Aracataca non será Macondo
(Andoliña mércores 28 xuño)
Que pensarían os meus veciños se alguén propuxese mudar o nome da miña cidade polo de Auria, tal como a chamaba Eduardo Blanco Amor e tal como logo usamos, de prestado, outros autores? Ou mesmo suxerir unha rolda de topónimos posíbeis con denominacións literarias como Ouréns, Augas Quentes ou Serenou, entre outras? Non creo que os meus veciños aceptasen e farían ben. Como fixeron os habitantes de Aracataca, o pobo colombiano que inspirou o Macondo literario dos Cien años de soledad de Gabriel García Márquez.
O alcalde do lugar, barallando que iso sería bo para o turismo, someteu a referendo o cambio de nome, pero só acudiu a votar a terceira parte dos electores, aínda que apoiaba o cambio a maioría dos votantes catacas, que é o seu xentilicio. Aracataca é a raíz do universo literario do Nobel colombiano, que inmortalizou así un espazo que hai un par de séculos aínda estaba ocupado polos indios chimilas, como conta Dasso Saldívar na súa biografía de García Márquez, El viaje a la semilla. Pero Macondo é moito máis que un lugar concreto do mapa e xa ten turistas abondo, turistas entusiastas, dispersos por todo o mundo, que seguiremos a viaxar polas páxinas desta novela inmortal. (Imaxe do pintor manierista Domenico Becafumi)

Milladoiro (e Castelao) en Trasalba
(Andoliña martes 27 xuño)
Estivo brillante o profesor Xesús Alonso Montero o domingo pasado en Trasalba, coa súa evocación das cartas entre Castelao e Otero: sublime, moi especialmente, a imaxe que nos ofreceu de don Ramón e da súa nai dona Eladia camiñando co sacho cara ó lugar máis querido da súa horta a coller un saquiño de terra para mandar a Bos Aires e enterrala no sartego de Castelao. Magnífica igualmente a "laudatio" que fixo Manuel Bragado da ampla historia de Milladoiro, premio Trasalba 2006: moi ben documentada, certeira na recolleita de datos, profunda en subliñar o significado do grupo na nosa cultura onte (dende 1978) e de hoxe (e de mañá). Moi ben tamén Víctor Freixanes, mestre de cerimonias (nalgún momento semellaba un clon do finado Sixto Seco), e Anxo Quintana, dende o plano institucional, que demostrou sen complexos que lle gusta a música de Milladoiro.
En nome do grupo homenaxeado, que ten paseado o nome de Galiza por todo o mundo, Antón Seoane preparou unha intervención reivindicativa, densa e reflexiva, como diagnóstico (algo lle axudou a súa profesión de psiquiatra) dun país doente de hipersomnia e desmemoria. Esperanza e galeguidade: as voces de Trasalba no 2006.
(Hoxe vai a foto enteira de Blanco Amor, realizada en Compostela en 1958, con Luis Meneses, o neno violinista, no medio)

Ciclo da Terra, de Millán Picouto
A Sección de Literatura do Liceo de Ourense e Edicións Linteo
comprácense en convidalos á presentación da obra de
Millán Picouto
Ciclo da Terra.
Nun acto que terá lugar no Liceo ourensán o martes 27 de xuño do 2006, coa participación do editor e profesor Manuel Ramos e do propio poeta.

Desde hai varios anos Edicións Linteo está a publicar, en volumes como adoita esta casa ben fermosos e coidados, a Obra Completa do poeta e dramaturgo Millán Picouto. O presente volume tivo como antecedentes os titulados Ciclo de Venus e Ciclo de Mercurio.
Pola súa banda, Ciclo da Terra contén as obras
Prisciliano en Tréveris, Os corvos, As andoriñas e María Soliña.

