O valor dun xesto:

Unamuno

O pasado venres cumpríronse 70 anos dun dos xestos máis notables da nosa historia: foi nese día, 12 de outubro de 1936, cando Unamuno pronunciou o seu memorable discurso no paraninfo da Universidade de Salamanca, onde era rector, reposto polo franquismo. Con aquelas palabras que seguen vivas: “La nuestra es una guerra incivil. Nací arrullado por una guerra y sé lo que digo. Vencer no es convencer y hay que convencer sobre todo, y no puede convencer el odio que no deja lugar para la compasión; el odio a la inteligencia, que es crítica y diferenciadora, inquisitiva, más no de inquisición”. En resposta ó discurso do señor Maldonado, Unamuno impugnaba con valentía todo o argumentario franquista: a AntiEspaña, o desprezo ós intelectuais, o ¡Viva la Muerte! de Millán Astray. Un momento único: o intelectual pon a verdade por diante da propia vida. NOTAS: Sobre este tema escriben na rede Iñaqui Anasagasti, Pilar Rahola e o Instituto Cervantes. Magnífico, asimesmo, o artigo de Patxo Unzueta o día 12 en El País: "La carta que quemaba las manos de Unamuno".Curiosamente, a foto de Unamuno e Millán Astray no Paraninfo saqueina dunha páxina da legión !!!(www.lalegion.com), que tamén conta o incidente ó seu xeito.As súas palabras dirixidas a Millán Astray: Todos estáis pendientes de mis palabras, comenza despacio Don Miguel.Todos me conocéis y me sabéis incapaz de callar. No aprendí hacerlo en los setenta y tres años (sic) de mi vida. Y ahora no quiero aprenderlo. Callar, a veces significa mentir porque el silencio puede interpretarse como aquiescencia. Yo no podría sobrevivir a un divorciado entre mi conciencia y mi palabra que siempre han formado una excelente pareja.Voy a ser breve. La verdad es más verdad cuando se manifiesta desnuda, libre de adornos y de palabrería. Quisiera comentar el discurso- por llamarlo de alguna forma- del general Millán Astray, quien se encuentra entre nosotros..Dejemos aparte el insulto personal que supone la repentina explosión de ofensas contra vascos y catalanes. Yo nací en Bilbao, en medio de los bombardeos de la segunda guerra carlista. Más adelante me casé con esta ciudad de Salamanca, tan querida, pero sin olvidar jamás mi ciudad natal. El obispo quiéralo o no, es catalán nacido en Barcelona (se refiere a Plá y Deniel).? Acabo de oir el grito necrófilo y sin sentido de ¡Viva la Muerte!, Esto me suena lo mismo que ¡Muera la Vida!. Y yo que he pasado toda la vida creando paradojas que provocaron el enojo de los que no las comprendieron, he de deciros, con la autoridad en la materia, que esta ridícula paradoja me parece repelente. Puesto que fue proclamada en homenaje al último orador, entiendo que fue dirigida a él, si bien de una forma excesiva y tortuosa, como testimonio de que él mismo es un símbolo de la muerte. ¡Y otra cosa!. El general Millán Astray es un inválido. No es preciso decirlo en un tono mas bajo. Es un inválido de guerra. También lo fue Cervantes. Pero los extremos no sirven como norma. Desgraciadamente hay hoy demasiados inválido en España. Y pronto habrá si Dios no nos ayuda... Me duele pensar que el general Millán Astray pueda dictar normas de psicología de las masas. Un inválico que carezca de la grandeza espiritual de Cervantes, que era un hombre ?no un superhombre- viril y completo a pesar de sus mutilaciones, un inválido como dije, que carezca de esa superioridad del espíritu, suele sentirse aliviado viendo como aumenta el número de mutilados alrededor de él.El general Millán Astray no es uno de los espíritus selectos, aunque sea impopular o, quizá por esta misma razón porque es impopular. El general Millán Astray quisiera crear una España nueva-creación negativa sin duda- según su propia imagen. Y por ello desearía ver España mutilada, como inconcientemente dio a entender.

