que os promotores do galego non nos amosamos suficientemente atractivos, intelixentes e eficaces para inverter esa tendencia e gañarlle a partida a unha historia que nos viña bastante do revés. É obvio para calquera observador que o compoñente cultura e lingua é central na descuberta e construción da identidade galega moderna. Pero é unha realidade interpretada pluralmente, non na liña exclusionista e de enfontamento que subxacen na pregunta. A maioría dos intelectuais e escritores non presentaron nunca unha relación de incompatibilidade entre a súa galeguidade esencial que recuperaban e construían con ilusión e unha España que asumían tamén, sen complexos, como propia, aínda que con desexos dunha transformación estrutural na liña do hoxe existente. Falo, por exemplo, Álvaro Cunqueiro, Celso Emilio Ferreiro, Luís Seoane, Rafael Dieste, Blanco Amor, Risco, Otero... Agás Méndez Ferrín e o seu núcleo, non hai nin houbo intelectuais independentistas de nivel.
Así, digo eu, dentro das opinións minoritarias (froito do totalitarismo capitalista) paga a pena defender as nucleares e a política agresiva de Israel en Palestina?

Non entendo ben que teñan que ver as opinións minoritarias co "totalitarismo capitalista", pero considero que a nuclear é unha enerxía limpa, barata e moi pouco agresiva co medio en comparación coas térmicas, carbón, petróleo, etc. Por iso hai que potenciar as enerxías limpas, ou sexa, a nuclear e as renovables. E sobre todo, hai que aforrar máis e gastar menos, pero non debemos excluír a nuclear pois tampouco serve de nada no mundo globalizado dicir que non ás nucleares aquí e que as teñan os países veciños. Hai que deixarse de tópicos resesos e o das nucleares é un deles. Respecto da cuestión territorial de Israel e Palestina –a necesidade recoñecida de dous estados seguros que propugnaba a ONU xa en 1948 -, do desafío á orde mundial que representa o terrorismo islamista e doutros asuntos máis ou menos conexos –Afganistán, Iraq, Irán, Pakistán,Somalia– cómpre dicir que é un tema moito máis complicado do que nos fan ver uns medios de comunicación españois –incluídos os galegos– que tender a ver por un só ollo. "Xudeu malo, musulmán bo". Cada un debe "termar" dos seus amigos para forzalos á paz no canto de "encirralos" para que se maten.

Afonso, non cres ti que a autocrítica as máis das veces non é unha autocompracencia para se xustificar mesmo dende a metodoloxía da inexistencia?
Cústame entender a pregunta –limitacións miñas, supoño– pero creo que se de algo carece este país, é de autocrítica. Por exemplo, o tránsito desde a oposición frontal, visceral, radical, á autonomía por parte do nacionalismo galego maioritario nos setenta, á asunción normalizada do marco autonómico e constitucional como campo onde se debe desenvolver o traballo político, fíxose case ás escuras e sen ningunha autocrítica pública nin recambio de dirixencias. Así parece que non se valora o sistema, que se acepta transitoriamente como mal menor e cando se toca poder, é só unha festa de novos ricos. Outras autocríticas precisas serían as dun "establishment" cultural que se repite e se reparte inericalmente, a dun goberno que se meteu nunha liada de linguas do demo e debe agora topar saída, e outras moitas. ¿Fixemos todo ben os promotores do galego?¿Non estaremos repetindo vellas mantras sen entender o s. XXI? ¿Non foron tremendísimos erro, visto o visto, o conflito ortográfico ou a politización partidaria da lingua –por este, ese, aquel–, por exemplo? Non se trata de autoflaxelarse pero debemos de saír da pequena covacha de cada un e ver as cousas desde fóra. Incluso desde o punto de vista do contrario, pero sobre todo desde eses falantes que seica abandonan o galego nas súas casas, nas súas bocas, por tristísima decisión inercial e persoal, pois dentro das bocas non chegaron as leis con Franco nin chegarán agora.

A cuestión identitaria galega, o idioma leva o risco de desaparecer polo castelán impositivo e totalitario?
Falar das linguas só con descualificativos non axuda nada. Teño a impresión de que igual que os Reis Católicos entraron co apoio popular contra unha nobreza feudal –como sabe calquera medievalista–, así a lingua debeuse "coar" case sen notar, porque pertencía a ese mundo do poder distante e viña asociada a moitos outros cambios como a imprenta que o galego non chegou a tocar daquela. En calquera caso, non vai desparecer ningunha lingua en Galicia. Pero como non podemos ser parvos debemos tratar de ver sempre máis alá dos prexuízos, propios e alleos, e sinalar desde a promoción da identidade lingüística colectiva ao redor do galego, os espazos de comunicación que lle imos reservar a un castelán que sabemos falar todos xa e que nos é tan útil polo mundo físico e virtual adiante. Ante a dixuntiva teórica da desaparición dunha das linguas faladas en Galicia –galego ou castelán– eu quedo coa necesidade de promoción e clarificación da convivencia. Só hai que pensar e acordar colectiva e lealmente como o facemos. O demais son soños ou pesadelos.

Os teus libros de cabeceira, se me permites a expresión, cales son?
Non teño libros-totem. En tal caso o Coromines. Apaixónanme os dicionarios e as orixes.

O mundo é un lugar común ou é un disparate propiciado pola autarquía?
Un lugar común diverso, fermoso e, fóra das democracias occidentais, organizado dun xeito bastante disparatado. Se cadra hai que afacerse a convivir con eses disparates para vivir en paz. Pero será complicado deixar o noso saboroso etnocentrismo de tratar de impor a igualdade da muller, o respecto á sexualidade de cada quen, e a historia esa de "un home un voto"e o valor supremo da vida e da xustiza.

O galego, como idioma, está en perigo de extinción, ou polo contra é unha imposibilidade contra os que pensan inútilmente diferente?
Non me gusta ver a palabra "galego" na mesma frase que: perigo, extinción, contra, imposibilidade, inutilmente. Non está, evidentemente, en perigo de extinción. (E se así fose, non se debería falar mal da vaca na feira). Convén si, amar e saber que se pode amar de moitas maneiras. Non fai falta chegar ao bondage. Cómpre ser tolerante e buscar puntos de encontro. Unha lingua dunha ideoloxía, sería suicida. O galego non está nesa situación –nin monopolio ideolóxico, nin perigo de extinción– aínda que por activa e por pasiva haxa quen se empeñe niso.

Nos credos, discretamente onde se sitúa Afonso Vázquez- Monxardín?
Son un laico orgulloso da cultura xudeo-cristiá, por ser esta a que evolucionou ata facer posible que dentro do sistema cultural que dominaba nacese o agnosticismo, o ateismo, a cultura científica, e a groseira blasfemia sen castigo público. ¿Politicamente? Buf. Supoño que algo que combinase o radicalismo á italiana de Emma Bonino e Panella, co movemento libertario, o liberalismo, a raíz socialdemócrata, a esencia galeguista e o pensamento futbolístico de Arsenio. Así de sintético e ecléctico vexo o mundo.

Que libro non escribiches e aínda pensas escribir?
Unha historia de política ficción sobre a época do corraliño en Arxentina e algo en clave optimista sobre o pasado da lingua galega. E do futuro, que carallo.
Poderías facer un autorretrato teu, con palabras e adversidades?Un tipo normal, nada nada delgado, que pronuncia o "erre" á francesa, de sangue A + coma todos, casado hai máis de vinte anos, madrugador, que, como mortal, odia corrixir exames, que se encontra a gusto coa familia e coa vida, viaxeiro vocacional pero nunca turista, que sabe onde tomar un café por 80 céntimos en Venecia, que sempre estudou na pública, amante do multilingüismo, a quen lle gusta cociñar cousas de comer que non de mirar, escribir a pluma, que ten un móbil rosa, e obviamente, como estas frases, un pouco desordenado. As adversidades, mellor deixalas estar que xa virán soas.

