Unha viñeta xenial de Xosé Lois, O Carrabouxo
Hai días que está verdadeiramente xenial e hoxe foi un deles: velaí a viñeta de "O Carrabouxo" en La Región neste 17 de maio. Xa que aquí tamén se falou de linguas, de bicos e de beixos...

En defensa do Día das Letras
(Andoliña mércores 17 maio)
Todos os anos por estas datas xorden voces críticas co Día das Letras Galegas que advirten do seu carácter ritual e necrolóxico ou que afirman que só serve para facer exequias, etc, etc. Pois non estou de acordo. A invención do Día das Letras foi unha feliz iniciativa que serviu en 1963, da man de Del Riego, Ferro Couselo e Gómez Román, para restaurar a memoria negada deste país. A través dun escritor.
Pero lembrar un escritor ou unha escritora é tamén lembrar de xeito conxunto a súa xeración e o seu tempo histórico: neste 2006, esa honrosa Cova Céltica e os tempos esquecidos da Solidaridad Gallega, nos que militou Lugrís Freire, iniciando tantas cousas, con todos os seus pulos e a súa férrea vontade. E coa recuperación de Blanco Amor, Luís Seoane, Blanco Torres, Lorenzo Varela, Dieste, etc. iniciouse o rescate dos anos republicanos, das vítimas da guerra incivil e dos tempos do exilio: labor ben meritorio, sen dúbida.
Outra cousa sería pensar que o 17 de Maio vaia ser a panacea de todos os males da cultura e do idiomas galegos. Iso non, claro. Semella demasiado inxenuo, aínda se o fan persoas ilustradas e sagaces, pensar que nun día se poden arranxar tantas cousas...

Noraboa por ese Día das Letras Galegas en Suecia.
Nestes días hai actos sobre as Letras Galegas en varias cidades do mundo. Velaí en Suecia. Ou en Buenos Aires onde falará Torre de Babel no Centro Galego. De moitas delas enterámonos polos blogues. Mágoa que ningún xornal noso cubra estas informacións cunha reportaxe ampla.

Falemos galego e comámonos a beixos
(Na liña do debate aberto neste blog, o pasado 11 de maio, o amigo Afonso Vázquez-Monxardín publica hoxe, no xornal Galicia Hoxe, este magnífico artigo que creo que podería servir de manifesto para todos os que estamos a reflexionar sobre un novo discurso e unha nova estratexia en favor do galego).