Trasalba 2006

Mañá contareivos da magnífica xornada de Trasalba 2006, o domingo, en homenaxe ao grupo Milladoiro.
Hoxe só quero agasallarvos con este anaco dunha coñecida foto feita por Eduardo Blanco Amor en 1958, en Compostela, foto que reutilizou Milladoiro na portada dun seu disco (e a Fundación Otero Pedrayo nos convites deste ano). Como xa contou algún xornal, o neno do violín, que tocaba co seu pai e cun irmán chámase Luís Meneses e hoxe ten moitos máis anos, claro: a sorpresa é que apareceu o domingo en Trasalba e alí mereceu un cálido e moi merecido aplauso.
Hai xa bastantes anos (1993) o Clube Cultural Alexandre Bóveda
publicamos un fermoso volume de fotos de Blanco Amor (hoxe creo que esgotado), acompañado de textos que contextualizaban cada unha das fotos (e diso encargámonos Ángeles Fernández, da Biblioteca da Deputación de Ourense, e eu mesmo).
Para esta foto dos músicos ambulantes, escollimos un texto do xornal arxentino no que escribía Eduardo Blanco Amor, que reproduzo agora (permitídeme tamén dedicarlle esta cita á amiga do blogomillo en Buenos Aires, que defende a súa galeguidade coa forza da súa poderosa palabra, Débora Campos (Fíos Invisibles):

En medio de la plaza del Obradoiro, flanqueado por los pétreos encajes del hospital plateresco, por la acuñada música del arco de San Jerónimo, por la elegante lógica neoclásica del Seminario de Rajoy y por el vuelo de las torres gemelas, advertí que se me habían terminado las palabras interiores y comencé a sentir la ciudad como una dulce y potente música, como si todo yo flotase en una torrencial y unánime melodía, como si fuese a diluirme en ella, a perderme en sus sofocantes túneles sonoros de lejanos acordes simultáneos que nacían de cada una de las piedras nocturnas... ("Mi invención de Compostela", de Blanco Amor, en LA NACIÓN, Buenos Aires, Domingo 3, agosto, 1941.

Galería de badocos.
(Pan por Pan domingo 25 xuño)
Pensei que ninguén lograría nunca superar os xeitos do meu badoco preferido: xa saben ese que vai coas ventás do coche baixadas, a música chunda-chunda a tope para que se escoite a dous quilómetros e abaneando a cachola sen parar cando se detén diante dun semáforo. Pois no universo das realidades horteras sempre hai quen gañe: é o caso do badoco motorizado cunha moto destas de catro rodas para andar polo monte (chámanlles “quads”, creo), que logo vai a todo meter polo centro urbano, facendo un ruído insoportábel, cun casco estilo dos tonechos e mirando as mozas da beirarrúa da dereita e da beirarrúa da esquerda: aquí vai o guapo do barrio... Ademais non adoita parar diante dos semáforos en vermello. Supoño que no monte estes cacharros son unha ruína para o medio natural. No mundo urbano, o maior esperpento da gran badoquería.
(Imaxe: unha lectora de Courbet que se conserva en Washington)

Memoria da cidade. (Pan por Pan sábado 24 xuño)
Por razóns que non veñen agora a conto, debín ser o primeiro ourensán en coñecer a nova da homenaxe que vén de merecer Olga Gallego, honrada coa medalla Castelao. Alegreime entón e manifesto de novo esa ledicia, porque esa decisión recoñece o seu labor na recuperación da memoria da nosa cidade. Un labor de toda unha vida, co seu traballo no Arquivo Histórico, no Museo e no grupo Marcelo Macías e cos seus traballos de investigación (velaí o seu estudo do Ourense medieval e da Idade Moderna, 2001). Vai estar ben acompañada Olga Gallego, ao recoller este galardón, ao carón de Ángel Carracedo, médico especialista en Xenética Forense, e do mestre e galeguista Avelino Pousa Antelo, que preside a Fundación Castelao. Para recuperar o prestixio das medallas Castelao, reduciuse o número de premiados este ano. Pero todos eles cos merecementos necesarios.