Cal é a solución, ao teu sentir, para achegarmos a unha República Popular Galega?
Deus nos libre dunha República Popular Galega! Todas as repúblicas que levaron apelidos acabaron esmagando as liberdades dos cidadáns!¿Por que ía eu desexar que nos achegásemos a tal disparate?

Ten sentido hoxe en día a monarquía entre a democracia?
Resúltame intrascendente a diferenza organizativa entre as xefaturas de estado en Suecia e Finlandia. A monarquía pertence ao mundo da maxia e da tradición. Non vexo o inconveniente en que haxa algo arbitral, non elixible, e que pode ser unha vía útil para algúns temas como a relación coas repúblicas hipanoamericanas. Inda máis, o feito de que sexa España unha monarquía, creo que contribúe a esta relación grazas ao que podíamos chamar, asimetría estética. Ademais ¿quen serían os candidatos con posibilidades á presidencia da República? ¿Aznar e Felipe González? Mellor deixalo estar. O que me resulta antipático é a pervivencia actual de innominadas monarquías absolutas onde o poder real pasa de pais a fillos ou a irmáns, como Corea do Norte, Cuba ou Siria.

Na docencia o galego está en crise?
Evidentemente o galego anda bastante desacougado. Esperemos altura de miras na redacción do novo decreto por parte do goberno e de ambos –goberno e oposición–, altura de miras, intelixencia e flexibilidade na busca de puntos de encontro para sacar a lingua –e a súa promoció–- do debate político. Outra cousa sería suicida. Obviamente.

Que imaxe con palabras poderías ti retratar do tempo, Afonso?
Enténdolle mal as preguntas, ten que desculpar. Para min o tempo ten rostro de guía turístico. En 1979 visitei o Teatro Olimpico de Vicenza. Vinte anos despois volvín de novo e alí estaba el. Antes, un home maduro, lanzal, de ollos gazos, cunha voz penetrante que gustaba de falar alto. Vinte anos depois era un vello decrépito, amouchado, que arrastraba os pés e a fala e tiña imaxe de nazi acabado. Ei-lo tempo.

Soñas cunha República Socialista galega?
Sería un pesadelo. O mesmo que a República Popular. O chamado "socialismo real" foi o que foi. Antes de caer o muro a xente escapaba dun sitio para outro e non ao revés. Igual que a lei prohibe posters de Hitler debía facer o mesmo cos de Stalin. Fóra da xestión socialdemócrata do sistema non hai nada no campo da esquerda. Fóra da xestión liberal do sistema non hai nada no campo da dereita. A cousa é fácil. Os intentos de construír algo mellor que as vellas democracias occidentais foron fracasos sonoros e dolorosos, por un lado e por outro. Logo estou contento onde estou. Perfectible, claro, pero aos poucos.

Escéptico e vital non é unha contradición nos termos?
En absoluto. Son vital porque son escéptico. A vida vou tratando de decidila eu, e as miñas circunstancias, claro. Pero o que dá vida é a dúbida. Non me creo grandes verdades porque mas digan, lea ou vexa na televisión. Os escépticos somos independentes pero non necesariamente indiferentes.

Son inivitabeis as bandeiras como patrimonio dos seres humanos?
Mentres existan estacións de servizo, equipos de futbol e festas nas aldeas, si.
Ah. Tamén está iso da politica. Hoxe aos concellos, rexións, nacións, estados, supraestados, a ONU, a todos lles gusta o desenvolvemento téxtil. Ben. Pero como demostra o Paseo de Elduayen en Baiona, é máis fermoso cando hai moitas de cores combinadas que se son todas iguais. A nosa, branca e azul ten cores bonitas e tranquilas de auga e ceo.

Que tal te levas coa poesía, coa novela, co ensaio...?
Coa poesía, lamentablemente, non todo o ben que debería, Fardel do eisiliado, de Seoane, gústame moito e Novoneyra paréceme marabilloso, aínda lembro algún recital del. Coa novela lévome mellor e son omnívoro. Paseino moi ben no verán coa triloxía de Stieg Larsson e estou pensado en ir a Portugal para compar A viagem do elefante e Caín, porque Saramago, como escritor, gústame moito. Estou debullando O museo da inocencia de Pamuk. Non teño moito tempo para o ensaio, o último tocho, sumamente recomendable, Postguerra de Tony Judt.

O tempo, que é para ti o tempo, Afonso?
Algo que se escorrega entre os dedos das mans, que me fai ver as fillas máis medradas cada segundo, que me vai aconsellando quitar os lentes para enfiar as agullas, que me permitiu enterrar a bisavós e avós e que espero permita ás fillas –e á súa descendencia futurible– enterrarme a min. Ou sexa, o lugar etéreo dos elos entre as xentes e os lugares.

Tempo e vida, cal é a ecuación posíbel?
T x V (s+t+sv+pn) = F. (Ou sexa, o Tempo da Vida, multiplícase por unha combinación de saúde, tranquilidade, satisfacción vital e poucas necesidades e todo iso é igual á felicidade.

El derecho de autodeterminación deja de ser tabú en la Unión Europea
El primer ministro escocés, el nacionalista Alex Salmond, proyecta un referéndum independentista para 2011

PERE RUSIÑOL, Público, 06/12/2009.