No ano 1966, hai corenta anos xa, o médico ourensán Carlos Guitián, mandou imprimir uns autoadhesivos para pegar nos cristais dos coches con intención de os repartir entre os amigos que puñan, simplemente, "Falemos Galego". Renacía un soño de ilusión e esperanza compartida.
Corenta anos despois, o galego segue vivo entre nós como vehículo de expresión maioritario no país e no medio dun mundo tan diferente como inimaxinable naquel momento.
Algúns daqueles soños empezaron a virarse en realidades -o galego no ensino, nos medios de comunicacións, con estatuto de lingua oficial na Terra...- pero outros temores sentidos daquela, tamén seguen entre nós, sobre todo a redución do seu uso na mocidade e a dificultade para a conquista de determinados ambientes das cidades.
E aquel movemento de esperanza e ilusión foi declinando a medida que Galicia se ía organizando política e administrativamente.
Moitos compoñentes da nova sociedade civil, plural e libre, pensaron que agora o tema do idioma, da supervivencia e futuro dese vehículo de comunicación e identidade, xa non era cousa deles.
Para iso estaban as novas institucións, a Xunta, o Parlamento, a Televisión, os partidos políticos e mesmo os profesores de Lingua e Literatura Galega nos colexios a se preocuparen polo asunto. Os ensinantes viron así, inxustamente, sobredimensionado o seu papel como se a "salvación" da lingua dependese deles.
E entrementres, a sociedade civil, a xente do común, arrefriou o seu amor, moitas veces influídos tamén, porque os que máis se debían interesar no idioma, non acababan de pórse de acordo, e porque este camiño que se ía construíndo sen planos e a medida que se avanzaba, moitas veces pasaba por esgrevios terreos de minifundio.
As pelexas ortográficas, as pelexas toponímicas, a utilización da lingua como arma política arreboladiza duns con outros, fixo sentir a moitos que a cousa non era tan doada, e que non pagaba a pena o esforzo.
Que aínda que se seguise falando en galego, que aínda que agora houbese televisión, escola, radio..., a inexorabilidade do fado íanos conducir á de- saparición.
Pero non é así.
Recuperemos a esperanza. Sempre que hai unha botella medio baleira, é que está tamén medio chea. E se queremos que a xente beba nese viño maduro, debemos falar máis do que queda, e menos do que xa foi. O galego é unha das 300 linguas de máis dun millón de falantes nun mundo de 7000 linguas. O galego non vai desaparecer.
Non o pode facer unha lingua de escola, política, ciencia, ensino... unha lingua moi amada e nunha situación oficial.
O tema, non menos importante, claro, é cal será o futuro uso. ¿Ritual e identitario -como o irlandés- ou como medio de relación universal entre todos nós, ou só entre algúns?
A lingua é túa. É del. A lingua é dela. A lingua é o cemento que une a nación. E a lingua será o que a nación queira. Os galegos, desde os Reis Católicos a Franco, ignoraron as políticas asimilistas, por iso seguimos falando galego.
A política non deu matado o galego e a política, agora, tampouco o dará salvado, por moito que faga, que moito ten que facer.
Porque a lingua é túa e é dela. A lingua é del. E a lingua será o que a nación queira, e eu quero que a nación queira que a lingua viva viva e non que reine morta.
A cousa vai contigo. Aí, nesa lingua privada túa, do amor e do desamor, do riso e da bágoa, do neno e da moza, non mandas máis ca ti. E iso é cousa só túa. Non balas, beixos precisamos. Falemos galego e comámonos a beixos.

Con Franco ou contra Franco
Para os que vivan na comarca de Ourense, esta información: hoxe ás 22 horas, en directo en Telemiño, un debate sobre Franco e o franquismo.
Da banda favorábel (!!!!) a Franco: Amador Rego, xubilado; Virxilio López, exprofesor e excombatente do bando franquista; e Juan Manuel Álvarez, exalcalde e testemuña da guerra dende o bando gañador.
Da banda contraria: Carmen R. Nóvoa, socialista; Alfonso Pazos, avogado, e este cronista, como historiador.
A ver qué pasa!!!
(Imaxe: O asasino, de Luís Seoane).

Non se deixa xubilar
(Pan por Pan martes 16 maio)
Algúns tiveron moita presa en xubilalo, pero a cousa non vai por aí. Xosé Manuel Beiras segue sendo un referente social e cultural sen discusión. Hai un ano recibía o Pedrón de Ouro, entre outros recoñecementos. Nestes días pronunciou unha conferencia en Ferrol, seguida dunha cea-homenaxe. Publica todos os domingos un artigo de temática política no xornal “Galicia Hoxe” (abondo escéptico coa política galega de hoxe). Vai recibir, no remate deste mes, o título de “Galego Egrexio”, concedido en Vigo pola Fundación Premios da Crítica (honra que mereceron nomes como Filgueira Valverde, Torres Queiruga ou Alonso Montero). Creo que vai ser tamén o mantedor da entrega de premios Lousada Diéguez en Boborás. Todo iso sen citar a súa presenza no Foro Social Mundial e noutras actividades políticas apartidarias. Que Xosé Manuel Beiras non se deixa xubilar, vaia!