OS CAMIÑOS DA VIDA
Na morte de Fernando Pérez
Así lembraba Ferrín, onte no "Faro de Vigo", a figura de Fernando Pérez:
"Veleiquí a morte, esa única verdade, que se presenta e nos roza coa súa asa de xelo. Chega para paralizar alguén que nos é próximo e, nun intre, percibimos que se interrompe unha persoa. Aquilo que é era un eu complexo e un organismo deixa de ser e as súas sustancias pasan a se diluir na materia eterna. Esa personalidade éranos amiga, e entón notamos unha falta irremediábel. Vimos de Sarria, de lle dar a despedida para sempre a Fernando Pérez López. Mais, con todo, sabemos que a morte non poderá nunca riparnos totalmente o amigo, o camarada. A súa memoria permanecerá en nós en canto vivamos e será consolo ao que, neste caso, se une un seu xesto de lección permanente.Hai homes e mulleres insustituíbeis. Nas obras colectivas, nos movementos comunais, na vida das organizacións constituidas para mudar o mundo, e aínda para o facer mudar de base, hai homes e mulleres únicos. E hainos que non escribiron e que, aínda facéndoo, publicaron poucos textos ou fixeron poucos discursos orais, pero a súa man está detrás doutros que asinaban obras e doutros que contribuían a elas con diversas aportacións. Rosalía, Murguía, escribiron e asinaron os seus traballos, son únicos e a Galicia de hoxe sería outra sen o seu contributo. Alexandre Bóveda e Lois Soto escribiron moi pouco pero o seu labor incesante e a súa función motora e aglutinadora convertenus en esteos sobre os que descansa a idea de nación na que participa a porción de pobo galego que se nega á asimilación e carece de vocación suícida.Do mesmo modo non podemos imaxinarnos o espazo político da esquerda nacionalista realmente existente sen a presenza reflexiva e activa de Fernando Pérez. Esa é a razón pola que as persoas do seu arredor van notar a ausencia de Fernández Pérez á hora das realizacións de intervención no seo da sociedade e na hora de pensar para a mudanza. Podo decer que él foi un elemento fundamental na Historia de Galicia de finais do século XX e principios do XXI. E, aínda despois de morto, no máis fondo da memoria de clase, de poesía, de arte, de política, o pensamento marxista de Fernando Pérez seguirá a marcar un camiño. Fernando Pérez foi inseparábel de todos os procesos críticos que en Galicia tiveron lugar desde o intre en que o nacionalismo maioritario diu en abandonar os principios do marxismo, aceptou a lóxica do capital e recuperou o rexionalismo de Brañas en lugar do republicano de independencia, proceso de degradación que contou coa oposición contundente de Fernando Pérez. El estivo na fundación da ANPG, e logo distanciouse e participou no labor de reconstrucción permanente do sindicalismo galego. E integrou as Redes Escarlata, na Aula Castelao de Filosofía, o movemento de solidaridade con Cuba, alén de outras frontes que agora terán que aprender a funcionar sen el. Destas e mais cousas falouse en Sarria, cando unha moitedume se despedía para sempre dos despoxos corporais de Fernando Pérez.

O reino do absurdo. (Pan por pan venres 23 xuño)
Onte espertei co detector de absurdos aceso. E deime conta que era absurdo que os alumnos acudisen aos centros educativos co seu teléfono móbil: a xunta debería vetar o emprego deste dispositivo nos colexios, como se fai co tabaco, aínda que dubido que se atreva a facelo. O móbil non é un elemento educativo, todo o contrario: mesmo pode facilitar agresións e humillacións de alumnos acosados e gravados. E no instituto non lles fai falta para nada. Tamén é absurdo, escoito isto na radio, o anuncio que di: a DXT e a casa Ford lémbranlle que non se debe usar o móbil conducindo máis dun minuto. Refírese a un aparello deses de mans libres, pero é o mesmo: se é un perigo falar por teléfono no automóbil, vaino ser tanto nun minuto como en quince segundos. E a ocasión dun accidente pode xurdir en moito menos tempo. Por desgraza.
(Imaxe: retrato de S.Rohner)

