Que pasou na Galiza de 1930?
Como todos os domingos (descansarei en agosto), sae hoxe a miña serie "Cen anos de historia cultural" en GALICIA HOXE.
Aquel ano de dinamismo político e anuncios de cambios (os que virían un ano despois) foi tamén o ano de Arredor de si, de Otero Pedrayo; de Señardá, de Iglesia Alvariño; de Vieiros, de Carballo Calero e de Versos a tres cas o neto, de Eugenio Montes. Tamén o do volume da Vila de Calvos de Randín, de Cuevillas e o Xocas. E o da fundación da primeira Asociación de Escritores Galegos, con sede en Ourense, ou da película La tragedia de Xirobio, insdpirada nun conto das "Cousas" de Castelao. E tamén o ano da morte de Manuel Antonio e de Lesta Meis (para compensar nacían na mesma andaina Uxío Novoneyra e Basilio Losada): moitos máis datos na ligazón.
(Na foto, Manuel Lugrís Freire e Alexandre Bóveda e outros galeguistas nunha homenaxe diante da tumba de Xoán Vicente Viqueira, 1930).

CENSO DE GRANDES HISTORIAS
(Andoliña venres 14 xullo)
Estou de acordo cos que pensan que todas as grandes historias están xa contadas. E isto é así dende os tempos das mitoloxías clásicas, as letras grecolatinas e a Biblia: cada xeración só pode aspirar a interpretar dende a modernidade os grandes mitos de todos os tempos. Por iso produce certa incomodidade escoitar declaracións de novos autores (escritores, cineastas, etc.) que din pouco menos que veñen reinventar o mundo. Pobriños, teñen demasiada tradición detrás...
E por iso relacionaba onte o argumento de Superman, e doutras películas de ciencia-ficción, coa historia de Xesucristo. Nun magnífico libro (“La semilla inmortal”, de Xavier Balló e Jordi Pérez, Anagrama) emparéntanse todas as grandes películas, de diversas épocas, coa matriz máis arredada na que se inspiran: por exemplo, “Vértigo” ou “Frenético” son dúas boas películas que remiten ao descenso aos infernos de Orfeo. Historias como o “Scarface” de Hawks que interpretaba Paul Muni veñen do Macbeth de Shakespeare. E os “Tempos Modernos” de Chaplin beben de “O castelo” de Kafka.
Os autores dese libro censan un total de 21 grandes historias. E non creo que haxa máis, de certo, en toda a literatura universal. (Imaxe: Lauren Bacall)

O mundo que vén. (Pan por Pan xoves 13 xullo)
Cando eu era pequeno, cría en moitas cousas nas que agora non creo e adoitaba dicir que os meus números preferidos eran o 7 e o 11. O segundo deles supoño que porque vivía daquela nun número 111 dunha rúa desta cidade: os nenos pensan así as cousas. Agora algúns lograron converter o 11 nun número maldito: dende os Estados Unidos á India pasando por Madrid ou Londres. No mundo que vén certas cousas perden o seu sentido: a inocencia dos nenos, a solidariedade comunal, o respecto polo medio natural. Os que de verdade mandan no mundo non barallan estas claves, non contan nas súas gráficas de resultados. E a resposta dos integristas (neste caso islámicos) só aporta autodestrucción, terrorismo e fanatismo: miran cara o pasado e o escurantismo. Houbo tempos peores, dende logo. Pero eu pensaba que os nosos netos vivirían tempos mellores. Empezo a dubidalo.
(Imaxe: Kim Novak)