FALEMOS GALEGO
(La Región 15 maio 2006)
Unha xeración intermedia. Entre o galeguismo de preguerra e os novos grupos do tardofranquismo houbo unha xeración intermedia ás veces esquecida, a que se move na década que vai entre 1965 (a Auriense fúndase en 1967) e 1975. Quero hoxe relembrala nalgúns dos seus nomes: Carlos Guitián, Xosé Lino Vázquez-Monxardín, Salvador Rey, Eustaquio Puga, “Anxo”, Antón da Ponte, Nemesio Barxa, Antón Romasanta, etc. Era tamén a xeración do meu pai. Eles fixeron as primeiras pegatinas de “Falemos Galego” e corrixiron os primeiros topónimos castelanizados no noso país. Estaban arredor dos máis vellos, que viviran a guerra dalgún xeito, moitos aínda mozos (Otero e Ferro Couselo, Leuter e Bieito Fernández, Xoaquín Lorenzo e “Ben-Cho-Shey”, Luís Taboada). Impulsaron a Auriense, a misa galega do Santo Cristo e a Coral de Ruada (daquela con Manolo de Dios). Promoveron a Festa da Árbore e a presenza do galego nos xornais, se facía falla mandando cartas ao director a cotío. Ou protestando contra o xandasbolismo, a burla dos galegos que se facía no cine e na TV: teño nas mans unha carta dos anos 60 nesa liña, asinada por María Asunción Montero, a muller de Carlos Guitián.
Moitos deles participaron tamén nas grandes andainas culturais dos anos 60: con Antón Tovar, con Celso Emilio, con Blanco Amor, tamén no Ateneo e no Liceo ou nas asociacións culturais nacidas nas vilas. E nos primeiros recitais e concertos do que se había chamar Voces Ceibes. Eran anos intermedios: sobrevivían os rescaldos do galeguismo dos mellores, velaí Galaxia e o mundo cultural na súa contorna, pero aínda non chegara o novo nacionalismo de esquerda que dende 1972 se instala nesas plataformas e imprime outra dirección política. Foi unha xeración intermedia: das que abriron fiestras e crearon pontes co pasado e co futuro. Como a “Cova Céltica” na que militou Lugrís Freire moito antes das Irmandades e da Xeración Nós.
Andrés Mazaira. Leva varias semanas de despedida e véselle feliz. Mazaira, dende o seu posto de vicerrector na Universidade, derrubou muros. Non só aquel muro ignominioso que escondía as facultades dos ollos da xente do común. Sobre todo os muros mentais, máis difíciles de derrubar sempre. Mazaira puxo á Universidade de Vigo, no campus de Ourense, en contacto estreito coa sociedade: cos grupos empresariais, co mundo da prensa, co Parque Tecnolóxico e cos motores económicos, cos sindicatos, cos núcleos culturais da cidade, etc. Ninguén pode discutir isto. A Universidade creou novas infraestruturas (esa magnífica e modélica Biblioteca Universitaria) e tamén un novo discurso: unha Universidade ao servizo da xente e do progreso ourensán. Quédalle moito por aportar a Mazaira na nosa sociedade, é un home de ideas e de acción, e deses non hai demasiados.
(Na foto, entrega do Pedrón de Ouro a Xoaquín Lorenzo na Romaría do Viso, acompañado por Gustavo Valencia e Xosé L. Vázquez-Monxardín).

Dous artigos sobre as Letras Galegas
Na prensa de hoxe, dous artigos de interese sobre o Día das Letras Galegas. Manuel Bragado reflexiona sobre a relación da lingua coas novas tecnoloxías e Internet e reclama Máis internet e máis galego. Pola súa banda, Víctor Freixanes lembra tempos máis difíciles para a causa do galego, pero que tiñan a súa épica para rememorar, e pon en cuestión, unha vez máis, o carácter festivo que Manuel Fraga lle outorgou a esta data dende a Xunta, quizais con boas intencións, pero con pésimos resultados. (Ilustración: un xenial debuxo de Castelao no Diario 1921)