FALEMOS GALEGO. EN POSITIVO
Unha achega de Helena Villar, "Palabras únicas", que podedes consultar no blog irmán www.blogoteca.com/falemosgalego/

O tempo, a natureza, a felicidade
(Andoliña venres 23 xuño)
A Dúas de TVE emitiu estes días uns excelentes documentais da BBC sobre o sentido do tempo na natureza: puidemos ver a disciplina prusiana dos cangrexos cos seus movementos determinados pola lúa ou a puntualidade rigorosa desas curiosas cigarras que reaparecen, xusto cada 17 anos, nin un máis nin un menos, nunha vila inglesa. A natureza, sempre sorprendente, sempre chea de preguntas.
Tamén o home ten o seu reloxo biolóxico; de feito, é o bicho máis obsesionado coa idea do tempo: mellor dito, co soño de superalo e de vivir por riba dos marcos que impuxo, ata agora, a natureza. Ningún ser humano viviu máis de 122 anos, aseguran certeiros no documental (moito menos do que contan os relatos bíblicos e lendarios), pero podería chegarse ao horizonte dos 500 anos, como mera hipótese, se antes somos quen de manipular os xenes como xa se fixo cun verme en laboratorio. O home non renunciará ao soño de superar ese límite temporal: e logo canto vivían os nosos antergos hai unhas décadas?
Mentres tanto, é mellor vivir tranquilos: disque unha persoa feliz e optimista pode ampliar a súa vida uns 20 anos máis (de 85 a 105, por exemplo). Só queda saber que é o imprescindíbel para ser feliz.

A Igrexa contra a Educación para a Cidadanía
(Pan por Pan, mércores 21 xuño)
A xerarquía eclesiástica non deixa de sorprendernos. Un día reúnese para afirmar a unidade de España (tema teolóxico clave, non?), outro proclama que a materia de Educación para a Cidadanía é un ataque á familia: palabras do arcebispo de Toledo. Esta materia debe promover unha reflexión ética en pro dunha educación sentimental do individuo (saber xestionar as súas propias emocións) e da súa participación na vida política. Todo ben necesario no mundo no que vivimos. Díxoo moi clariño José A. Marina: “A educación para a cidadanía pretende ensinar a convivir. Tamén a convivir en familia. Quere ensinar que a democracia é un proxecto ético, que todo dereito implica un deber, que debemos buscar a xustiza en todas as relacións –incluídas as familiares- e que debemos respectar as crenzas doutras persoas, sempre que se manteñan no marco ético”. Nin máis nin menos.
(Imaxe: Lucas Cranach, The Adoring Husband, 1530)

CEN POEMAS, ESCOLMA
n.7, Manifiesto pastoril a los niños pobres del campo, do poeta comunista e mártir Manuel Gómez del Valle
Xa que nestes días falamos da homenaxe a Manuel Gómez del Valle, poeta do que só se conservan (polo de agora) algúns poemas en castelán publicados en revistas, aproveito hoxe para incluír o máis coñecido, porque foi publicado na revista Cristal, de Pontevedra, no seu n.4, outubro 1932 (está reeditada polo Centro Ramón Piñeiro).
Alonso Montero dixo o venres que este era o primeiro poema marxista escrito por un autor galego de nacencia. E que por este poema mataron ao seu creador: porque quería repartir mazás e leite cos nenos pobres do campo e da cidade. Dende logo, é un poema escrito co corazón, dun forte sentimento solidario. (Ilustra o texto a nena das uvas de W. Bouguereau, a miña descuberta artística destes días).

NIÑOS descalzos de las escuelas de campo.
De los caminos del campo.
De todo el campo.
Abrumados bajo tres océanos de sol, en verano;
Y ciento cincuenta témpanos resbalados del Polo Sud en invierno.

Sol, frío –siempre descalzos-
Frío, sol – siempre desnudos-
Bajo la lluvia de vuestra melancolía,
La ciudad es el tamboril donde tiemblan todos los ruidos
De las atracciones…
Donde los niños señoritos se comen vuestras manzanas
- si se las comen, también juegan con ellas a la pelota-
A los niños señoritos les sobran vuestras manzanas
Que vosotros veis partir del huerto, una sobre una…
Si vuestros ojos legañosos tuvieran imán
Os quedaríais con las más rojas
Porque las visteis crecer a flote de la primavera florecida.