Entre Xesús e Superman, dicía Eco
(Andoliña xoves 13 xullo)
"Entre Superman e Xesucristo hai analoxía, ambos son un poder superior; a comparación é atinada e a súa historia pode ser extrapolada", declara na prensa Brandon Routh, o novo actor chamado a encarnar a Superman para substituír o malogrado Christopher Reeve.
É unha declaración que semella provocadora, pero que resulta pouco orixinal: hai anos o mesmo Umberto Eco dedicou un ensaio a esta analoxía Cristo versus Superman, que en España publicou a revista El Viejo Topo. O esquema do heroe da capa voadora é unha historia mesiánica literal: un neno salvado dun cataclismo galáctico, educado por uns pais adoptivos, descobre de adulto a súa orixe e superpoderes e ponos ao servizo da comunidade. Tamén fai milagres e sempre ten éxito contra o Mal. No cómic orixinal chegouse a facer morrer e resucitar o personaxe: o único que lle faltaba para remitir máis fielmente á historia de Xesús. De certo, as historias mesiánicas son moi habituais no cómic e no cine: aí están, por citar só algunhas do xénero da ciencia-ficción, E.T., Star Wars, Encontros na terceira fase, ou Starman, entre outras. E as que virán no futuro. Porque aquilo de coñecer o argumento, cando menos en parte, sempre funciona.
(Na imaxe, Simone Simon, a inesquecíbel muller panteira de J. Tourneur, 1943).

COMO SE CONSTRÚE UNHA NACIÓN
(para os posibeís interesados que vivan na contorna de Ourense-O Carballiño)

O xoves 13 de xullo terá lugar unha conferencia na Casa de Cultura de O Carballiño a cargo do historiador Marcos Valcárcel co título “Galiza, 1906-1936: como se constrúe unha nación”, organizada pola Agrupación Cultural Avantar dentro dos actos conmemorativos do Día da Patria Galega.

Ao longo da mesma o escritor ourensán percorrerá un amplo roteiro da historia cultural, social e política de Galiza dende o rexionalismo ata os días da guerra civil, abordando aspectos moi diferentes da súa realidade sociocultural: a normalización da lingua, a literatura, a música e os coros populares, o teatro e o cine, os deportes, o pensamento nacionalista, a prensa republicana e agraria, os monumentos e homenaxes, os lugares da memoria, etc.

Esta charla irá acompañada dunha montaxe audiovisual en power point con máis de cen fotografías históricas relativas a ese período, moitas delas pouco coñecidas ou inéditas (procedentes da prensa e dos fondos da Real Academia Galega).

(Ilustro cunha imaxe pouco coñecida, pese ao enorme significado que tivo na nosa historia cultural: o enterro dos restos de Curros na Coruña, 1908, foto dos fondos da RAG)

Urbanismo ou abuso nas costas?
(Andoliña 12 xullo)
A Xunta de Galicia acaba de anunciar medidas contra a ocupación indiscriminada do litoral galego e a degradación da paisaxe pola masificación do turismo nas zonas de praia. De certo, as novas sobre unha posíbel ‘marbellización’ das costas galegas son cada día máis preocupantes. Fálase de milleiros e milleiros de novas vivendas para turistas, que os promotores xustifican en atención á demanda existente. Ninguén vai negar que a construción sexa un dos motores do país ou que lles dea traballo a moitos milleiros de familias, pero semella lóxico actuar con moito coidado a este respecto. Por varias razóns.
Porque a paisaxe destruída non é recuperábel. Porque sobran exemplos de prevaricación ligados ao mundo inmobiliario (non só na contorna de Marbella). Porque só 8 concellos adaptaron as súas normas á Lei do solo e abondan tamén os concellos sospeitosos de conceder licenzas irregulares. Porque mesmo se ten chegado ao atentado (velaí Nigrán) contra os que se opoñen a este modelo corrupto de urbanismo. Porque hai un mínimo de 46 puntos negros neste imperio do cemento, segundo datos de Greenpeace. E os cidadáns esiximos, co noso dereito, todos os controis necesarios para non matar a galiña dos ovos de ouro. (Imaxe do pintor "noso" Sucasas)

Parlamento Europeo.
Na semana pasada a eurocámara aceptou o emprego do galego na comunicación cos cidadáns e condenou como institución o franquismo. Xa saben quen votou en contra, contra o uso do galego e contra a condena ao franquismo: o Partido Popular Europeo. O mesmo que moveu Roma con Santiago con recursos para apear ao nacionalista Camilo Nogueira do seu escano europeo en favor dun “popular” de Cantabria: xa sabemos para qué valeu ese cambio. (Imaxe do pintor Guido Reni, “Susana e os vellos”).