Primero era sólo para los países que huían de la tiranía soviética y luego para los trozos que escapaban, ensangrentados, de los tanques de la Gran Serbia. Pero el debate sobre el derecho de autodeterminación ha acabado penetrando también en sociedades pacíficas y democráticas que ya son miembros de la Unión Europea o que aspiran a integrarse a ella. Uno de los grandes tabúes de la UE se está resquebrajando.
En 1993, la República Checa y Eslovaquia se separaron pacíficamente tras sendos referendos aceptados por Parlamentos democráticos. En 2006, Montenegro logró la independencia tras otro referéndum de secesión supervisado por la UE y asumido por la madre Serbia. Y Kosovo proclamó su independencia unilateral en 2008 y, aunque no tiene aún el plácet de la ONU cuenta con el reconocimiento de más de 60 países.
Una sentencia de 1998 en Canadá fija la pauta para las sociedades democráticas
Pero el fenómeno ha llegado ya a la vieja Europa: también en 2008, Dinamarca aceptó el referéndum de Groenlandia, que aprobó masivamente cortar lazos con Copenhague y dejó la puerta abierta a la independencia total. En la UE ya se debate sobre la posibilidad de ampliación interior. ¿Qué hacer si valones y flamencos, ambos en la UE a través de Bélgica, se separan? No es una discusión meramente teórica: el primer ministro escocés, el nacionalista Alex Salmond, proyecta un referéndum soberanista para 2011. A Londres no le gusta la idea, pero nadie se desgañita proclamando la indivisbilidad de la patria.
La tendencia va más allá de Europa. Pese a la globalización, el número de Estados en el mundo crece sin parar. En 1945, la ONU agrupaba a 51 Estados. Hoy cuenta con 192. No todo el aumento se debe a procesos de secesión, pero sí la mayor parte. En dos olas principales: la descolonización de la década de 1960 y la desintegración del imperio soviético, en la de 1990.
La aplicación del derecho de autodeterminación en ambas olas apenas es discutido por nadie, de acuerdo con el derecho internacional y los principios de la ONU: afectaba a ex colonias o a países anexionados por una tiranía. ¿Pero tiene sentido esgrimir el mismo principio en sociedades democráticas? En opinión de Montserrat Guibernau, catedrática de Ciencia Política en el Queen Mary College de Londres, sin ninguna duda porque "la base procede de las ideas de la Ilustración". "El principio básico es que el poder reside en el pueblo y que no puede gobernarse sin el consentimiento del pueblo", subraya Guibernau. Y añade: "Esto sirve para las colonias, para la Unión Soviética y para los Estados democráticos".
Dinamarca aceptó el referéndum soberanista de Groenlandia; Londres debate el de Escocia
Y sin embargo, el derecho de autodeterminación solía estar pomposamente proclamado en las Constituciones de raíz soviética, pero no se encuentra rastro del principio en las democracias liberales. El divorcio entre checos y eslovacos, al igual que el de serbios y montenegrinos, eran opciones previstas constitucionalmente, pero ambas federaciones procedían del campo soviético.
"No existe ni un solo país en el mundo con Constitución liberal-democrática que tenga reconocido el derecho de secesión o el derecho de autodeterminación", subraya Josep Maria Castellà, profesor de Derecho Constitucional de la Universidad de Barcelona (UB). "El derecho internacional es claro: sólo se reconoce en procesos de descolonización o de régimen totalitario" añade.
El dictamen de Canadá
La aparente contundencia legal no está reñida sin embargo con la aplicación del principio en una sociedad democrática. El propio Castellà señala el mecanismo que esgrimen todos los estudiosos: la sentencia del Tribunal Supremo de Canadá de 1998.
Tras dos referendos soberanistas convocados por la francófona Quebec en 1980 y en 1995 ambos con derrota nacionalista, aunque el último por los pelos, el Gobierno de Otawa pidió al tribunal que clarificara las reglas del juego. Su dictamen se ha convertido en la práctica en jurisprudencia y de hecho la propia UE impuso estos criterios para el referéndum de Montenegro.
Simplificando: 1) La secesión no puede ser unilateral, sólo pactada. 2) Requiere el apoyo de una mayoría inequívoca. No se especifica, pero no puede ser la mitad más uno. Y 3) La pregunta sometida a referéndum tiene que ser clara.
Todo ello a pesar de que las normas fundamentales de los países de tradición liberal no contemplan formalmente el derecho de autodeterminación. Ni en Canadá, ni en Dinamarca, ni en Reino Unido. Pero en estos países el debate se ha desarrollado con normalidad y sin dramatismo. Ya cuando Alex Salmond ganó en 2007 las elecciones escocesas y ratificó su apuesta independentista, el semanario londinense The Economist dejó clara su oposición, pero con el siguiente título: La independencia escocesa. Una revolución debatible.
"La tradición británica no tiene nada que ver con la española. Su Monarquía siempre ha tenido algo de Habsburgo [confederal] y el pluralismo identitario interno está mucho más interiorizado", opina el historiador Joan B. Culla para explicar las diferencias con el griterío de aquí.
Francisco Balaguer, catedrático de Derecho Constitucional de la Universidad de Granada, considera que no es necesario que la Constitución reconozca la libre determinación si se respetan los principios canadienses: "Si una mayoría clara quiere la independencia en una sociedad democrática, no hay quien la pare, diga lo que diga la Constitución", afirma.
El caso de Kosovo, que está siendo examinado estos días por la Corte Internacional de Justicia, es menos claro. Le falta uno de los tres criterios que establece el dictamen canadiense: no fue pactado, sino unilateral.
Kosovo cuenta ya con el reconocimiento de 63 países, entre ellos su padrino, EEUU, que esgrimen la "limpieza étnica" como elemento singular. España se opone: Pristina puede convertirse en un precedente peligroso de secesión unilateral que supere el corsé canadiense. No es un asunto balcánico: toda Europa está pendiente de La Haya.

La reforma de la Constitución gana adeptos en el último año
Un 69% defiende realizar cambios y sólo un 43% votaría hoy a favor del texto vigente
PÚBLICO, 06/12/2009

Los partidarios de la reforma de la Constitución española son cada vez más. Su número ha aumentado 4,4 puntos porcentuales en los últimos doce meses y ya suman el 68,6% de la población española en edad de votar, según el resultado del Publiscopio sobre la Carta Magna elaborado para Público por Obradoiro de Socioloxía.
Durante el último año, el debate público en torno al desarrollo autonómico y las consecuencias prácticas de algunas de las disposiciones de la Carta Magna han servido para reducir sensiblemente el porcentaje de los ciudadanos que declaran no saber o prefieren no opinar sobre este asunto, prácticamente en la misma proporción (3,8 puntos porcentuales) en la que ha aumentado la cifra de los partidarios de la reforma constitucional.
Por el contrario, el porcentaje de la población contrario a la modificación de la norma fundamental ha permanecido prácticamente invariable (14% frente al 14,5% del año 2008).
Menos apoyo
Estas opiniones se corresponden con las que muestran la evolución del respaldo de la población a la Constitución de 1978. Si el texto fuese sometido hoy a votación en referéndum apenas recibiría el apoyo del 42,9% de los ciudadanos (casi un punto porcentual menos que hace un año) y el rechazo del 17,6% (0,6 puntos porcentuales más).
Con todo, lo más significativo es, de nuevo, la reducción de la cifra de encuestados que no sabe o no opina (ha pasado del 19,5 al 13,6%) y, sobre todo, el crecimiento del porcentaje de ciudadanos que se abstendrían si la norma actual fuese sometida a referéndum (la cifra ha pasado del 19,5% de 2008 al 25,9% que muestra el Publiscopio realizado durante los últimos días de noviembre).
El estudio pone de manifiesto que la necesidad de la reforma constitucional es una opinión compartida por los votantes de todos los partidos (esa es la opinión del 75% de los del PSOE y del 67% de los del Partido Popular), por los encuestados de todas las comunidades autónomas (apenas hay diferencia entre las que tienen o han tenido nacionalistas en sus gobiernos y las que son gobernadas por formaciones políticas de ámbito estatal) y por el conjunto de los ciudadanos con independencia de su edad.
La igualdad de sexo en la sucesión a la Corona suscita el mayor consenso
Los más favorables a introducir reformas en la Carta Magna (78%) son los votantes de entre 31 y 48 años, aquellos que nacieron en el franquismo pero no tenían mayoría de edad para votar en el referéndum de 1978. El porcentaje baja notablemente entre los menores de 31 años (que sólo han conocido el régimen constitucional) y entre los mayores de 49 años, los únicos que han tenido ocasión de pronunciarse sobre la vigente Constitución (el porcentaje es del 67% en el primer caso y del 62% en el segundo).
El Publiscopio de este año sobre la Constitución española confirma la solidez de las opiniones favorables a la mayoría de las propuestas de reforma constitucional que más se han distinguido en los últimos años. En esta ocasión, aunque por muy poco margen, la modificación que más consenso ha suscitado entre los entrevistados es la que permitiría establecer la igualdad del hombre y de la mujer en la sucesión de la Corona (82% a favor y sólo un 5% en contra), superando a la propuesta que plantea establecer el derecho de todos los ciudadanos a ser educados en lengua castellana en cualquier comunidad (82% a favor y un 8% en contra).
Conservan también un amplio respaldo popular las propuestas para que el sistema electoral sea totalmente proporcional (71%), la posibilidad de que los ciudadanos puedan decidir si están de acuerdo con vivir en una monarquía parlamentaria o prefieren la reinstauración de la república (61%) o el establecimiento de límites a las competencias de las comunidades autónomas (61%).
Iglesia católica
La eliminación de la preponderancia de la iglesia católica ha ganado una posición entre las reformas preferidas por los ciudadanos (56%) en detrimento del reconocimiento de España como única nación y "no hablar de otras nacionalidades" (51%).
Las opiniones de los encuestados revelan que el criterio de los ciudadanos no sólo se ha asentado en relación con las reformas a las que son favorables sino también en torno a aquellas a las que se muestran contrarios.
Cada vez son menos los ciudadanos que eluden opinar sobre la reforma
Es el caso del reconocimiento del derecho a la autodeterminación, que ha perdido adeptos y ha ganado detractores (este grupo ya alcanza al 41% de los ciudadanos), de la eliminación del papel atribuido al Ejército como garante de la unidad de España (41% de opiniones en contra) o la restauración de la pena de muerte (54% en contra).
La propuesta de reforma que menos respaldo suscita entre los españoles sigue siendo la conversión del Estado autonómico en un Estado Federal, una idea que sólo apoya el 25% de los encuestados (7 puntos porcentuales más que hace apenas un año) frente a un 42% de opiniones en contra.
La variación porcentual más llamativa es la reducción del grupo de los ciudadanos que no saben o no opinan sobre todas las propuestas de reforma. Este dato vendría a indicar una consolidación de las opiniones de los encuestados.