Los niños señoritos de la ciudad non saben como empiezan
A nacer vuestras manzanas
-Solo saben comerlas-
Si vuestros ojos lagañosos tuvieran imán
Os quedaríais con las más rojas
Porque las visteis desembarcar de la primavera enardecida.
Los ignorantes niños de la ciudad se beben vuestra leche
-apenas si sben tomarla, repugnantes, sorbo a sorbo-
Nada saben de donde se hace manar,
Porque nunca han visto copular a las vacas
Mientras en el monte pacen a tu cuido.

Niños pobres del campo,
En la ciudad, hay también niños
Pobres que tienen hambre.
¡Que tienen mucha hambre!
QUE NO TIENEN LECHE NI ROJAS MANZANAS!
UN DÍA, PRONTO, OS JUNTAREIS PARA REPARTIROS
TANTA RICA LECHE Y TAN ROJAS MANZANAS.

ENTONCES ES QUE SE HA ACABADO LA INJUSTICIA.

…Y seguiréis pastoreando vuestras vacas,
Y que copulen mucho
Para que tengan leche todos los niños pobres.
Y ya lavados vuestros ojos
En fuente de rocío, en lagos de luna,
Sin envidia, sin envidia,
Veréis vuestras manzanas
Que visteis colgar de las sombrillas florecidas de la Primavera enardecida.

QUE NO TIENEN LECHE NI ROJAS MANZANAS!
UN DÍA, PRONTO, OS JUNTAREIS PARA REPARTIROS
TANTA RICA LECHE Y TAN ROJAS MANZANAS.

CATALUÑA, ESTATUTO BEN LEXÍTIMO
(Andoliña martes 2 xuño)
Vivimos nun país de tolos? Tal podería pensar alguén que non coñecese o noso contexto político e mediático ante as portadas dalgúns xornais de Madrid de onte. O que para uns foi un éxito masivo do “Si” ao Estatut, noutros era un fracaso rotundo: quizais haxa outra Cataluña diferente en Marte e tamén aló se votaba? A abstención foi alta para o marco catalán, pero ninguén pode sumarse os votos dos que deciden non opinar: nin a favor nin en contra. Podía desexarse un maior entusiasmo na apertura desta nova etapa política, pero a opción abstencionista (que non suma nin resta) non debe ser manipulada.
Entre os que votaron, case a metade da poboación con dereito a voto, foi abrumador o resultado afirmativo: un 74 por cento, uniforme ademais en todas as provincias. O novo Estatut, un avance no autogoberno e na identidade definida dende as arelas dos propios cataláns, é pois ben lexítimo, diga o que diga Rajoy e o PP.
Lembremos que o Estatuto galego, sometido a referendo co presidente Quiroga Suárez (1980), tivo unha abstención superior ao 73 por cento e en moitos concellos ourensáns e lugueses superou o 80 e o 90 por cento: xa que logo, seremos os galegos ilexítimos dende aquela?
(Imaxe do pintor W. Bouguereau)

Faleceu Fernando Pérez, presidente da Aula Castelao de Filosofía
Moi recentemente recollía o Pedrón de Ouro en nome da Aula Castelao de Filosofía. Soubemos polos xornais que faleceu onte, con 60 anos, vítima dun infarto. Había moitos anos que non o vía nin falaba con el. En tempos foi un dos responsábeis da AN-PG en Ourense e unha das súas primeiras caras públicas nos inicios da transición democrática. Daquela era Fernando o de Sarria. Logo viñeron tempos difíciles e polémicos, que non é o caso relembrar agora. Seguiu a traballar no ámbito cultural e a vida foille, sempre o é, demasiado curta. Vaia dende aquí unha última lembranza cordial.