Sentido común.
Hai ideas tan lóxicas, tan de sentido común, que o único estraño é saber por qué non se poñen antes en práctica. Como a que anunciou esta semana a Xunta, a través da Consellería de Política Territorial: o Noitebús, unha posibilidade de transporte barato que permitirá aos mozos no verán facer os seus traxectos ás zonas de lecer nun transporte público e sen coller o automóbil propio. Por 1,5 euros poderá moverse, entre as dez da noite e as oito da mañá, en roteiros de marcha como Baiona-Vigo, Pontevedra-Sanxenxo, Ribeira-Padrón ou Malpica-Santa Comba, entre outros. A inmensa traxedia que o alcohol e o automóbil deixan cada fin de semana nas estradas galegas esixe algo máis que o laio repetido e as condolencias inútiles. A iniciativa da Xunta é de sentido común e pode aforrar moitas vidas: con que salvase só a un só dos nosos mozos xa merecería o noso aplauso.
(Imaxe: aínda que non veña a conto, a fermosura sublime de Juliette Binoche)

Gerry Admans e os negros que se reivindican como irlandeses (fotos dende Irlanda de Afonso Vázquez Monxardín)
Dende Irlanda, onde está cos seus alumnos do Instituto nun programa de verán, o amigo Afonso envíanos estas fotos de Dublín, rigorosa exclusiva para a prensa galega e dixital. Veñen con estas liñas (eu preguntáballe "se se estaba a facer máis nacionalista..."):
Pois non creo que me faga máis nacionalista.Certamente este é un pobo nacionalista e non estou seguro de que me guste.Amables como poucos, agradables, serviciais, comunicativos, etc. Moito mellor cós ingleses, sen dúbida. Pero en canto se poñen a lembrar o feito polos ingleses... perden o norte.É verdade que os ingleses os trataron como aos cans. Unha colonia máis dentro dun imperio amplo. Negador da súa relixión, da súa esencia, causante directo de millóns de mortes de fame... con fusilamentos a esgalla nos anos dez, con historia terribles que gozan contando.Non creo que sexa san que o primeiro monumentos uqe nos levasen a ver sexa o cárcere de Kilmailham onde os ingleses prenderon e machacaron aos irlandeses e onde estes -desde o estado libre. machacaron aos do IRA mentres o IRA mataba a Martin Collins , que se podería dicir Yoyes... Menos mal que nun recuncho apartado dun parque lle ergueron non hai moito un busto a Collins... Pero o certo é que pasan cousas curiosas. Onte en Dublín encontreime con Gerry Adams. Había unha manifestación de negros irlandeses -recén chegados- que pedían diante do parlamento que non lles aplicasen a lei de estranxeiría local aos que tivesen fillos nados en Irlanda... Ver aqueles negros abaneando bandeiras irlandesas e dicindo proclamas do orgullo irlandés era simpático. Cando chegue Gerry Adams, non había máis ca un xornalista despistado e eu. Gerry dirixiuse cun megáfono de manifa aos presentes e dixo cousas bonitas... Todos somos irlandeses, de onte e de hoxe... etc. Pareceume boa xente. Iame sacar unha foto con el pero acabouseme a batería. Cousas que pasan. Mándoche as tres fotos que fixen no momento. Rigorosa exclusiva mundial para o teu blog.