Blanco Amor
XOSÉ RAMÓN LÓPEZ BOULLÓN
Galicia Hoxe, 02.12.2009

.....................
Gilbert Garcin.Galería Trinta.Compostela.

O Bocas e o Milhomes morreron rodeados da inmundicia terrea, polos vicios mundanos. A xolda, a troula desmedida, o alcol, as sórdidas paixóns, as canalladas, a violencia, condúceos, case sen se daren de conta, á perdición. O Puchapodre é a testemuña dos feitos, da desgraza destes dous farristas, Bocas e Milhomes. Vítimas da súa brutalidade. Os alcumes, esa lingua rica, expresiva, que utiliza Blanco Amor, próxima á xente da rúa. As descricións do ambiente suburbano, marxinal, pobre, sen ningún valor, miserento. O carácter itinerante dos personaxes, da narración, mantén a atención, a curiosidade na súa obra máis coñecida e lida, A esmorga. Unha obra excepcional, difícil de esquecer. A esmorga narra unha historia que embebe, que penetra, que queda impregnada no lector como se fose un suceso real e que se lembra como tal, co paso do tempo. Como se se acabase de ler hai uns días, na prensa; porque deixa a sensación de que o que lles ocorreu aos personaxes foi verdade. Porque ademais o que se conta é máis certo aínda se cabe, porque se trata dunha declaración perante un xuíz. Unha traxedia que é como unha noticia que se vai seguindo conforme vai sucedendo, tal e como nolo conta o narrador, Cibrao. "O Bocas apareceu, erguéndose dun recanto, escuro, cos pantalóns a medio subir, deixando ver a pele da barriga por un costado?E sen dicir palabra deste mundo, o Milhomes alancou para el e dun golpe afundiulle alí a navalla e rachou con ela para un lado, sacándoa axiña para lle asegundar máis abaixo, con intención de ferilo nas súas partes, con perdón sexa dito".
Así o lembro. Onte día primeiro deste mes último do ano, ao se cumpriren trinta anos do falecemento de Eduardo Blanco Amor. Trinta anos de ausencia dun dos mellores escritores galegos, dun dos mestres da narrativa galega. E lémbroo así por varias razóns. Primeiro porque lembro con claridade, como se fose onte, os finais dos setenta, como unha época na que a morte tinguiu a miña vida e unha das miñas afeccións, a literatura. Lémbroo como un tempo de morte no que se foron grandes e valiosas persoas na miña vida, na literatura e na cultura galega. Meu pai no 78, Luís Seoane en abril do 79 e logo Eduardo Blanco Amor, de quen volvín ler, dous anos máis tarde, A esmorga porque me tocou lela no último curso da etapa escolar antes da universidade, ano no que morreu Cunqueiro e facer un traballo sobre ela. Unha obra que nos permitiu só co título coñecer o significado dunha palabra clara e rotunda como esmorga e usala a esgalla no canto de todo canto sinónimo aprendemos xunto con ela: carallada, xolda, pándega , troula, farra, ir de ou andar de ruada? Que nos permitiu entrar, páxina tras páxina, na súa primeira obra en lingua galega, meternos como el fixo na literatura no mundo da marxinación e coñecer esoutra realidade social, económica e cultural, a través do Bocas, do Milhome e do Puchapodre. E que nos permitiu gozar, como escribiu Anxo Tarrío, dun dos textos máis interesantes da narrativa europea e seguir gozando, hoxe, mañá e? por sempre, da súa exquisita literatura.

Salón de Otoño parisino.

Alfredo Conde.El Correo Gallego.1.12.2009.

.............................

Cadro de Modesto Trigo.

..Está acostada sobre una manta roja que sobrevuela Barcelona. Está desnuda y dormida. A la izquierda del cuadro se ve la Sagrada Familia, la de Gaudí, entiéndase, y a la derecha ese falo inmenso y recubierto de pequeñas y azules piezas de mosaico que los de aquí llamamos el carallo y los de allí creo que le dirán canut. No sé. Habrá que preguntar. Pero espero que la imagen se acomode. La sombra de la manta voladora, se diría más bien del cobertor flotante...

CONVERSAS CONTEMPORÁNEAS
Xavier Castro: “Existen varias historias de Galicia pero falta afondar na historia dos galegos”
Escritor e catedrático de Historia Contemporánea na USC

MANUEL VIDAL VILLAVERDE, Galicia Hoxe, 30.11.2009

...........................................................................................

Obra de Jorge Barbi.41º 52’ 59” latitude N/8º 51’ 12” lonxitude O.Marco.Vigo.

Xavier Castro, natural de Cangas do Morrazo (Pontevedra), é escritor e catedrático de Escola Universitaria de Historia Contemporánea na Universidade de Santiago, desempeñando o seu labor docente na Facultade de Xeografía e Historia.
Acumula unha ampla experiencia docente e investigadora desenvolvida tamén en universidades de Estados Unidos e Francia. Neste último país exerceu a docencia na Université de Rennes (Maître de conferences), e impartiu seminarios na Université de Reims, Maison de Sciences de L’Homme, e École des Hautes Ètudes en Sciences Sociaux, de París. Foi director de varios proxectos de investigación financiados pola Xunta de Galicia e o Ministerio de Educación.
Na actualidade dirixe, en calidade de investigador principal, o Proxecto de Investigación Turismo histórico, gastronómico, enolóxico e cultural, na cidade Santiago de Compostela. Promoveu dende 1983, en Ourense, as Xornadas de Historia de Galicia (12 publicacións).
Foi subdirector e membro do consello de redacción da revista Grial e, asemade, comisario da Exposición do Cincuentenario da Editorial Galaxia (1950-2000). Membro da rede de investigadores europeos especializados en historia da alimentación (Institut Europeen D’Histoire de L’Alimentation).
Impartiu tamén cursos sobre a cultura e cata do viño, e ten desempeñado a función de asesor histórico en varios proxectos audiovisuais (As leis de Celavella, A casa de 1906).
Estas son as súas principais publicacións: O Galeguismo na encrucillada republicana, (Deputación Provincial de Ourense, 1985) (Mención de Honor do xurado do Premio Otero Pedrayo, 1983). A lume manso. Estudios sobre historia social de la alimentación (Galaxia, 1998), Castelao e os galeguistas do interior. Cartas e documentos 1943-1954, (Galaxia, 2000). Ayunos y yantares: Usos y costumbres en la historia de la alimentación (Nivola, 2001), (Premio Nacional de Gastronomía ‘Álvaro Cunqueiro’, 2002). A la sombra ejemplar de los parrales. Cultura del vino en Galicia y otros espacios peninsulares, (NigraTrea, 2006). (Premio Nacional de Gastronomía ‘Álvaro Cunqueiro’, 2006; e Gourmand World Cookbook Awards 2006, na categoría Best Wine History Book). Servir era o pan do demo. Historia da vida cotiá en Galicia (Séculos XIX-XX), (NigraTrea, 2007) (Premio de Investigación Xesús Ferro Couselo, 2007). Ten no prelo un libro que publicará axiña Galaxia: A rosa do viño. Cultura do viño en Galicia.