Bieito Fernández: Adhesión a unha homenaxe

Silvio Falcón, un mozo galego residente nas Cataluñas e visitador habitual deste blog, está a preparar, para o próximo verán, unha homenaxe a Bieito Fernández Álvarez, que era en 1936 militante da Federación de Mocedades Nazonalistas e que antes pertencera na Arxentina á Sociedade Nazonalista Condal e colaborara no xornal arredista “A Fouce”. Bieito Fernández, a quen tiven a honra de coñecer e tratar nos seus últimos anos, foi xa homenaxeado polo Clube Cultural Alexandre Bóveda hai uns cantos anos, nas súas terras natais de Grou, e daquela se inaugurou un busto conmemorativo naquel lugar.
Como adhesión a esta homenaxe reproduzo a octavilla conmemorativa do 25 de xullo de 1936, editada na Imprenta Ferreiro de Celanova, que remataba cun viva á República Galega e que o Bieito repartiu en días moi próximos ó inicio da guerra incivil (de seguro, debe ser un dos últimos documentos de conciencia galeguista antes da barbarie). Conservo un orixinal no meu arquivo, agasallo do propio Bieito, e o texto do mesmo foi xa reproducido por Claudio Rodríguez Fer en A literatura galega durante a guerra civil (1936-1939) (Vigo, Xerais, 1994).

Día de Galiza de 1936

Ao povo de GROU

Galegos: Hoxe, 25 de Xullo, data consagrada dende fai tempo como Día da Patria, querémonos dirixir os nosos conveciños pra lle lembrar a obrigación que temos todos, como galegos, de adicar o día de hoxe á exaltazón de todol-os valores da Nazón Galega, tanto espirituaes como materiaes.
Parella coesa exaltazón patriótica é mester tamén que afirmemos a nosa vontade decidida de liberar totalmente a nosa Patria da tiranía extranxeira que a ten asoballada dende fai catro séculos e meio.
Que hoxe, mañán e sempre, so resoen no ámbito da Patria o Hino Nacional Galego e as nosas fermosas cantigas populares; que se bailen e respeten as nosas danzas nacionaes como a muiñeira, a redondiña, a ribeirana, etc.; que se lean os periódicos e libros escritos no noso idioma; que se consuman con preferencia os productos galegos, e por último que hoxe, mañán e sempre, só se fale, pense e escriba en idioma galego.
Galegos: Por enriba de todol-os partidos políticos e de toda crenza relixiosa: GALIZA, GALIZA e nada máis que GALIZA.
¡VIVA a REPÚBLICA GALEGA!
Grou Día de Galiza 1936

Cataluña rexeita os violentos
(Andoliña sábado 14 outubro)

Cataluña é un gran país, consciente de vello da súa personalidade cultural no mundo, dinámico nos seus motores económicos e sociais. Foi un exemplo para os demócratas de toda España tanto no franquismo final como nos inicios da transición: unidade dos demócratas, conciencia de seu, tolerancia e respecto entre as formacións políticas. Nesas dúas etapas os cataláns rexeitaron a tentación de acudir á violencia política e iso librounos do grave problema de ter hoxe outra ETA causante de horrores e desgrazas mil.
Agora, cando Cataluña inicia a súa campaña electoral, co novo Estatuto xa aprobado, xorden actuacións que deben ser rexeitadas radicalmente: velaí o intento de boicot a un mitin do PP en Martorell, con empuxóns, insultos e lanzamento de obxectos ós seus oradores. Ou conatos de guerrilla urbana como os sucesos de hai días no Forat da Vergonya onde os violentos dispararon bengalas con bazucas caseiros.
O Parlamento catalán condenou con dureza estes ataques e destituíu un líder xuvenil do PSC implicado no boicot de Martorell. Hai que frear xa os energúmenos que se disfrazan de independentistas para liberar as súas frustracións con prácticas de matonismo covarde.
(Imaxe: Anglada-Camarasa, "Espido baixo a parra", Museo Belas Artes de Bilbao)

El niño raro (Vicente Aleixandre)


Onte falaron na TVE-2, en "Saber y ganar", de Vicente Aleixandre e da súa casa de Velintonia. Valeume de excusa para coller algún dos seus libros e ler algúns dos seus poemas. Téñolle especial devoción a "Historia del corazón" (1954) e decidín transcribir aquí un dos seus poemas, un dos que me produce unha inquedanza máis fonda. O titulado El niño raro. Por certo, un poema que a min me lembra, nunha das súas posibles lecturas (quizais me equivoque), ós versos contundentes do Luís Pimentel en "Xogo ruín": aqueles que rematan "Creceu e foi de aqueles."



Aquel niño tenía extrañas manías.
Siempre jugábamos a que él era un general que fusilaba
a todos sus prisioneros.

Recuerdo aquella vez que me echó al estanque
porque jugábamos a que yo era un pez colorado.

Qué viva fantasía la de sus juegos.
Él era el lobo, el padre que pega, el león, el hombre
del largo cuchillo.

Inventó el juego de los tranvías,
y yo era el niño a quien pasaban por encima las
ruedas.