LLUÍS LLACH, UN UNIVERSO DE SENSACIÓNS
(Pan por Pan domingo 14 maio)
Dúas horas é pouco tempo, pero pode chegar para asomarse a todo un universo de sensacións se quen nos acompaña é Lluís Llach cos seus músicos. O mesmo Llach que durante tantos anos fixo connosco o camiño –Viatge a Itaca, Campanades a morts-, presente agora en todos os seus rexistros. O mundo íntimo que reivindica o fascinante do ser humano, capaz de crear amor e tenrura: “Geografía”, “Un núvol blanc”, “Tinc un clavell per tu”, “Maremar”, “Temps i temps”, “Sempre queda un fil”, “Verges 50”, “Tendresa”. Pero tamén o berro de protesta, sarcástico, escéptico, desenganado: “A poc a poc”, “Tossudament alçats”, “El dia”. E a lembranza da República: non un exercicio de nostalxia, si un proxecto de fúturo. O Llach que evoca a memoria de Puig Antich e do amigo poeta Miquel Martí i Pol e os ecos reveladores de Barbara, Léo Ferré, Jacques Brel, Georges Brassens ou Edith Piaf, aquela xeración, si, irrepetíbel.

Sempre nos quedarán as palabras...
Espertei hoxe pola mañá, aínda entre soños, pensando neste poema de Eugénio de Andrade, O sal da língua:

Escuta, escuta: tenho ainda
uma coisa a dizer.
Não é importante, eu sei, não vai
salvar o mundo, não mudará
a vida de ninguém - mas quem
é hoje capaz de salvar o mundo
ou apenas mudar o sentido
da vida de alguém?
Escuta-me, não te demoro.
É coisa pouca, como a chuvinha
que vem vindo devagar.
São três, quatro palavras, pouco
mais. Palavras que te quero confiar,
para que não se extinga o seu lume,
o seu lume breve.
Palavras que muito amei,
que talvez ame ainda.
Elas são a casa, o sal da língua.

Sorpresa: Carlos Casares ten estación ferroviaria...!
Aínda que teño varias fotos de Carlos Casares na miña colección particular, busquei unha foto na rede para ilustrar un post anterior.
E encontreime (eu non o sabía) con que existe unha cidade Carlos Casares, capital do partido homónimo, ubicado no centro-oeste da provincia de Buenos Aires, Arxentina.
E máis simpático aínda: ten unha estación ferroviaria que leva o nome do escritor, docente e presidente arxentino Domingo Faustino Sarmiento.
Co que lle gustaban a Carlos o mundo dos trens e das estacións? Estaría algunha vez alí? Non recordo que mo comentase nunca... (Na foto, concello de Carlos Casares en Buenos Aires).

A mocidade manipulada?
(Pan por Pan sábado 13 maio)
A través de Internet convocouse unha gran sentada o domingo por unha vivenda digna para os mozos: en Compostela vaise facer no Obradoiro. A nova parece positiva. O primeiro que pensei foi no exemplo francés: os rapaces do botellón tamén saben organizarse e reclamar o que a sociedade lles prometeu (“Todos os españois teñen dereito a gozar dunha vivenda digna e axeitada”: artigo 47 da Constitución). Pero logo lin unha entrevista con Juan Luis Pintos, escéptico ao respecto: para o sociólogo de Compostela nada nace de xeito espontáneo e pensa que esta sentada está promovida polo “folclore inmobiliario”, isto é, os intereses das construtoras que se senten ameazadas polas medidas contra a especulación urbanística. Quedei pampo. Será esta unha nova estratexia para manter o negocio do sector inmobiliario utilizando aos mozos? As fórmulas de manipulación hoxe son tan delicadas, que vai ti saber… (Imaxe: a Judith coa cabeza de Holofernes, de Lucas Cranach)