Xavier, con respecto ao noso idioma estamos vivindo momentos de gran tensión por parte do autoodio, o autodesprezo, galegófobos e outro tipo de lingüicidas; porén, en contra de todo isto, que por outra parte non é nada novo, e vén xa de moi vello, o galego resiste, e eu, máis que crer estou convencido nesa loita que iniciou a dereita reaccionaria e polo tanto totalitaria en todos os aspectos. Nunca tantos ataques perversos sufrimos como nestes últimos tempos. Queren perpetuar a diglosia e, ignorantemente, manter que tamén o castelán é lingua natural de Galicia, o cal é unha burrada. Eu entendo a nación galega monolingüe, e o castelán non foi máis que unha imposición brutal para facer desaparecer o galego. Cal é a reflexión que podes ti facer diante desta miña longa pregunta?
Asistimos, efectivamente, a unha ofensiva contra o galego por parte do poder político, e os que amamos a nosa lingua temos a obriga de reaccionar, de dicir que o galego foi sempre un idioma discriminado, e que é o noso, e que, por suposto, constitúe unha falacia completa sinalar que é o castelán o que padece unha discriminación. Quérennos facer vivir no universo de Kafka facendo así boa aquela afirmación segundo a cal se Kafka vivise en Galicia sería un autor costumista.
A historiografía canónica puido influír na colonización lingüística que advertimos decote, dende Vicetto a Ramón Ferreiro, etc. Así, non cres que as rebelións irmandiñas non reflectiron nin reflicten exactamente a realidade, sobre todo cunha metodoloxía coxa que apenas leva de conta a intrahistoria?
A miña teima como historiador galego comprometido co meu país consiste na recuperación das vivencias da nosa sociedade a través do tempo, e facelo dun xeito crítico. Pretendo recrear a atmosfera do tempo pasado co apoio nos documentos e a cooperación da sensibilidade. O protagonismo de toda a sociedade, tamén das mulleres, os nenos, os vellos, e os iletrados e desherdados da historia. Recrear unha atmosfera, facer unha historia global. Na procura do Aleph, ese obxecto mítico que permitiría o coñecemento holístico e completo do mundo. Considero que existen varias historias de Galicia pero falta aínda afondar na historia dos galegos, das xentes de diferente condición social; dos que comían ben e durmían en colchóns de la, e os que levaban unha existencia precaria téndose que deitar amoreados en xergóns de follato: os homes, mulleres e nenos, labregos, fidalgos e habitantes das cidades que protagonizaron a historia deste país.
Este foi o meu propósito cando publiquei en Nigra a Historia da vida cotiá (séculos XIX e XX), dar a coñecer o xeito no que se desenvolvía a vida cotiá da xente corrente, o amor e a familia, a alimentación, a vivenda, a indumentaria, a hixiene, o traballo e mais o lecer, e asemade o mundo da escola.
En suma, trátase de completar a historia en maiúsculas de Galicia coa historia en minúsculas de todos os galeg@s; de recrear o imaxinario colectivo e a atmosfera social na que se desenvolveu a existencia de varias xeracións de galegos de a pé. Xente corrente que en moitos casos soamente tiveron tombas esquecidas con nomes xa borrosos nas súas campas, ás que non sempre lles ofrendaron moitas flores, pero que foron importantes, xa que co seu esforzo construíron este país, que foi endeita de todos.
Distrofia e fame e Galicia, conxunción de ambos os dous aspectos patolóxicos. Responde isto que digo á realidade?
Venturosamente a fame xa non é un andacio na Galicia actual, como o foi hai aínda non moitas décadas. Hoxe a cuestión non é a de comer ou non, senón a de xantar dun xeito saudable e sen excesos. O que importa é evitar a obesidade, que é o andacio que se sitúa nos antípodas do anterior á guerra: a delgadez excesiva, signo de tuberculose e pobreza, nun tempo no que os ricos eran gordos e os pobres enclenques.
A partir de que, ao meu ver, moitas veces o nacionalismo enguedéllase ou enrédase cos supostos do nacionalismo, cando cres ti que temos unha idea clara e medianamente definida do nacionalismo para alá das circunstancias políticas que o definen?
O nacionalismo en Galicia quedou perfilado como ideoloxía xa no tempo das Irmandades da Fala, cara ós anos vinte do século pasado. Na súa definición foi moi importante o papel de Antón Vilar Ponte e de Vicente Risco. Xa ten case cen anos de historia.
Cal é a diferenza ao teu ver entre nacionalismo e arredismo ou independentismo?
Ben, o independentismo é unha opción posible, unha das formas nas que se pode plasmar o exercicio da soberanía. O nacionalimo ten unha virtualidade pluralista grande; existen varias posibilidades, e convén moito que haxa un certo espírito de converxencia para sumar forzas, pois hai un interese común entre todos.
A alimentación pode ser un fundamento esencial da historia, do desenvolvemento do mundo galego?
Na miña opinión, os nosos gustos e desgustos (tabús, como o dos cogomelos: o pan do demo) conforman a través de historia un claro sinal de identidade. E está moi ben a querencia pola nosa gastronomía tradicional, pero tamén temos que innovar –a pode ser sobre a base das nosas raíces tradicionais–, ser creativos en todo e polo tanto tamén no eido culinario. Neste sentido, constitúe un feito constatable a extensa propagación nun amplo conxunto da poboación consumidora, dunha mentalidade culinaria que pon primordialmente a énfase, dun xeito probablemente excesivo, na importancia que reviste o produto da terra ou do mar de Galicia. Fíase todo á calidade, bondade e frescura de dito produto. Téndese a pensar que como o alimento presenta unha calidade excelsa non é preciso facer máis nada con el. Só hai que respectalo e preparalo da maneira máis sinxela posible. A xenerosidade