Mucho tiempo después supimos que, detrás de
unas tapias lejanas,
miraba a todos con ojos extraños.

Betanzos, fala Lugrís, 1907
(Andoliña venres 13 outubro)

Hoxe terá lugar un acto solemne da Real Academia Galega en Betanzos que quere conmemorar o histórico discurso que don Manuel Lugrís Freire pronunciou nesa vila, o 6 de outubro de 1907, en idioma galego: foi o primeiro discurso político no noso idioma e xa subliñamos noutras ocasións a relevancia desa data. Eran os tempos de Solidaridad Gallega, un movemento entre rexionalista e agrario anticaciquil que iniciou as mobilizacións campesiñas do século XX.
Murguía falara en galego no discurso dos Xogos Frorais de Tui, 1891, nun acto só cultural. Algúns galeguistas miran con nostalxia cara a tempos suponse que moito máis galeguizados, cunha visión idealizada do noso pasado sociolingüístico. Pero o certo é que na Segunda República só os galeguistas usaban o galego nos mitins. E só coas Irmandades da Fala empezaron a escribirse cartas en galego. En 1909 produciuse o primeiro discurso en galego na RAG, de Amador Montenegro. En 1915 pronunciouse a primeira conferencia en galego na Universidade, a cargo de Luis Porteiro Garea, aquela esperanza fanada. A conquista polo galego de espazos públicos e privados foi un proceso moi devagariño, pero de pasos firmes. No que aínda estamos. (Imaxe, un cadro de Henry Robert Morland)

EDWARD MALEFAKIS Historiador: "Era imposible que triunfara la revolución en España"
Moi interesante a entrevista que onte publicaba El País con Edward Malefakis, realizada por José Andrés Rojo. Por se alguén aínda non a leu destaca da mesa dous titulares e dúas reflexións:

"Azaña tenía que haber condenado con fuerza el asesinato de Calvo Sotelo. Franco todavía no había decidido incorporarse a la rebelión"
"Es increíble que Largo Caballero siguiera defendiendo la revolución después del fracaso de octubre. Fue una irresponsabilidad"

(Sobre o labor do historiador e o revisionismo)
"Creo que un historiador debe ser crítico, y más aún con aquellos sectores y personalidades por los que espontáneamente siente simpatía".
"Quiero dejar muy claro que respeto el trabajo de los revisionistas, tienen todo el derecho a dar su versión y además son un acicate para volver a estudiar ese periodo y actualizar nuestros conocimientos. Lo que critico es que no analizan lo que pasó, los hechos, sino que hacen conjeturas sobre lo que podría haber pasado, se limitan a hacer interpretaciones. Cuentan las cosas como si el comunismo hubiera podido imponerse. Pero, dígame, ¿conoce muchos casos en los que la revolución haya sido el resultado de un régimen progresista? Cuatro o cinco, tal vez. ¿No ha ocurrido, más bien, que triunfó en sociedades con regímenes autoritarios?".

(Sobre a revolución de outubro de 1934 e a revolución imposible)
Aquella revolución se proyectó en 25 o 30 lugares y sólo se produjo en uno de ellos, Asturias. Fue sofocada de inmediato por el Ejército en una acción digamos que de rutina, sin grandes despliegues ni excesivas bajas (unos 1.100 muertos). Es la mayor prueba de que era imposible que triunfara la revolución en España. Para que pueda imponerse un cambio tan radical, la descomposición del Estado tiene que ser muy profunda. Es lo que ocurrió en la Rusia de 1917. Salía de una guerra atroz de tres años con millones de bajas y sufría el colapso de sus fuerzas militares y policiales, y también civiles. Los bolcheviques eran, además, una fuerza decidida con un programa claro. Nada de eso pasaba en España.
(Imaxe: cartel de Peré Catalá i Pic, 1937).

O blog está moi vivo

O blog está moi vivo, tanto polo número de entradas diarias que se producen como pola riqueza dos debates que aquí compartimos entre todos/as. Segundo me informa o meu asesor informático, o amigo Xulio Outumuro, entre o domingo e o martes un total de 104 persoas leron ou descargaron o discurso de Beiras que aquí está aloxado (coa miña presentación). Ademais, dúas novas xeradas por este blog (a homenaxe a Beiras e as declaracións de Paco Rodríguez sobre Ferrín) tiraron de dous fíos do foro arroutadanoticias.com, cun total dun cento de comentarios ó respecto, visiualizados ata agora por unhas mil cen persoas.
(Foto do discurso de Beiras no Ateneo, no momento da miña presentación, cedida por Dani Atanes, fotógrafo de La Región).