Máis sobre vidas truncadas
(Andoliña sábado 13 maio)
Só 29 anos lle chegara a Manuel Antonio para deixarnos a súa mensaxe poética, transmitida en boa parte coa edición de Domingo García-Sabell para Galaxia en 1972, moitos anos despois da súa morte (aos 20 anos deixara a literatura Arthur Rimbaud, que morreu con 37, e xa demostrara o seu xenio poético). Por baixo dos 30 quedaron Luis Amado Carballo e Porteiro Garea. O mesmo fado perseguiu a Xohán Casal, precursor da Nova Narrativa Galega, que só viviu 25 anos e escribiu "O camiño de abaixo": libro de relatos que non viu publicado, pois saíu en edición póstuma en 1970, dez anos tras a súa morte.
O gran Chano Piñeiro, despois de demostrar con ‘Sempre Xonxa’ que o cine galego era un soño posíbel, chegou aos 41: semanas antes do seu falecemento compartín con el unha agradábel cea e conversa, tras presentar o seu volume ‘Conversas co vento’. Na memoria quedan tamén as mortes prematuras dos poetas Lois Pereiro, Xela Arias e Luísa Villalta. Roberto Vidal Bolaño, autor e director teatral, só viviu 52. O escritor e editor Luís Mariño cumpriu uns poucos máis; con 61 faleceu, en plena madurez creativa, Carlos Casares. De certo, son tantas as ocasións en que a morte chega demasiado cedo!

Galeguismo e vidas truncadas
(Andoliña venres 12 maio)
‘Vidas cruzadas’ é un excelente volume de contos de Raymond Carver que logo levou ao cine Robert Altman: aí está un magnífico relato no que un matrimonio que acaba de perder o seu fillo recibe estrañas chamadas telefónicas. Pero eu estaba hoxe a pensar non nas vidas cruzadas, senón nas vidas cortadas, truncadas polo fado: dende os gregos, un xeito de definir aquilo que non coñecemos. Na historia da nosa cultura e do galeguismo non foron poucas, por certo.
En 1918, con 29 anos, morría Luis Porteiro Garea, un dos meirandes valores das Irmandades da Fala, doutor en Dereito e profesor da Universidade de Santiago. El mesmo pronunciara o discurso de inauguración da Irmandade nesa cidade. Castelao despídeo emocionado dende ‘A Nosa Terra’: "unha mala fada caiu enriba de Galicia". Durante varios anos o semanario nacionalista dedícalle fondas lembranzas. Cal sería o futuro do galeguismo sen esa morte temperá?
E qué dicir do futuro tamén fanado (ningún deles chegou aos 30 anos) das grandes voces dun Manuel Antonio ou dun Amado Carballo? Sería diferente a nosa poesía das vangardas sen a súa morte prematura? Que camiño poético tomarían logo da guerra incivil?

" TERRA CEIBE!"
(Pan por Pan venres 12 maio)
En maio de 1931 dous mozos, Manuel Antonio e Xavier Soto, distribúen en Vigo un panfleto co título “Terra Ceibe!”. Criticaban nese texto aos concelleiros desa cidade por negarse a poñer a bandeira galega nos actos oficiais, ao carón da española. Hoxe nin sequera os nacionalistas coñecen ese texto: cousas da desmemoria. Texto ben radical, por certo. Velaí: “O noxo e a vergoña chegan a nós en rafaxes fondamente carraxosas, que nos obrigan a non poder calar a nosa protesta. A única Patria que recoñecemos, Galicia, ten a sua fala e a sua Bandeira, Bandeira que nós ollamos como insinia da nosa raza, a raza céltiga, forte e domiñadora, que si vai decaíndo é a forza da intrusión española que nos vai enchendo de sangue sin coor e sin vida, sangue escravo. Isto é o que nós temos por españoes; e certamente que tal herdo non merez outra defensa que a dos profesionaes do patriotismo trasnoitado”.

A POLÍTICA NON DEU MATADO O GALEGO... (NOTAS PARA UN DEBATE)

Esta mañán estivemos en Telemiño (Ourense), nun debate sobre o Día das Letras Galegas e Lugrís Freire, Afonso Vázquez Monxardín, Xulio Fernández Senra (emiteno esta noita, ás 22 h.). Falamos de moitas cousas, do significado da festa das Letras Galegas e, moito, moitísimo, sobre o idioma.
E creo que coincidimos (e creo que hai moita xente en toda Galiza que pensa o mesmo) en que non imos demasiado ben.
En que hai que ser imaxinativos e audaces.