da natureza aforroulles aos homes de pasaren traballos. Segundo esta concepción, de tinguiduras roussonianas e inxenuístas, a culinaria non ten apenas un papel que cumprir máis que o de respetar o máximo posible o alimento. A mitificación do produto –perceptible asemade na propagación, dende os anos setenta, de festas gastronómicas en toda Galicia, consagradas a un produto ou preparado culinario tradicional (a festa do santo-produto foi substituíndo paseniñamente a dos santo-patrón parroquial)– emboutou o desenvolvemento da imaxinación dos cociñeiros e creou as condicións para a obliteración da creatividade culinaria en xeral. Non semellaba, en efecto, necesario realizar innovación ningunha. As fórmulas culinarias coñecidas e comunmente aceptadas de preparación da materia prima parecían amplamente satisfactorias. Pódese conxecturar que este naturalismo gastronómico de impronta naïf, fomentou unha culinaria que alguén podería tildar de narcisista a autocompracente nas receitas logradas, e dende logo pouco ousada.
Cal é a idea e a esencia que podemos ter da liberdade se non é como conquista?
A liberdade é o requisito dunha vida digna e estimable. Soamente os "pancistas", os que basean o seu sistema filósófico e o seu xeito de ver o mundo nesa zona concreta do corpo que é a panza –Risco chamaríalles "filisteus"– desdeñan a importancia da liberdade como requisito dunha existencia con calidade integral de vida. Custounos moitos conseguir a liberdade de que gozamos e temos que perseverar na preservación dela e mesmo na ampliación dos seus lindeiros. Isto é especialmente aplicable á liberdade colectiva, a de Galicia, claro.
De todos os libros que levas escrito, con cal estás máis satisfeito, no nobre sentido da palabra?
Un non pode nisto "tirarse da moto". Un pode estar máis ou menos contento co que fixo, pero hai que ser un pouco críticos. Todos os meus libros supuxeron un esforzo grande e moito tempo de dedicación. O que queda máis atrás, O galeguismo na encrucillada republicana, supuxo un traballo notable para conseguir estruturar tanta documentación. Pero comprendo que é de lectura ardua. Nos últimos libros tratei de combinar a investigación coa divulgación grata, que sexan bos de ler e non lle caian das mans ao lector. Así fixen A lume manso, a historia da vida cotiá e o que vai saír agora, A rosa do viño, sobre a cultura do viño en Galicia, publicado pola editorial Galaxia.
Cóntame algo a propósito do galeguismo na encrucillada republicana e , xa que logo, na española?
É moi dificil resumir algo que se dilata tanto no tempo; o mellor é ler o libro no que trato a cuestión, e tamén o recente de Beramendi: De provincia a nación, no que dá conta desa historia complexa, que tivo momentos de tensión. Creo que o termo ‘encrucillada’ expresa ben a dialéctica do nacionalismo galego no contexto español.
A historia ben contada ten un común denominador que os historiadores poderían aclarar?
Resulta primordial contar ben a historia, como nos ensinou por exemplo en Francia Georges Duby, que combinou tan ben o rigor coa habelenza narrativa, na procura de interesar ao lector. Hai que evitar que aparezan demasiados intermediarios non ben documentados e con espírito sensacionalista, comercial, a divulgar mal o que os historiadores investigan. Moitos dos autores de bestsellers de novela pretendidamente histórica resultan nefastos, deturpan a historia, enganan o lector desavisado.
Diacronicamente a Historia de Galicia é imperfecta por baixos metodolóxicos?
Creo que hoxe en día non, afortunadamente. Os historiadores profesionais están ao día no quefacer metodolóxico, publican fóra, van a congresos.
Son as monarquías, incluso as eufemisticamente denominadas parlamentarias, a antítese ou o antogónico das repúblicas internacionalistas e democráticas?
A monarquía é un xeito periclitado de forma de Estado, un vestixio do pasado. É a república quen harmoniza acaidamente coa idea de democracia, iso está claro. O problema é que por veces, nalgunhas conxunturas históricas, non resulta doado establecer o que un prefire e hai que ir tirando como se pode, polo menos provisoriamente, ata que sexa outra a correlación de forzas…
Un Estado federal en España podería recoñecer o tamén eufemismo de "nacionalidades histórica" como unha nación real?
Podería suceder iso, as fórmulas lingüísticas dependen tamén da correlación de forzas nun momento histórico dado. Para poder ser claros, hai que ser fortes.
A historia e a historiografía en Galicia gozan neste momento de boa saúde?
Eu diría que si, polo menos está mellor que nunca.
Cultura e historia, no senso máis amplo da palabra, porque entendo que a historia, despois de todo, tamén forma parte da literatura. Vivimos un momento importante ou remexémonos entre as luces e as sombras, a saber...?
A historia e a literatura do que falan é da vida, e axudan a entedela, e tamén a enriquecen. Saber máis, a aventura do coñecemento, non hai dúbida que é algo que engrandece a vida.
Como funciona o galego na universidade galega, ao teu ver, Xavier?
A universidade está nun momento delicado. A verdade é que hai pouco entusiasmo. Todo o papelame está en galego, pero somos poucos os profesores que damos as clases no noso idioma, e os alumnos tampouco mostran demasiado interese polo tema. Fai falla outra actitude máis positiva. Nesto senso, a ofensiva do goberno se cadra pode contribuír a unha reacción de defensa do galego, tamén na universidade, como está a acontecer na sociedade.
Que libro aínda non escribiches e pensas escribir?
A historia das tabernas e dos cafés.
Con palabras, Xavier, poderías facer un retrato do historiador galego con relación aos historiadores do imperio nostálxico español?