E. Wilson, a creación e a ciencia
(Andoliña xoves 12 outubro)
Edgard O. Wilson é un coñecido biólogo e entomólogo norteamericano, introdutor do concepto de Biodiversidade na linguaxe científica. Foi premio Pulitzer dúas veces e asinou estudos como A Natureza Humana e O futuro da vida. Nacido en Birmimgham (Alabama, 1929), chamárono o novo Darwin e é especialista nos sistemas de comunicación das formigas, das que dixo nunha ocasión: "Se os seres humanos desaparecesen mañá, o mundo continuaría; pero se desaparecesen os invertebrados dubido que a especie humana durara máis de dous ou tres meses". Seica non somos tan importantes...
Agora publicou un libro titulado A Creación no que volve chamar a atención sobre o ritmo de desaparición das especies (a metade delas podería extinguirse neste século) e sobre un posible cataclismo no planeta Terra, provocado polo home, semellante ó que foi a extinción dos dinosauros hai 65 millóns de anos. Para evitar ese desastre final, propón unha alianza entre a relixión e a ciencia, "as dúas forzas máis poderosas que existen no mundo", que sexa quen de mobilizar logo a sociedade e os políticos. Só falta que sexa escoitado polos que de verdade teñen poder para conducir (e así nos vai) este mundiño...
(Imaxe do pintor Hashimoto)

Rigorosa memoria do 36

(Andoliña 11 outubro 2006)

A proclamación do 2006 como Ano da Memoria non trouxo moitas novidades bibliográficas: os libros aparecidos nos últimos tempos derivan de anteriores investigacións en marcha. Por iso quero subliñar o esforzo realizado pola revista Grial que, no número 170, dedica un amplo monográfico ó tema coordinado por Lourenzo Fernández Prieto, que escribe ademais sobre a historiografía da guerra. Outros traballos tratan da memoria da fame, da sociedade da posguerra (M. Richards), das pegadas da represión franquista na memoria rural (Ana Cabana), dos lugares da memoria (J.Mª Cardesín), da represión na investigación científica (R. Gurriarán), da propaganda dos sublevados (X.M. Núñez Seixas) e da guerra na narrativa galega (D.Vilavedra).

Un documento útil contra o revisionismo histórico dominante noutros medios e o oportunismo dos bestseller de Pío Moa. Como apunta Fernández Prieto, existe outra corrente (S.G.Payne), que non reivindica os aspectos totalitarios do franquismo, pero presenta este réxime como unha paréntese na historia democrática e como impulsor do desenvolvemento económico: unha tese pouco inocente. Precisamos, dende logo, saber de onde vimos e qué significou aquel tempo de barbarie.

Xornalismo literario nos ‘blogs’

(O amigo Miguel Anxo Fernán Vello escribe hoxe sobre os blogs en Galicia Hoxe e de novo dedícanos palabras xenerosas e moi gratas: a min como coordenador do blog e ós que aquí coloquiamos a cotío, cun nivel de debate moi serio e enriquecedor. Graciñas)

Eu sonlles lector de ‘blogs’ e selecciono ao meu xeito –pasan a ser "favoritos"–, coas miñas esixencias particulares, obviamente, aqueles que me interesan polos seus contidos textuais, polo seu estilo, pola súa ética e pola súa vontade cultural ou social construtiva. Non gusto dos ‘blogs’ de autor que navegan nas augas do ensimesmamento e moito menos daqueles que zumegan ou destilan actitudes de resentimento ou de empencha: moitos dos chamados "blogs de comunicación interpersoal", por seguir a denominación de Juan Varela.

No noso país, afortunadamente, existen ‘blogs’ que participan das características que a min me interesan e que, co paso do tempo, se están a converter en puntos de lectura obrigada e en referencias inescusábeis de alto xornalismo literario. Referireime en concreto a dous, mais non esquezo estoutros, altamente recomendábeis: "A canción do náufrago", de Francisco Castro; "Fragmentos da galaxia", de Juan L. Blanco Valdés, e "Si home si", de Josito Pereiro. Un dos grandes ‘blogs’ galegos é sen dúbida "Brétemas", de Manuel Bragado, subtitulado "Notas de traballo de edición". O ‘blog’ de Bragado fornece interesante información, análise e reflexión sobre todo o que ten que ver co mundo do libro e da lectura, e suma ademais unha preocupación cultural, humanística e social que converten a "bitácora" viguesa nun inesgotábel viveiro de ideas para alimentar a calquera lector interesado.