En que hai que crear un novo discurso sobre o noso idioma.
Velaí en riscos só bocexados (só quero abrir o debate) algunhas ideas posíbeis para empezar a falar:

UN DISCURSO A FAVOR DO GALEGO EN POSITIVO, sen enfrontamentos inútiles cando non son rendíbeis.
UN DISCURSO EN POSITIVO E OPTIMISTA: subliñar aquilo que funciona ben e todo o que anuncia un alborexar futuro do noso idioma en todos os usos sociais

A POLÍTICA NON DEU MATADO O GALEGO, PERO A POLÍTICA TAMPOUCO O VAI SALVAR.
A sociedade civil, a xente do común, é a que ten a palabra.

Non é un problema de subvencións: o que cómpre para que a xente fale máis galego, son ganas, non cartos.

Queremos provomer o amor, e o amor non ten prezo.

Recuperar vellos lemas como FALEMOS GALEGO para forxar ese novo movemento
cívico, aberto e con pouca estrutura e máis acción, sempre en positivo.
Colaboracionista declarados con todo o que sexa a favor, veña de onde veña.

Desbotar a imaxe que asocia o galego como algo exclusivo do nacionalismo (que teñen tantos mozos: se falas en galego xa tes que ser militante do Bloque). O galego é de todos e salvarase entre todos, á marxe de ideoloxías e opinións políticas. Mal favor lle facemos a nosa lengua asociándoa ao futuro dunha alternativa partidaria.
A única política que interesa é o consenso de verdade, como a LNL e o PXNL, pero asumido, explicado, etc.

Se fose preciso, ese novo discurso levaría a unha nova organización a favor do idioma, que recollese este novo espírito: FALEMOS GALEGO.

Espero as vosas opinións...
(Ilustramos estas pertinentes preguntas cun cadro do xenial Virxilio).

QUE PASOU NAQUEL DÍA LONXANO?
(Andoliña xoves 11 maio)
Leo no suplemento cultural de “La Vanguardia” que existe unha tenda en Barcelona especializada en vender xornais e revistas antigas. Chámase “La premsa d’ aquell dia” e demostra unha vez máis que os cataláns son espelidos como allos. O seu público non se compón só de historiadores, como se podía sospeitar, senón sobre todo de persoas do común que acoden en busca do xornal dunha determinada data. Hai moita demanda dende os anos 70, pero tamén aparecen diarios dos 50 e mesmo revistas de comezos do século XX: a datas máis arredadas, moita máis dificultade para localizar eses papeis.
Para que? Pois seica a xente merca esas follas amarelas, ás veces restauradas, porque quere saber qué pasou xusto no día en que naceu. E está disposta a pagar entre 15 e 50 euros pola portada ou o xornal completo de data tan relevante. Confeso que a min mesmo, que non son nada supersticioso, gustaríame saber qué pasou en Ourense, en Galiza e no mundo o 3 de marzo de 1958: habería algún accidente grave, algún crime pasional, unha inundación do Barbaña? Levo trinta anos coleccionando xornais, recortados e catalogados por temas, e teño un arquivo ben dotado ao respecto. Pero, xa ven, fáltame esa data…
(Na imaxe, o magnífico Retrato dunha vella, 1611, de Guido Reni).