Poucos nomes en galego
(Andoliña sábado 7 xullo)
Alejandro e Lucía foron, en toda España, os nomes favoritos dos pais para os seus fillos, segundo datos do Instituto Nacional de Estatística. Os antropónimos varían devagariño e os preferidos mantéñense durante varios anos. Entre os máis usados están Daniel, Pablo, David, Javier, María, Paula, Marta, Claudia, Carla, Andrea, etc. Os nomes dos culebróns televisivos aínda están nun segundo plano. Consulto a páxina web do INE, porque nela constan os resultados por autonomías. E aí xorde a sorpresa, que tampouco é tanta. En Cataluña aparecen Marc, Álex, Arnau, Jordi, Eric, Adriá, etc. No País Vasco dominan os Iker, Unai, Ander, Mikel, Eneko (nenos) e Irati, Ane, Naroa, Nahia, Leire, Uxue (nenas). Que pasa en Galiza? Seguro que o adiviñan. Á cabeza están Pablo e Lucía, o masculino leva sete anos de líder e o feminino é o favorito dende hai catro anos. Dos dez nomes máis usados no 2005 só hai dous exclusivamente galegos: Brais e Uxía, postos noveno e décimo. En cambio figuran como escollidos nomes tan fermosos como Alexandre, Hadrián ou Martiño, pero todos na súa forma castelá (Adrián tamén é correcto en galego). Un país que se nega a si mesmo? Dende logo, nada que ver cos cataláns e vascos.
("Lección difícl", imaxe do pintor W. Bouguereau)

PAN POR PAN sábado 8 xullo
Son escéptico sobre as axendas do estado do mundo que ofrecen os grandes medios de comunicación. Un encontro de diplomáticos e politólogos en Toledo desmitifica moitos dos tópicos que circulan sen reservas: por exemplo, a ameaza militar de China que, segundo din outras voces, está sendo esaxerada polos medios. Ou o problema de Irán que semella nas portas dunha confrontación. A realidade sería outra: Irán non iniciou unha guerra nos últimos 300 anos e colabora a fondo co mundo occidental en Iraq e en Afganistán. Segundo Edward Luttwack, experto en estratexia de Washington, o presidente iraniano xoga a carta nuclear por razóns electorais e o auténtico problema do país é interno: o perigo demográfico dos 20 millóns de iranianos de orixe turca que habitan o nordeste do país e queren separarse. Oxalá teñan razón os expertos e non vexamos novas operacións do deserto en Oriente Medio.
(Imaxe: "Espido con colar", August Macke, 1910)

O cosmonauta perdido.
(Pan por Pan xoves 6 xullo)
Tiven un compañeiro na mili que cría en todo o relacionado co mundo esotérico: abducións, corpos astrais, posesións diabólicas, extraterrestres, etc. Eu non son quen de entender ese grao de credibilidade, pero sen dúbida existen milleiros e milleiros de persoas como aquel meu amigo: a proba é que a SER e a Cuatro teñen programas de gran audiencia deste estilo, comandados por Iker Jiménez. Segundo leo no cultural de “La Vanguardia”, esoutro día este artista da fantasía columpiouse abondo coa historia dun cosmonauta ruso, Ivan Istochnikov, seica perdido no espazo por abdución. O simpático do tema é que, por ignorancia ou ousadía, Iker Jiménez estaba a repetir unha lenda urbana nacida dunha serie de fotografías de Joan Fontcuberta, creador hai anos da vida e morte ficticia do tal cosmonauta: velaí como sorrí contento aló onde estea “perdido”.