E outro dos grandes ‘blogs’ de noso, este enraizado na "vella Auria", é "As uvas na solaina", de Marcos Valcárcel. O propio escritor e historiador ourensán defíneo como unha "fiestra aberta ao mundo dende aquela vella sentenza de don Vicente Risco: ‘Ser diferente é ser existente". En "As uvas na solaina", como non, pesa o oficio académico, xornalístico e ensaístico do autor, que é capaz de construír através dos seus textos un universo de alta tensión intelectual e rigor formativo e informativo. Lendo o ‘blog’ de Marcos Valcárcel sei da homenaxe multitudinaria a Beiras en Ourense. Dela falarei mañá.

Ricos e galeguistas
(No seu Camiño do Vao fala hoxe Monxardín dos ricos e galeguistas doutrora, en América. Ulos os ricos galeguistas de hoxe, aquí, na Terra?)
A esquerda nunca os reivindicou e pode que nunca o faga. Non tanto porque teña diferenzas irresolubles con eles -no fondo están todos mortos e iso é tremendamente nivelador- senón polo puro descoñecemento que temos da historia do noso país, ata hai pouco máis en mans de voluntaristas amadores e arestora cunha nova xeración de investigadores que nos están volvendo daquela amnesia colectiva que nos caracterizara.

O nacionalismo chamémoslle moderado, afastado de calquera discurso apocalíptico, vitimista e monolítico, deberá lembralos e tratar de compartir o seu recordo con todos e que todos asuman o agradecemento colectivo que lles debemos como construtores de nación. Deberemos consideralos como modelo do que foi posible noutrora, e que debería ser posible tamén e con novas forzas, agora e no porvir.

Refírome á xente rica e comprometida. Aos ricos e galeguistas, por exemplo. O noso nacionalismo, de tendencia bastante cutre, debe aprender moito da xenerosidade dos homes ricos no que respecta de compromiso coa Terra.

Pensemos en don Manuel Puente en Bos Aires, en Xesús Canabal en Montevideo, en Henrique Peinador en Vigo, en Álvaro Gil en Lugo, en Antonio Fernández... e nun par de ducias máis. ¿Que necesidade tiñan de complicarse a vida cunha idea minoritaria e da que eles, homes de empresa, non sacaban cartos senón que, pola contra, lles custaba? ¿Cantas veces terían que oír os seus asesores ou familias algo semellante? Pero a necesidade que neles mandaba era clara: a do comprimiso ético coas raíces, a da fidelidade á nación da que proviñan e único lugar onde lles interesaba ser estimados.

Estes homes ricos souberon deixarse guiar, nestes temas de apoios a inciativas recuperadoras de identidades, por galeguistas, digamos, pobres, con moita formación e pouca habenza, pero tamén intelixentes e amantes do país que souberon achegarse a eles e pedirlles axuda ao renacemento posible en cada momento, polo amor da Terra. Tanto dá que fose ter a mantido a Ramón Cabanillas en Mondariz para que escribise, como patrocinar o Consello de Galicia en Buenos Aires ou Montevideo. Tanto dá doar unha colección de arqueoloxía e arte única no mundo ao Museo de Lugo, como cadros ao Museo de Pontevedra ou subvencionar un colexio modelo como Fingoi ou a publicidade para pagar Nós. ¿Sería igual Galicia sen ter visto a luz o Sempre en Galicia? Pois houbo quen puxo cartos. ¿Sería igual Lugo se retiramos o torques de Burela do tesouro do Museo de Lugo? Pois alguén o doou.

Naquela vella campaña do Concello de Redondela, hai ben de anos, en favor do galego, usando as imaxes de galegos famosos e ricos, (Adolfo Domínguez, Arsenio Iglesias...) sospeito que ningún cobrou un can. Era o mesmo compromiso coa terra. Unha liña sobre a que hai que volver. Falemos ben dos ricos, que ao mellor, cae algo. Para o país, claro.

Unha voz silenciada.
(Pan por Pan mrtes 10 outubro)
A xornalista Anna Politkóvskaya estaba a escribir un artigo sobre as torturas en Chechenia cando foi asasinada no ascensor da súa casa, en Moscova. Quen a mandou matar? Quizais nunca se saiba: a policía incautou o seu ordenador e os seus papeis. Era a xornalista mais crítica co réxime de Putin e co primeiro ministro do goberno checheno prorruso, por denunciar as violacións dos dereitos humanos en Chechenia. Tamén reclamaba os dereitos dos propios soldados rusos e denunciaba outros casos de corrupción: tiña inimigos abondo para ser acosada e ameazada. Rusia herdou demasiados problemas na caída do réxime soviético: mafias, problemas nacionais na área da antiga URSS, Chechenia, Georgia, todo o Cáucaso. Por certo, nada que ver co retrato idealizado que fai Castelao das repúblicas de Ucraína e Acerbaixán na súa viaxe de 1938.