Camiño do Vao: novo artigo de Monxardín
Un novo artigo de Afonso Monxardín sobre a lingua, supomos que polémico (cando menos na súa orixe). Extractamos un anaco brteve do mesmo:
¿Está o galego en peor situación hoxe que hai trinta anos? Se alguén contesta que si, é que non ten nin idea da historia. Falen coa xente. Xa está ben de buscar inimigos fóra. Escoitáballe o outro día a un sabio dicir que aquí non temos unha sociolingüística cuantitativa da recuperación. ¿Cantos nenos hai que levan xa nomes galegos? ¿Cantos comercios hai xa co nome na nosa lingua? ¿Cantas conversas se desenvolven con normalidade en galego en ámbitos que antes eran alleos? A cousa non lles está tan mal como pensa o Sr. Callón. Saia da cuncha, rompa o ovo, tire molida ou xugo, e patee a terra sen orelleiras. De acordo con que hai que poder casar ou testar en galego, pero non é cousa que fagamos todos os días. Vaia ao súper e fálelle en galego á caixeira. Vaia ao Instituto e fálelle en galego ao profesor. Vaia á Policía e fálelle en galego ao axente. Vai ao bar, á biblioteca, ao médico, a unha oficina, a comprar un coche, ao fútbol, a facer a depilación, ao museo, equivóquese por teléfono, fale con calquera. Vaia onde queira e fálelle en galego a quen queira e, por sorte, grazas ao bilingüismo pasivo de todos, vostede pode vivir sempre en galego, se é a súa vontade. E se lle fala á xente con boa cara, e se ven que vostede se desenvolve en galego de xeito natural, espontáneo e non forzado, é posible que cambien e lle falen tamén en galego. Os tempos de "Hábleme en castellano", onde é que eles van. Sabemos todos que cómpre aínda facer moito, moito, pero meu amigo, cambiando de ton, e emitindo en positivo. Imos ter que explicarlle á xente o do "deber" no novo Estatuto, en positivo, como oportunidade fermosa e útil e non como imposición ou obriga, dúas palabras que a ninguén atraen.

FALAMOS GALEGO. EN POSITIVO
Proseguindo coa campaña que se inicou neste blog, hai un par de meses, vimos de abrir unha nova bitácora que se reservará exclusivamente a promover este debate arredor do noso idioma, "en positivo". Chámase www.blogoteca.com/falamosgalego, e xa está a agardar polos vosos artigos e aportacións (hai neste momento trece entradas relacionadas co tema citado, que recollen en parte a historia desta campaña).
Tamén pego aquí o texto que figura aló como "Benvida (presentación)"

Dende hai un par de meses hai un ruxe-ruxe polo mundo cultural galego e tamén polo mundo das bitácoras galegas arredor da necesidade de buscar un novo estilo de defensa da nosa lingua. Un novo estilo que se define na cabeceira desta mesma bitácora, “Falemos galego. En positivo”, e que pretende buscar tamén un novo discurso que poña sempre en primeiro plano os aspectos positivos da recuperación do idioma e non aqueles, negativos e mesmo de confrontación agresiva, que xa son demasiado subliñados nos medios de comunicación tradicionais.
Este ruxe-ruxe foi dando pasos de vagariño que ata agora foron moi valiosos:
(1) a elaboración dun manifesto (provisional) que dende Ourense asinamos Afonso Vázquez-Monxardín e Marcos Valcárcel; (2) a difusión deste escrito entre xentes da cultura comprometidas co noso idioma, moitas das cales xa amosaron de xeito explícito o seu apoio a esta perspectiva; (3) o debate ó respecto no mundo dos blogs (de forma moi particular en www.asuvasnasolaina.blogspot.com, dende inicios de maio, pero tamén noutras bitácoras: rei de copas, galeidoscópio, brétemas, beliscos pequenos, etc.); (4) unha primeira xuntanza en Compostela, o pasado 14 de xuño, de xentes que coincidían nos datos básicos do diagnóstico que se facía no manifesto e nestes debates.
Chegados a este punto, decidimos abrir esta nova fiestra á reflexión e ó debate e reproducir aquí o manifesto inicial e, ademais, algúns dos textos que xenerou toda esta campaña.
O paso seguinte precisa da colaboración de todos/as vostedes: agardamos polas súas reflexións e pertinentes tomas de posición que serán trasladadas a este espazo virtual para que o debate prosiga e nazan novas ideas e propostas, sempre en positivo. Todos e todas aqueles que queiran participar só teñen que mandar as súas reflexións ós enderezos que figuran na cabeceira desta bitácora e serán aquí reproducidos ó dispor de todos os interesados en que o noso idioma poida gozar das “mil primaveras máis” que soñou o señor de Mondoñedo, don Álvaro Cunqueiro.