Corrupción, cemento, novela negra
(Andoliña xoves 6 xullo)
No xénero da novela negra hai unha serie de arquetipos case inevitábeis: o detective amargado e borracho, a vampiresa fatal que manipula as vontades dos homes, a crueldade e brutalidade do gánster e dos mafiosos, o móbil económico que conduce a acción narrativa. Diego Ameixeiras respecta estes tópicos en O cidadán do mes e trasládaos a un Ourense que nas súas novelas non é a cidade tranquiliña na que vivimos, senón unha urbe sobresaltada polos atentados dun chamado Grupo Independentista Armado e polas poutadas do exército da corrupción, con matóns a soldo para levar a cabo os seus plans.
O poder está asociado ao cemento e ao formigón e, nesta novela, ao promotor dun chamado Centro Comercial Milenio que se constrúe nas inmediacións do desaparecido Camiño do Vao e beira dos Salesianos. No mesmo lugar onde se ergueu un centro comercial hai poucos anos, co apoio do Partido Popular e do BNG e co rexeitamento dun amplo sector da cidadanía ourensá. En calquera caso, o tema é de extrema oportunidade: velaí a desfeita que se anuncia nas paisaxes da costa galega e que mesmo tivo xa episodios de violencia e atentados contra bens de concelleiros nacionalistas nas terras de Nigrán.
(Imaxe da pintora portuguesa Adriana Molder).

‘O cidadán do mes’, de Ameixeiras
(Andoliña mércores 5 xullo)
Hai unhas semanas gañaba o último premio Xerais Diego Ameixeiras, autor das novelas policíacas Baixo mínimos e O cidadán do mes, arredor das andainas do detective Horacio Dopico. Debemos engadir o seu nome á nosa serie sobre Ourense: universo literario pois ámbalas dúas están ambientadas na miña cidade e con profusión de riscos topográficos. Poderíase elaborar un plano urbano auriense seguindo os pasos do protagonista: dende a Cruz Alta ata o Parque Miño, dende a rúa dos viños ata Barrocás e o Polvorín, con incursións na Derrasa e na Chavasqueira e protagonismo para lugares de culto das novas xeracións como o Café Auriense ou o Rock Club.
Creo que ningunha obra literaria ata agora recolleu un abano tan amplo de espazos ourensáns, axuntando o Ourense histórico e medieval (o que coñeceu a Xeración Nós) cos novos barrios, froito da emigración e da especulación urbanística, nacidos de xeito ben desordenado nas décadas dos anos 60 e 70. Os espazos climatolóxicos tamén son importantes: se en A esmorga a choiva e a friaxe eran dominantes no curso da novela, agora quedamos enchoupados polas suores da calor abafante dun agosto ourensán, tan real por certo.

Vermellos e verdes nos simios

(Andoliña martes 4 xullo)

Dúas notas máis sobre os estudos do primatólogo Frans de Waal sobre bonobos e chimpancés en relación coa especie humana. Quedoume engadir esoutro día que ningunha sociedade de simios se organiza en torno á familia nuclear como as sociedades humanas: a educación nesa contorna permitiu unha infancia longa dos nenos, que o seu cerebro acade un tamaño maior que o doutros primates e que o comportamento humano se basee máis na aprendizaxe que no instinto.
Quizais lles debamos tamén algo no que se refire ás emocións e aos sentimentos que asociamos ás cores. E non se pode discutir a pegada das cores no noso mundo emocional: nos hospitais domina a cor azul, queren vendernos en verde os produtos bautizados ecolóxicos ou naturais e todo iso non é casual. Pois ben, o verde é tamén a cor da selva e o vermello a cor do sexo e o do sangue. Para os humanos o verde é un elemento sedante e, en cambio, o vermello, estimulante: bandeiras vermellas, vermellos de Van Gogh, iconas da industria do sexo, etc. Segundo Frans de Waal, as nosas preferencias estéticas estarían relacionadas tamén coa nosa primitiva historia como primates: por algo a Darwin caricaturizábano na súa época con corpo de mono.