Entrevista a Francisco Rodríguez
(X.M.del Caño en Faro de Ourense, 8-X-2006)
“PROPOR O INDEPENDENTISMO CREO QUE É DAR SALTOS Ó VACÍO”

(Polo seu interese informativo, transcribo un fragmento desta entrevista)

- Vostede e Xosé Luís Méndez Ferrín teñen unha maneira moi diferente de ver a política, como pode comprobarse nos dous libros de conversas…
- Méndez Ferrín é uin intelectual un pouco diletante, e outra persoa que, dentro duns límites, como é evidente, no meu caso, eu tomei sempre a miña actividade como unha dedicación seria, constante, voluntariosa e ó servicio dunha causa: adecuada á sociedade onde vivo. Esto non é un xoguete, en mans particulares.
- Méndez Ferrín responsabilízao a vostede da expulsión de ducias de nacionalistas, entre os que se atopaba el.
- - Eu difícilmente podía expulsar a ninguén naquela época, porque non tiña un papel relevante. Pero dou datos no libro de conversas sobre o seu comportamento político. Se pensa que se pode manter dentro dunha organización política, boicoteando o proceso de creación dunha xunta nacionalista, que é o que fai cando o BNG vai ás eleccións cunha lista de coalición electoral, porque non estabamos legalizados...; esto non se resiste. É máis, Ferrín marchouse da UPG, non o botou ninguén.
- ¿Por que o responsabiliza a vostede da desfeita?
- Eso forma parte dunha táctica consistente en proxectar contra os demais os propios erros e deficiencias. Hai que crear un monstruo; ata neso Ferrín é pouco honesto.
- - ¿Méndez Ferrín di que vostede é un nacionalista compulsivo, sen compromiso de esquerdas?
- Pola práctica os coñeceredes. Eu levo 40 anos entregado a unha causa política responsable. Ferrín é unha curiosidade; paréceme moi ben que lle fora útil ó siostema. Non se pode ser máis conscientemente contrario a un proxecto político amplio para o país.
- ¿Existe unha relación de amor-odio entre vostedes?
- Para min Méndez Ferrín é coma se non existise. Existe no terreo literario. Eu non teño ningún tipo de relación con este home.
- ¿A clave está en que Ferrín optou pola ruptura política e vostede decantouse pola continuidade do sistema?
- Todo eso da ruptura é palabrería. Ferrín sempre estivo moi ben visto, sobre todo cando chegou a autonomía. Ós feitos me remito. Pero eso non interesa.
- O debate sobre o nacionalismo interesa.
- ¿Vostede cre que a nación do pobo galego se basa na existencia de Ferrín ou na miña? Por favor. Pero á parte de eso, ¿cal é a tarefa política de Ferrín? Ferrín, como literato, pódese permitir moitas cousas.
- Ferrín mostra un forte rechazo a Piñeiro ¿Vostede comparte esa valoración?
- Eu considero que Méndez Ferrín é un fillo de Piñeiro, pero noutra versión.
- É unha pena que o nacionalismo esté tan dividido.
- Todo o nacionalismo existente, que pinta algo, está no BNG, os demais limítanse a ir ás eleccións.
- ¿Están mellor fóra ou dentro?
- A integración é imposible, porque eles odian ó BNG.

“Dous monos”, de Bruegel, 1562. Disque aínda non se coñece ben o significado destes dous monos encadenados e melancólicos. Na iconografía cristiá, os monos simbolizan case sempre a estupidez ou vicios como a vaidade e a avaricia. As cáscaras de avedlá aluden ó refrán neerlandés, “ir ós tribunais por unha avelá”. Segundo isto, os monos terían perdido a súa liberdade por un asunto insignificante. No fondo, hai unha vista do porto de Amberes, cidade que deixou Bruegel en 1563 para establecerse en Bruselas. Rosa-Marie e Rainer Hagen, Bruegel, Taschen, 2000.