En síntese, o historiador galego non cae na grandilocuencia; adoita ser máis modesto, e ten os pés na Terra.
Tes algún libro de cabeceira ao que regresas cunha certa asiduidade?
Os ensaios de Montaigne.
Con respecto aos credos, e cun mínimo de consideración pola miña parte, cal é o teu posicionamento?
Non gusto das proclamas de posicionamentos. Eu escribo en galego, a miña tese de doutoramento foi a primeira que se leu en galego na Facultade de Historia, dei sempre clases en galego, mesmo cando estaba prohibido, e quero ao meu pais.
Unha República Galega Socialista será posíbel algún día?
Por riba da terminoloxía, agardo que sexa posible que Galicia sexa un país soberano e os galegos poidan gozar dunha vida satisfactoria sentíndose solidarios con todas as demais xentes deste atribulado planeta.

O furacán catalán
O presidente Montilla agradécelles á prensa e á sociedade civil o seu apoio á "iniciativa histórica" do editorial conxunto de doce xornais en defensa do Estatut
Galicia Hoxe, 27.11.2009

O presidente catalán, José Montilla, agradeceulles onte á prensa editada en Cataluña e a todas as entidades civís a súa adhesión ao editorial conxunto de apoio á constitucionalidade do Estatuto catalán, unha iniciativa de doce rotativos cataláns que definiu de "histórica". O xefe do Goberno catalán asegurou, nun comunicado, sentirse "identificado" no contido do texto editorial, que recibiu "con satisfacción".
O presidente catalán agradeceu a publicación deste texto conxunto "tanto polo seu simbolismo como porque reflicte perfectamente a ampla unidade que hai na sociedade catalá na defensa do Estatuto e da vía institucional para expresar os desexos e aspiracións do país".
O presidente catalán reiterou que tanto el mesmo como o Govern no seu conxunto están "comprometidos na defensa do pacto político que os cataláns ratificaron co seu voto". Así mesmo, Montilla afirmou que o xesto das empresas editoriais "supuxo un grande apoio na tarefa de facer chegar toda a voz e a vontade dos cidadáns de Cataluña".
Doce diarios cataláns publicaron onte un editorial conxunto en defensa do Estatut no que subliñan a expectación pola sentenza do Tribunal Constitucional (TC) e advirten: "Se é necesario a solidariedade catalá volverá articular a lexítima resposta dunha sociedade responsábel".
Os principais rotativos cataláns que se sumaron a esta iniciativa iné- dita son El Periódico, La Vanguardia, Avui, el Punt, Diari de Girona, Diari de Tarragona, Segre, La Mañana, Regió 7, El 9 Nou, Diari de Sabadell e Diari de Terrassa e a el adheríronse ao longo do día as tres emisoras de radio catalás, Catalunya Ràdio, Rac1 e COM Ràdio e innumerábeis colectivos. O final do día converteuse nun alude de apoios, non só de partidos, senón tamén de institucións civís e económicas, así como de medios de comunicación e incluso de miles de internautas en foros e grupos en Facebook.
A dignidade de Catalunya é o título do editorial conxunto no que se recorda que o TC leva tres anos de "lenta deliberación e de continuas escaramuzas tácticas que danaron a súa cohesión e erosionaron o seu prestixio". Recordan os rotativos cataláns que coa esperada sentenza sobre o Estatut será a primeira vez, desde 1977, que o alto tribunal se pronuncie sobre "unha lei fundamental referendada polos electores".
O TC "foi empuxado polos acontecementos a actuar como unha cuarta Cámara", segundo este editorial no que se recorda que dos doce maxistrados que compón o tribunal, "só 10 poderán emitir sentenza", xa que Pablo Pérez Tremps foi recusado e Roberto García-Calvo faleceu.
Ademais, subliña o artigo, dos dez xuíces, "catro seguen no cargo despois do vencemento do seu mandato, como consecuencia do sórdido desacordo entre o Goberno e a oposición".
Tras recordar os "puntos de fricción" do debate, como a definición de Cataluña como nación, o catalán e as relacións entre o Estado e a Generalitat, advirte de que "unha parte significativa do tribunal parece estar optando por posicións irredutíbeis".
"Hai quen volve soñar con cirurxías de ferro que cernen de raíz a complexidade española", asegúrase no artigo editorial.
Os rotativos consideran que coa sentenza do TC está en xogo "o espírito de 1977" que fixo posíbel a transición española e expresan o seu temor de que se estea preparando "un verdadeiro ferrollo institucional". Neste punto, recordan "un dos principios vertebrais do noso sistema xurídico, de raíz romana: Pacta sunt servanda. O pactado obriga".
Advirten da preocupación que hai en Cataluña sobre esta cuestión e afirman: "Hai unha crecente fartura por ter que soportar a mirada irada dos que seguen percibindo a identidade catalá (...) como o defecto de fabricación que lle impide a España alcanzar unha sonada e imposíbel uniformidade". "Non estamos, advirten os rotativos, ante unha sociedade débil, prostrada e disposta a asistir impasíbel ao menoscabo da súa dignidade".
AS DECLARACIÓNS
O PSC rexeita un cumio de líderes
O PSC rexeitou a proposta do líder de CIU, Artur Mas, de celebrar xa un cumio de líderes sen esperar á sentenza e aumentou na súa demanda a Mas de que renegue de pactar cun PP que é, na súa opinión, quen presiona ó TC e "agrede" a Cataluña. O secretario de organización do PSC, José Zaragoza, avalou o editorial publicado de forma conxunta por unha ducia de diarios con sede empresarial en Cataluña.
Para Lleida a sociedade é forte
O voceiro de CIU no Congreso, Josep Antoni Duran Lleida, cualificou de "exemplar e envexable" o editorial e advertiu de que a sociedade catalá non asistirá "impasible ó menoscabo da súa dignidade". Duran destacou que o editorial é "claro e respectuoso". "Non estamos ante unha sociedade débil disposta a asistir impasible ó menoscabo da súa dignidade", recalcou e pediu o "liderado" para Cataluña.
Carod-Rovira: "É un feito singular"
O vicepresidente da Generalitat, Josep Lluís Carod-Rovira, cualificou de "feito singular e positivo". "O editorial pide respecto para a libre opinión da sociedade catalá expresada libremente nas urnas e fai tamén unha reflexión xeneralizada dicindo que xa basta de segundo que tipo de situacións", engadiu o vicepresidente da Generalitat. "Celebro moito este editorial preventivo antes da sentenza do Tribunal Constitucional".
Ciutadans pide respecto ao TC
O PPC e Ciutadans non avalaron o editorial. A presidenta do PP catalán, Alícia Sánchez-Camacho, pediu "respecto" polos que, como os populares, queren un Estatuto catalán "plenamente constitucional", e recordou que "a dignidade dos cataláns pasa por solucionar a crise económica". Albert Rivera, presidente de Ciutadans, cualificou de "inaceptable" a "presión" e acusou a Generalitat e a CIU de "aproveitarse" dos xornais.
Os sindicatos aplauden a idea
Os sindicatos CCOO de Cataluña e USOC aplaudiron onte a iniciativa de doce diarios. CCOO alertou das "frustracións e incomprensións" que podería xerar unha sentenza negativa que recortase as competencias da principal lei catalá, provocando "aínda máis desafección entre a cidadanía e a política". O sindicato insta a non esperar a sentenza para despregar as súas potencialidades.

A nación sen cidadáns

José Carlos Bermejo recrea a historia de Galicia

e da humanidade nun libro no que reivindica unha cultura escrita verdadeira

Galicia Hoxe, 27.11.2009 M. DOPICO . SANTIAGO

"Galicia é unha patria sen pobo, unha nación sen cidadáns e unha cultura sen pensamento". O historiador José Carlos Bermejo Barrera comeza con esta frase tan provocadora un dos capítulos do seu libro Auténticas e verdadeiras historias nas que se conta como Galicia chegou a ser unha terra baldía e o que lle pasou á humanidade, que presentou onte na libraría Couceiro de Santiago.
Editada por Lóstrego, a obra, que o seu autor define como un "libro de filosofía", -ao xeito das sátiras filosóficas do século XVIII-, reivindica a reescritura da historia alén do discurso oficial, xa que, ao seu ver, "a cultura galega escrita está totalmente fóra da realidade. Toda a historia de Galicia é mentira. A historia e a filosofía caeron nun discuso baleiro, afastado da realidade".
Auténticas e verdadeiras historias presenta, así, un peculiar, irónico e metafórico percorrido pola historia de Galicia e da humanidade, alicerzado na crítica ao poder e na recuperación das voces dos excluídos: as putas e en xeral as mulleres, os mortos, os nenos...
Para iso, propón un xogo, no que feitos, anécdotas e documentos históricos reais, persoeiros da filosofía, mitos gregos, lendas, argumentos teolóxicos... se artellan nun relato non liñal, con elipses temporais, no que conviven personaxes que non foron contemporáneos como Platón e Nietzsche.
A historia arranca a partir dun extracto do Ora Marítima de Avieno sobre Oestrimnia, -Galicia-, o país abandonado polos seus habitantes tras ser invadido polas serpes. "É unha lenda, que foi moi común nos textos antiguos. Cuevillas colleuna dun historiador alemán, e defendeu que os oestrimnios foran os primeiros habitantes de Galicia... Se os oestrimnios tiveron que marchar por causa das serpes, os galegos verdadeiros estarían desaparecidos, entón toda a historia de Galicia que despois se escribiu sería mentira. Ese é o xogo", indicou.
O libro mantén un ton de burla, de sátira, que contén ademais a autocrítica. "Os "gramáticos" dos que falo son os intelectuais. Presento os filósofos como fetos..., e non porque non os respecte, senón como un xeito de reducilos a unha forma humana...", salienta. "A vida académica é un intercambio de honras, favores e beneficios", escribe. As mulleres son, na obra, as inventoras da cultura verdadeira que permanece agochada: dos nomes, das palabras con significado, as gardiás e lectoras secretas dos libros.
"Eu diría que é un libro feminista", sinala o autor, que achega unha curiosa revisión da metáfora do contrato social ben afastada das de Rousseau e Hobbes: os puteiros compiten para pagar as putas con alimentos, roupas e abelorios cada vez máis perfeccionados...
Bermejo ironiza sobre o minifundismo, o crecemento urbanístico descontrolado, o culto á gastronomía, a creación da historia do "gran morto" (Santiago) para unir o pobo polo menos de cara ao exterior, a redacción de leis que nunca se aplican, a construción de "edificios monumentais", pero "baleiros" -en referencia á Cidade da Cultura-, o desenvolvemento da moda a partir da procura dos ricos dun xeito de diferenciarse dos pobres...
Pero tamén fala de moitas das claves da historia da humanidade: a distinción que as comunidades humanas trazan entre o "nós" e os "outros", a creación das clases sociais, a invención da fe relixiosa, dos oficios e a división do traballo, do Estado, da familia, do dereito, dos exércitos e a industria armamentística, do capitalismo, a simbiose da cultura co poder...