O galego, patrimonio común, artigo de Afonso Vázquez-Monxardín
(Galicia Hoxe, Camiño do Vao, martes 4 xullo 2006)
O movemento de recuperación e actualización da identidade galega ten unhas raiceiras culturais moi fondas. Tense dito que no século XIX, coa instauración do estado moderno, Cataluña foi reinventada pola burguesía comercial e industrial, o País Vasco por cregos que defendían os seus foros e a lei vella -ou sexa o antigo réxime- e Galicia, polos homes da cultura que mergullados en arquivos e nas aldeas do país, toparon unha lingua e cultura moi viva cuxa traxectoria ignoraban, pero na que albiscaron futuro.
E eu estou tan encantado de que nos inventaran o país os intelectuais como daquelas intencións tan fermosas e avanzadas do Manifesto das Irmandades de Lugo en 1918 (voto feminino, preocupacións estéticas...) tan lonxe, desde logo, do rancio españolismo uniformista de despois da guerra de Cuba, como do pensamento racista, involucionista e clericalista de Sabino Arana, por poñer dous exemplos que non me entran polo ollo. Moitos consideramos a cultura o noso máximo sinal de identidade, e, se cadra, o único chamado a permanecer por sempre no mundo globalizado. E a lingua é, obviamente, a columna mestra á que se cingue a hedra da cultura.
Dito isto, quero, en voz alta, facer unha libre reflexión sobre lingua, cultura e nacionalismo galego, pois persoas pouco ilustradas poden confundir termos e caeren nunha sinonimia tan perigosa como errada. Permítanme que empece cunha pequena anécdota persoal. Corría o ano de 1984 e impartía eu, ilusionado, un curso de iniciación de galego no concello do Carballiño cando unha señora me atallou nun local público preguntándome se eu era o que impartía clases "dese castrapo, desa trangallada coa que a Xunta quere matar o galego...". Alucinado, pregunteille cun sorriso forzado e amable, cal era a súa graza e a que se dedicaba. "Chámome tal e son costureira", dixo. "Pois si, sonlle eu o profesor -contesteille-, pero perdoe, só lle falo do tema con profesionais. Eu a vostede non lle discutiría de corte e confección e vostede, a min, non me discute de lingua, e menos se empeza faltando". Recoñezo que fun ousado e groseiro -desculpe señora se me le-, pero direi no meu descargo que era eu moi novo e canso estaba xa dalgunhas actitudes.
Aquela sincera señora -estaba, sóubeno logo, nunha asociación desas do galego aportuguesado- obnubilada polo seu amor á lingua, cría estar en posesión dunha ciencia infusa nacida do corazón que mesmo lle permitiría descualificar traballos alleos e falar de ortografías como se fosen xogadores para meter ou sacar nun partido de fútbol. Igualmente, ata hai pouco calquera cachorro nacionalista pouco lido, e grazas á súa "coherencia ideolóxica", atrevíase a denigrar a obra literaria de Carlos Casares ou os ensaios de Xesús Alonso Montero, por citar só dúas bichas históricas. ¿Engánome?
Permítanme que lles diga, meus señores, que furgando na historia da cultura e da literatura galegas, fíxense vostedes, hai tamén escritores de todas as ideoloxías. E non me chama a atención, porque a lingua é o que é, un patrimonio común de todos: altos e baixos, gordos e fracos, louros e morenos, tolos e cordos, nacionalistas e non nacionalistas, de dereitas e de esquerdas. E todos eles teñen a súa participación no mundo da escrita galega. Desde Euxenio Montes a Álvaro Cunqueiro. Desde Celso Emilio a Manuel María. ¿Ou alguén quere unha lingua só para unha ideoloxía? Sería suicida. O galego é un código para que nos entendamos, soñemos e recreemos o mundo. Naceu hai mil anos e viviu ata nós. Agora, é a nosa responsabilidade proxectalo no futuro dos nosos fillos. Desde a historia, desde o feito nestes últimos vinte, trinta, corenta anos debemos ir con Manuel Antonio, sempre "máis alá". Co bo Plan de todos.