Terceira tertulia no Liceo (6 outubro 2006)

Participaron nesta ocasión os contertulios Afonso Monxardín, Andrés Mazaira, Ángeles Castro e a súa amiga (excusas, preguntareille o nome o próximo día), Sonia Torre, Serafín Alonso, Pepe Trebolle, José Paz, Segismundo Bobillo, César Ansias, Felipe Ferreiro, José María Eguileta e este cronista.
O pasado venres falamos da cultura nesta cidade. Neste espazo só pode anotar, de xeito esquemático, algunhas das variables que alí se manexaron, a xeito de diagnose dun estado cultural. Velaí:
1. Calificouse como disparate dedicar o nobre edificio do Banco de España a oficinas do catastro (que poden ir noutro lugar), sacrificando o que debera ser o centro cultural de referencia da cidade.
2. Reclamouse a necesidade de manter para usos culturais os históricos locais que hoxe ocupa a Biblioteca da Deputación
3. Denunciouse a arbitrariedade na designación de responsables políticos nas áreas culturais e ausencia de xestores e persoal técnico axeitado en moitos casos.
4. Criticouse o concepto de “Cultura-Espectáculo”, que leva a erguer contedores culturais sen saber moi ben qué facer con eles nin planificar as programacións estables necesarias.
5. Anotouse a confusión existente entre campos que deberan disterarse con certa autonomía (festas respecto de cultura e cine).
6. Subliñouse a escaseza de infraestructuras prioritarias: poucas bibliotecas municipais, Arquivo Municipal, unha Escola de Música municipal cunha demanda moi superior ás prazas existentes.
7. Salientouse o absurdo de manter a denominación de Museo Municipal para un edificio que non é tal, só unha sala de exposicións, e que carece ademais dunha programación coherente.
8. Reclamouse a necesidade de coordenación entre institucións e colectivos de base, como xa sucede nalgúns campos (Miteu, Casa da Xuventude, etc.) e tamén a desexable relación, tamén coordinada, entre os axentes da cultura pública e da cultura privada (caixas e bancos).
9. Demandouse unha maior programación de actividades para o sector infantil e xuvenil, sen dúbida o público máis agradecido.
10. Anotouse tamén a falla de rendibilidade de eventos que manexan grandes orzamentos para prazos de tempo moi breves, cando podían ampliar as súas programacións paralelas ó longo de todo o ano (Festival de Cine).
E unha pregunta que pairou sobre todos os participantes neste faladoiro:
Interesa todo isto ós cidadáns?
Por qué logo esa apatía dos ourensáns ante moitos dos datos aquí recollidos?

CEN ANOS DE

HISTORIA CULTURAL

1937: DÍAS DE RESISTENCIA

Foron os días de Atila en Galicia e Galicia Mártir, de Castelao.Tamén os de Nova Galiza; Nueva Galicia e El Miliciano Gallego. E do protagonismo de Rafael Dieste e tantos outros. E da traducción da Internacional ó galego, nas versións de Luis Bóveda Pérez e de Ramón Cabanillas. E dun centenario do nacemento de Rosalía case clandestino. E do protagonismo en América dos exiliados, con Luís Seoane á cabeza. E da prensa fascista-falanxista de novo cuño na Galicia ocupada. E cando mataron a Xohán Carballeira e a Xosé Villaverde. E cando Celso Emilio coñeceu en Asturias á súa querida Moraima. E moitas cousas máis... De todo iso falo hoxe (seguindo basicamente os traballos de Claudio Rodríguez Fer e Alonso Montero) na miña páxina dominical do Galicia Hoxe.