A volta dos oestrimnios
Na presentación do libro onte en Compostela, Bermejo leu un texto no nome dos "oestrimnios". "Queriamos ter vivido aí, pero non puidemos, porque non podiamos vivir sen dignidade e sen esperanza", comeza a "mensaxe". "Pero non puido ser, porque cando falamos ninguén nos quixo escoitar. Durante séculos oíronse nos aires de Galicia millóns de palabras que non tiñan ningún significado. As palabras nunca deixaron de fluír. Quen as dicía non podía dicir nada, porque non tiñan nada que dicir. Con todo nunca deixaban de falar". "Como non podían falar de nada nin de ninguén, en realidade só podían falar de si mesmos. Eles falaban porque eran sabios, e por iso sabían cal era o xeito correcto de falar"... segue o texto.
O libro pode provocar o riso, ou polo menos o sorriso, nalgunha das súas 191 páxinas, aínda que o obxectivo do seu autor vai máis alá da diversión: é suscitar a reflexión. "Ríome, primeiro, de min mesmo, de nós os intelectuais", subliña.

A verdadeira Rosa Díez
MIGUEL ANXO FERNÁN VELLO

Galicia Hoxe, 25.11.2009

O tempo, a realidade e as circunstancias van labrando, aos poucos, o verdadeiro perfil de Rosa Díez. Acaba de celebrar o seu persoal partido o seu primeiro Congreso e váiselle vendo cada vez máis o penacho a esta muller que proclama que non é "nin de dereitas nin de esquerdas". Eu teño dito -aínda ela a militar no PSOE e a cobrar como eurodeputada do partido- que habería que realizar un estudo sobre o perfil psicolóxico-político desta muller tan admirada pola Fundación para la Defensa de la Nación Española e tan valorada pola Falange Auténtica, organización esta última que non hai moito presentaba un libro titulado"La coreografía azul de Franco e que lle ofreceu no seu día a Rosa Díez, non sen entusiasmo, a súa integración como independente nas súas candidaturas. Xa ven vostedes. A que fora conselleira de Turismo e Comercio do Goberno vasco, con Ardanza de lendakari, propón agora, através do seu particular partido político, borrar da Constitución calquera referencia ás distintas "nacionalidades" que conforman o Estado español; e aínda vai máis alá esta Rosa de España Única, porque tamén pide eliminar a especial "protección e respecto" á pluralidade lingüística. Vexan senón o que di a Bárbara Señora e o seu partido ac hoc en bárbara expresión: "Una protección adicional de las lenguas minoritarias va en contra de los derechos de los hablantes, y es retrógrada". E velaquí unha nidia vocación etnocida, con pulsión destrutiva e salvaxe á vista, claramente regresiva e nostálxica da placidez franquista, en estado puro. Rosa Díez estase a manifestar, cada vez máis, como nacionalista española radical, aínda que ela no seu delirio político narcisista non teña a necesidade de definirse ou sentirse como tal. E podería aplicárselle perfectamente -ela tan soberba e vaidosa até a exasperación doentía, e tan exhibicionista de virtudes- aquilo que dicía Nietzsche: "O que nega a súa propia vaidade adoita posuíla en forma tan brutal, que debe pechar os ollos se non quere desprezarse a si mesmo".

Ilustración da revista Vida Gallega, anos 50.

A cen por hora
AFONSO VÁZQUEZ MONXARDÍN

Galicia Hoxe, 24.11.2009

É curioso como a lingua tende sempre á fosilización. Se vostede di a cen por hora halle parecer que fai referencia a unha grande velocidade. E o certo é que se vai por unha autoestrada a esa velocidade vaino pasar todo o mundo. Cen por hora é pois xa unha velocidade moderada porque cambiaron as circunstancias que a rodean -estradas, coches...- que, non fondo, son o que caracterizan calquera cousa. Así pois moitas veces o que entendemos representa o contrario ao que de partida significa a frase no seu sentido máis plano, en función do tempos. Na Arxentina, ben o lembro, hai vinte anos, escandalizábanse coa expresión castelá de puta madre pensando que, loxicamente, quería significar unha cousa horrible, espantosa. Se cadra por esa desvinculación das palabras da realidade e polo propio feito de que poidan significar o contrario ao que din, non lles teño demasiada lei ás palabras nin ás declaracións ou sentenzas que escoito. O outro día un xuíz de Madrid dixo unha parvada sobre a custodia dunha nenas e as linguas nas que estudarían de estaren en Vigo. Pero como sei ben que a estupidez é un ben repartido moi democraticamente, tanto me ten que o diga un xuíz de Alcorcón como un chapista de Denia ou un labrador da horta murciana. Outro xuíz podería dicir que, que ben que viñese a Vigo porque coa humidade ambiente habíaselles resecar menos a pel ou un xuíz de Vigo que non debería ir a Madrid porque perdería unha das linguas que tería posibilidade de falar.
En fin, tanto me ten, porque por sorte o falar non ten cancelas e as palabras lévaas o vento. Pero se quen ditamina é un tribunal colexiado e reunido ad hoc aí xa me interesa algo máis o choio. Por iso, o mesmo día que se publicitaba o do xuíz de Alcorcón que remoía temores absurdos, espallábase a nova de que o supremo ditaba unha importantísima sentenza na que viña bendicir a introdución de materias no ensino só en lingua galega -sen optatividade nin farrapo de gaitas- e aínda lle ferraba ao pai protestón que defendía o dereito á ignorancia (da lingua galega) do seu fillo -non quería ningunha materia en galego-, unhas custas de 600 euros. Pouca cousa, pero en fin, tanto ten. E nestas andamos e vén a Rosa Díez -de quen defenderei sempre e en todo lugar o seu dereito á palabra libre- cando vai e solta outro couce lingüístico que non lembro ben. Cando Jack Swigert, naquel Apolo XIII o 11 de abril de 1970 dixo o de "Huston, temos un problema" quería dicir que o tiñan alí arriba e nos despachos da NASA. A todos abranguía. Íalles a pel nel. Rafael Ninyoles dixo algo así como que a España monolingüe era o espazo europeo máis furibundamente monolingüe, e creo que non anda moi descamiñado. Por iso moitos queren pescar nese mar interior. Ou sexa, Madrid, temos un problema".

(Imaxe, esquina Gran Vía coa rúa Abada, en Madrid).