ETA maquilla a súa derrota
(Galicia Hoxe luns 3 xullo)
O proceso de paz. Hai uns días estivo en Auria o xornalista Gorka Landáburu, que falou no salón de Caixa Galicia sobre o proceso de paz no País Vasco. Gorka Landáburu é tamén unha das vítimas de ETA, pois sufriu un atentado con graves consecuencias nun ollo e nun brazo e, como tantos cidadáns vascos, ten que acompañarse de escoltas. Por iso a súa opinión é especialmente importante e, en primeiro lugar, revela que as vítimas de ETA son un colectivo plural e tamén diverso nas súas posicións ideolóxicas: Landáburu apoia o proceso de paz iniciado por Rodríguez Zapatero e confía en que chegue a bo fin.
A orixe do proceso. Destacou algunhas cousas singulares na súa intervención o xornalista vasco, sobre todo no coloquio. Por exemplo, a constatación de que este proceso, que será lento e traballoso, non vén de agora: ETA tomou xa esa decisión no 2005 e na mesma tiveron un protagonismo fundamental Arnaldo Otegi e Josu Ternera, este cun peso simbólico moi forte na estrutura etarra. Nos últimos anos houbo arredor de 70 xuntanzas clandestinas entre Batasuna e o PSOE vasco, dixo Landáburu, e logo Zapatero non fixo máis que ratificar o proceso. Tamén ten moi claro Landáburu por qué ETA inicia agora, á marxe do que digan os seus comunicados máis duros, un proceso negociador: a banda está convencida do abandono da loita armada, pero, como é lóxico, quere saír desa espiral de violencia sen unha imaxe total de fracaso. Noutras palabras, ETA quere maquillar a súa derrota e isto é moito máis significativo que a chulería de individuos como Txapote (o asasino de Miguel Ángel Blanco).
As dificultades. As dificultades serán moitas, niso todo o mundo está de acordo. Dificultades entre as partes negociadoras, entre os apoios políticos e entre a propia sociedade vasca e os militantes abertzales: hai arredor de 300 mozos novos no País Vasco francés, exiliados por accións de kale borroka, dispostos a volver en calquera momento se son chamados para reiniciar a violencia. No plano social, non convén esquecer que o País Vasco é moi pequeno e non hai unha soa familia que non conte con vítimas do terrorismo ou con presos etarras: será imposíbel (non se debería tampouco) esquecer todo iso. Abondo sería que nun prazo medio (unha ou dúas xeracións) eses mundos fosen quen de dialogar e convivir en paz. As outras dificultades tamén son coñecidas: o principal partido da oposición, con moitos votos detrás, está a facer todo o posíbel para que fracase o proceso. Landáburu foi moi crítico con Rajoy e o Partido Popular, lembrando que tamén Aznar negociou no seu momento, sen que daquela o PSOE fixese outra cousa ao respecto que apoiar o Goberno.
Que se vai negociar? Por parte de ETA é obvio: só pode ofrecer o abandono da violencia e das armas, no camiño da integración na vida política democrática do mundo abertzale. Por parte do Goberno, dixo Landáburu, non haberá nin negociación nin prezos políticos. Pero si se falará dos presos: do achegamento ao País Vasco dos máis de cincocentos presos etarras en cárceres españolas e logo tamén dos 150 presos en Francia e dun milleiro de exiliados en diferentes países. Logo, en función de como vaia o proceso, haberá excarceracións tamén, de xeito gradual pero inevitábel. Esa é a opinión de Gorka Landáburu, que me limitei a transmitir como intermediario: el aposta pola esperanza. Se así o fai el, que foi vítima de ETA, comprometido coa sorte do pobo vasco na historia, haberá que darlle un voto de confianza aos que cren que é posíbel rematar coa barbarie etarra.