HISTORIA, NACIÓN, CULTURA
(La Región, luns 19 xuño)
Unha vella nación. “Grazas á nosa literatura non somos unha rexión”, di Xosé Luís Méndez Ferrín nunha entrevista que publica a revista “Naz-on”, presentada hai dous meses en Auria. E ten toda a razón o egrexio escritor galego, presentado de novo polas asociacións de escritores como candidato ao Nobel (non o será polo de agora, pero de esperanza tamén se vive). Foi co labor dos nosos escritores, dos pintores e artistas, dos científicos e dos historiadores, dos xornalistas e dos eruditos, como se foi construíndo a fisonomía da identidade deste país ao longo da historia. Un vello país, de lonxanas raíces indoeuropeas e celtas, que acusou unha fortísima romanización, que se impregnou da herdanza cristiá e do alento priscilianista (coa monxa Eteria camiño dos Santos Lugares, tamén precursora), que tivo un excepcional lugar de seu no esplendor cultural medieval dos trobadores galego-portugueses, que se redescubriu a si mesmo dende a cela solitaria do Padre Sarmiento e que alentou cos Precursores e co Rexurdimento a ilusión definitiva por atopar o seu camiño desde unha perspectiva galeguista e progresista: “somos fillos do noso país, pero tamén somos fillos do noso tempo”, como afirmou, solemne e certeiro, o gran patriarca Manuel Murguía.
Un debate bizantino. Non somos unha rexión, de certo, e tócanos agora asistir a un debate bizantino, como pasou en Cataluña, ao respecto da definición como “nación” no próximo Estatuto de Galiza. Semella existir acordo ao respecto entre os dous partidos que conforman o goberno bipartito (aínda que existan algunhas voces discordantes) e xa é un éxito que o PSdeG e o BNG presenten un documento de bases conxunto para o debate estutario. Existen moitas fórmulas posíbeis en xogo, mesmo nestes días saiu a forma “nación de Breogán”, en boca do meu admirado Ramón Villares: supoño que se quere insistir no concepto de “nación cultural” que el mesmo ten defendido e que o PP galego podería aceptar sen estridencias. E tamén cabe lembrar, díxoo estes días en Auria Camilo Nogueira, que xa houbo unanimidade ao definir a Galiza como nación cando se aprobou a Lei de Símbolos: alí figura “Himno Nacional” en referencia ao texto de Pondal e a música de Pascual Veiga e tal estatus aprobouse gobernando no país o Partido Popular, con Fernández Albor como presidente.
O futuro. Serán os galegos quen se definan na práctica, día a día, na súa ilusión renovada: a nación é o plebiscito cotián de todos os días, dixo o vello bretón, Ernest Renan, e a súa proposta segue tan viva e chea de vizosidade como cando foi formulada. É o tecido social galego –as xentes da cultura, os empresarios, os comunicadores sociais, os deportistas, os profesores universitarios e non universitarios, o mundo do traballo, as asociacións de mulleres e de mozos, etc.- o que definirá no devir cotián qué somos e qué queremos ser os galegos. E ninguén pode dubidar que Galiza ten unha moi forte personalidade etnocultural ou identitaria, non menor de ningún xeito a que poida ter Cataluña ou Euskadi. Que esta identidade non tivese ata hoxe un correlato no plano político é só un suceso explicábel desde a propia evolución histórica. Iso pode mudar e creo que xa está a suceder.