Xavier Costa Clavell
(Andoliña mércores 10 maio)
Falei con el hai unhas semanas, pero non tiven a sorte de coñecelo en persoa. Chameino para pedirlle datos para o catálogo de autores de O Correo Galego e Galicia Hoxe, onde asinaba dende hai 13 anos. Alegrouse moito de que alguén se acordase do seu xornalismo en galego e díxome que estaba moi orgulloso de atesourar en toda a súa vida sobre todo libros e viaxes: percorrera medio mundo facendo guías de viaxe e volumes de arte. Daquela suxerinlle ao director do noso xornal que sería elegante facerlle unha pequena homenaxe: ao cabo era, con don Paco del Riego, o decano dos columnistas galegos.
Fillo de José Costa Figueiras, escritor agrarista-republicano, Costa Clavell poeta, narrador, xornalista, crítico literario e tradutor. Escribiu en todos os xornais galegos e en moitos cataláns. Co seu volume Las dos caras de Galicia bajo el franquismo (Cambio 16, 1977), foi un dos primeiros en deitar luz sobre a memoria desa etapa negada da nosa historia. Coa mesma ilusión escribía sobre o bandoleirismo galego ou sobre a nosa gastronomía, que tan ben coñecía. E sempre cun mesmo fío condutor, co que titulou un dos seus últimos traballos: Sempre Galicia no meu corazón (1992).
Na rede pódese consultar o limiar que lle preparou Manuel Vázquez Montalbán ao seu libro sobre a cociña galega.

Pouca xeografía, tamén, nos Estados Unidos
(Pan por Pan mércores 10 maio)
Andou estes días por Internet e por algúns xornais un informe que afirma que a metade dos mozos dos EEUU non saben situar Nova York nun mapa. É unha enquisa da National Geographic que demostra tamén que, despois do que choveu en Iraq, xa me entenden, máis do 37 por cento dos mozos menores de 24 anos non son quen de situar no mapa ese país mesopotámico onde teñen instalado medio exército imperial. Moitos deles sitúan países como Sudán en Asia ou mesmo non saben dicir onde está Luisiana, despois do furacán Katrina do ano pasado. Os datos non me sorprenden. Pero non botemos nós foguetes. Os coñecementos xeográficos no alumnado español tamén son moi escasos e creo que a última xeografía que se estudou en serio foi aquela do vello bacharelato que algúns padecemos, pero non tanto. E despois din que o mundo está a globalizarse: permítanme un sorriso irónico. (Imaxe: detalle do "Baño de Diana" de Parmigianino).

Da presenza galega en América, hoxe

Afonso Vázquez Monxardín fala no seu Camiño do Vao de hoxe (galicia hoxe) da presenza galega en América, da súa diversidade ideolóxica, do seu aproveitamento electoral ata o presente e dalgunhas posíbeis medidas a tomar para revitalizar aquel mundo. Velaí o remate do seu artigo:
E sobre o panorama da diversidade ideolóxica que existía, e cunhas crecentes necesidades comúns por envellecemento de poboación e decaemento económico do país de acollida, as forzas políticas españolas -e galegas, por suposto- foron incapaces de deseñar entre todas unha auténtica política de estado sobre o tema emigratorio (asistencia, nacionalidade, cultura, etc.) e xogouse con eles só no tema electoral, tentando todas as forzas arrecadar os seus votos, e impóndolles unha responsabilidade absolutamente inxusta e desproporcionada, a través da obriga de tomar decisións políticas sobre os niveis locais, autonómicos e estatais, dun país que deixaran había décadas e que apenas coñecían na súa realidade actual.
Ata o momento de hoxe, os sucesivos gobernos galegos, apoiáronse alá en quen os apoiaba, e, certamente, naquelas oficinas era difícil establecer separacións entre funcións administrativas e políticas, de xeito que parecía que só uns monopolizaban o contacto coa administración galega.
O ideal sería que o novo goberno galego non cambiase de "socios" senón de política. A Xunta de Galicia podía comprar, por exemplo, o antigo Centro Ourensán -enfronte do Centro Galego e con grande carga simbólica- e facer unha oficina de representación política institucional en terreo neutral, de actuación administrativa, de información económica, turística, de centro de exposicións, de recepcións, de estancia de viaxeiros da administración galega, etc. e que, xunto cun pequeno núcleo de funcionarios de aquí, promovese a execución de políticas deseñadas co máximo consenso a ambas beiras do mar, entre as sociedades, dándolle preferencia, obviamente, ás máis representativas. Cómpre proxectar máis Galicia e menos interese electoral. ¿Será posible? (Imaxe do pintor Sucasas)