Da conduta dos bonobos e chimpancés
(Andoliña sábado 2 xullo)
O primatólogo Frans de Waal, da Universidade de Atlanta (Estados Unidos), anda a estudar o comportamento dos bonobos e dos chimpancés para logo comparalos coas propias condutas do ser humano. E, segundo leo na revista Magazine, seica non somos tan diferentes. Coma eles, somos animais grupais, capaces de ser educados na tolerancia e sometidos a enfrontamentos habituais para definir unha xerarquía masculina: nisto parecémonos aos machos do chimpancé, "se non temos motivo de conflito importante, pelexamos por babecadas". En cambio, a xerarquía feminina dalgunhas sociedades, onde por exemplo se valora máis o papel das avoas, estaría máis perto do mundo dos bonobos, que se organizan en sociedades matriarcais.
A dos bonobos é unha sociedade pacífica e hipersexual, máis aínda que nos humanos: os machos non compiten polas femias, compártese a comida e as tensión se disipan con contactos sexuais. A estratexia da nosa especie ao respecto foi reducir as tensións entre os grupos recluíndo a vida sexual á esfera privada para facela menos visíbel. Polo menos era así ata os últimos tempos. Un mundo ben curioso este: o dos primates. Case tanto como o dos seres humanos.

O PATRIMONIO DOS NOSOS AFIADORES
(Andoliña venres 30 xuño)
Florencio de Arboiro, de nome Florencio Martínez Vázquez, debe ser o maior coleccionista de rodas de afiar de España. Dende hai 30 anos colecciona e restaura rodas, das que posúe unha magnífica colección de máis de 150 exemplares, algunhas do século XIX. No ano 1999 exhibiu en Ourense a mostra “Afiadores polo mundo”; ademais, preside e promove a asociación Ben-Cho-Shey, que traballa dende hai varios anos na investigación dos nosos oficios tradicionais.
Vén de inaugurarse en Albacete, no Museo Municipal de la Cuchillería, unha ampla mostra desta colección, acompañada dun breve pero suxestivo catálogo. No mesmo recóllese a historia do oficio dos afiadores, vinculados ás terras ourensás de Nogueira de Ramuín, e a descrición técnica dos seus elementos de traballo fundamentais (roda, chifro, etc.), así como algunhas notas sobre a súa xerga, o barallete (que estudara o propio Ben-Cho-Shey) ou sobre o proceso de dignificación deste oficio-símbolo que nos representa aos galegos no Hermitage de San Petersburgo a través do cadro de Antonio de Puga. Unha iniciativa digna de aplauso, que chega agora ata terras da Mancha e que amosa canto queda aínda por facer na salvagarda do noso patrimonio popular.
(Imaxe sacada do catálogo: Afiador español. Século XIX (Pagé, Camille, La coutellerie depus l' origine jusqu' à nos jours).

ANTES DE NACER MILLADOIRO
(Andoliña xoves 29 xuño)
No ano 1994 o grupo Milladoiro recibiu o premio Casa dos Poetas de Celanova. Tocoume daquela facer a súa “laudatio” na vila de Curros e, ademais de consultar algúns papeis, tiven que remexer no faiado da memoria, o mellor arquivo. E lembrei as orixes do grupo (aquel memorábel concerto no Auditorio da Salle) e algúns detalles da súa prehistoria, que esoutro día compartía eu en Trasalba con Manuel Bragado. Por exemplo, a lembranza de Roi Xordo, grupo constituído no ano 1976 na liña da canción rebelde daqueles días, que só durou uns meses. Estaba formado por músicos de “Bem-Virá” e do Movemento da Canción Popular Galega; velaí: Antón Seoane e Rodrigo Romaní, a cantante Pilocha, Pi da Bahía e Quico de Cariño e o brasileiro Ze Luiz.
Cantaban poemas de Méndez Ferrín, Manuel María, Neira Vilas e Cabanillas. Eles mesmos (a memoria volve de novo á Salle compostelá) escribiron e musicaron un Himno da AN-PG (Asemblea Nacional-Popular Galega), que por algures teño traspapelado e que comezaba “Galego, é hora xa/ labrego, pra ti tamén; / que pide a patria/ todas as mans”. Tamén reclamaban “berros de luz” e “bandeiras en pé”. E remataban contundentes: “A loitar! A loitar! A loitar!”. Que tempos!
(Imaxe: Jolie Coeur, de Dante Gabriel Rossetti, 1867)