Prego, case esquecido.
De Manuel Prego de Oliver, un dos clásicos da pintura galega, xa case non se fala. Saíu o seu nome na homenaxe a Manuel Gómez del Valle: el sufriu tamén a traxedia desa familia, que era a súa (a súa noiva Branca era irmá do poeta). Para protexer ao resto da familia, trala morte de Manolo e da súa nai María del Valle (máis logo sería asasinado Ricardo, outro irmán), Prego incorporouse á fronte, na unidade de Tiradores de Ifni e fixo a guerra. Rematada esta, foi depurado e expulsado do maxisterio: a represión non era arbitraria, dende logo. Dedicou desde entón a súa vida á pintura e xa en 1945, nunha mostra en Madrid, recibiu os eloxios do pintor Gutiérrez Solana. Xa fixo 20 anos da súa morte. Entón falouse dun futuro museo a el dedicado en Vigo: nada se sabe daquelas promesas. De novo, fai presenza a ingrata desmemoria.

CEN ANOS DE HISTORIA CULTURAL: 1926
Se queredes saber qué pasaba na Galiza cultural á altura de 1926, remítovos ao meu artigo de hoxe en GALICIA HOXE.
Basta citar a Castelao, Dieste e Cabanillas para decatarse da importancia na nosa historia cultural e literaria dun ano como 1926, un dos mellores do período de preguerra. O ano en que se publicou o primeiro libro das inmortais Cousas de Castelao ou obras como A coutada, de Vicente Risco; Dos arquivos do trasno (El Pueblo Gallego), de Rafael Dieste, ou O purgatorio de don Ramiro, a segunda entrega narrativa de Ramón Otero Pedrayo. Obras mestras todas elas da narrativa breve e do relato curto, que deixarían unha fonda pegada nas letras galegas e nos autores posteriores. Pero, ademais, o propio Otero daba a luz nesas datas a súa Guía de Galicia, que aínda se segue a vender 80 anos despois, e a súa Síntese xeográfica de Galicia. Tamén foi un ano glorioso para Ramón Cabanillas, que vía publicada a súa obra Na noite estrelecida, na imprenta de Mondariz, e O mariscal, na colección Lar (poucos meses despois de publicar O bendito San Amaro), ademais de reedicións de No desterro e Da Terra asoballada. Con 50 anos en 1926, Cabanillas, presente ademais en múltiples xornais e revistas, era xa un clásico vivo.Boa parte dese esplendor, temos que repetilo unha vez máis, débese ás meritorias figuras dos editores Leandro Carré e Ánxel Casal, os pais da Editorial Lar, onde saíron os libros de Castelao e Risco. Na mesma colección aparecían tamén obras como O filósofo de Tamarica e O Kalivera 30 H.P., ambas as dúas de Xulián Magariños Negreira; Desengano, de Xosé Pla Zubiri; O consentimento, de Luis G. Vicente (pseudónimo de Luis Carré Alvarellos); O home que deu vida a un morto, de Leandro Carré; Manecho, o da Rúa, de Xosé Lesta Meis; Xelo o salvaxe, de Felipe Fernández Armesto; O xardín do castelo de Vidre, de Álvaro de las Casas; Fuxidos, de Gonzalo López Abente, ou O corazón dun pedáneo, de Leandro Carré, primeiro volume da Biblioteca Teatral de Lar.

OS OLLOS DA MEMORIA
Hoxe teño o pracer de comunicarvos que estreo unha nova (e breve) sección na prensa: Os Ollos da Memoria (o máis bonito da sección, xa o vedes, é o título).
Sairá todos os domingos en El Correo Gallego, no suplemento El Correo 2, e recollerá fotos relevantes da nosa historia acompañadas dun texto breve de contextualización.
A primeira entrega titúlase Curros na Coruña (1904) e pego aquí a foto porque na versión dixital do xornal non sae publicada.