Un artigo de Miguel Suárez Abel co que se identificarán moitos profesores

Con mil amores (El Correo gallego 7.10.2006)
¿Que facemos con eles?
Quéixanse moitos docentes, con razón, de que en determinadas aulas, polo seu número de alumnos, é dificilísimo impartir clase. Non é o caso. Nesta de 1º da ESO, os alumnos non chegan a vinte. Non obstante, os profesores mostran o seu desespero desde o comezo. De dezasete, seis teñen un nivel de coñecementos que non superaría un exame rigoroso de 3º de primaria. Un, o máis rebelde, vive nun ambiente familiar rodeado dunha niñada de irmáns, nunha situación económica deplorable, cun pai agresivo e alcohólico e unha nai submisa e mártir. Outro, atolado e impulsivo, con formigas no cu e paxariños na cabeza, lareta canto pola lingua lle pasa sen saber se está nunha aula, nun parque, na cociña da súa casa ou nun monte queimado. Outra, consentida e mimada ata o ridículo, choromica, pinga no moco, escribe cartas cunha ortografía que feriría os ollos de calquera agás os do rapaz que as recibe, namórase cada sete minutos, contesta airada porque ninguén comprende o seu sufrimento e ameaza con se tirar pola fiestra se os seus caprichos non se cumpren. Un máis, tímido, metido e si, melancólico, coa mira nos pés, no dá aberto a boca nin para boquexar, necesita dun guindastre para lle mover un brazo e responde unicamente si ou non despois dunha presión e tenacidade propias de heroes gregos. O penúltimo é duro, esquinado, seco, retorto, contesta e provoca, busca o enfrontamento e ten unha coiraza impenetrable; non se lle coñece pai e a súa nai non a ve porque, para comer, traballa de sol a sol limpando oficinas. A última, nerviosa, axitada, invadida por unha comechón infinita de hormonas, adéstrase para modelo, artista, candidata a Gran Hermano ou Operación Triunfo; seduce, conquista, abandona, somete, planta, chulea ós nenos coma unha profesional; todo con tal de que miren para o seu embigo. Os seis, en clase, lanzan papeis, rin, asubían, cantan, belíscanse, acosan a compañeiros e esnaquizan os nervios do profesor máis temperado.
Diante de tal situación, tres posturas. A dos profesores da man dura: expulsión, expediente, fóra. A dos profesores bondadosos: pobres, que circunstancias, que vidas, necesitan psicólogo, cariño e apoio. E a dos pais dos once alumnos restantes: o meu fillo ten dereito a poder estudar, non pode perde-lo tempo porque seis inadaptados non estean preparados para convivir nunha aula... ¿Que facer? Como en educación, igual ca en fútbol, todos somos expertos, ¿vostedes que proporían?

Sobre a homenaxe a Beiras en Ourense

Máis de 200 persoas no Ateneo de Ourense para escoitar, con entusiasmo, a Xosé M. Beiras. Aínda había máis na cea-homenaxe nos locais de Aixiña, con moitos mozos, de Galiza Nova e independentes. (Un dato para reflexionar, o día anterior houbo un acto público da persoa que hoxe (e sempre) mandou no Bloque a nivel orgánico: con moitísima menor presenza de militantes). Composición moi plural dos públicos arredor de Beiras: profesionais, amigos de Beiras (Buciños, Carlos Martínez, Xaquín Acosta, Paco Constenla, etc.), moita mocidade, militantes do BNG e non militantes. Presenza moi importante de xentes de Esquerda Nacionalista, de Unidade Galega, do antigo PSG, etc. Presenza destacadísima de militantes e cadros da CIG e de colectivos ecoloxistas e outros. “Chapeau” para os organizadores (Secundino, Lito, Henrique) pola súa capacidade de comunicación coas xentes e de convocatoria. Ausencia radical de cargos institucionais do BNG (nin o primeiro). Asiste o candidato ás municipais da cidade, Alexandre Sánchez Vidal, antigo beirista, nun xesto que lle honra (xa sabía que ía escoitar cousas un chisco incómodas: eu falei con plena liberdade e creo que non dixen ningunha mentira). Entusiasmo e aplausos sentidos no foro do Ateneo.

Tocoume facer a presentación, xa saben, e prepareina ben: un longo discurso, case 8 folios, arredor de tres datas históricas: 1936, 1963, 1982, con Beiras na cerna das miñas palabras, por suposto. Tentarei difundilo por esta vía (blog) ou por outra que me ofrezan. Gustou moito ós asistentes (toda a noite estiven recibindo felicitacións) e tamén a Beiras e a Aurichu, de corazón. Simplemente dixen o que moitos nacionalistas querían escoitar e ninguén se atreveu a dicir en público nos últimos meses: fíxeno eu porque estou libre de obediencias e podo falar con plena independencia e liberdade. Rematei pedindo a xustiza histórica coa figura de Beiras que lle foi negada. E facendo un canto á irmandade e fraternidade solidaria dos vellos galeguistas, a que amosou Bóveda cando defendeu a Filgueira Valverde ó fundar este a Dereita Galeguista: “onde estea Filgueira estade seguros que estará un obreiro da causa galega”. Palabras que o nacionalismo debe recuperar: fraternidade, irmandade.

Beiras deu un discurso impecable sobre o nacionalismo no momento actual e as estratexias arredor da negociación do Estatuto de Autonomía. Moi crítico coas tácticas que se están a levar, co mimetismo arredor do Estatuto catalán, co rexeitamento a impugnar o límite constitucional. Explicou a inserción dos poderes na autonomía e a necesidade de impulsar un cambio “cualitativo” (non cuantitativo, “o problema non son as competencias”, dixo) no novo Estatuto: cambio xurídico que recoñeza o pobo galego como suxeito político do poder, como figura na Constitución ó respecto do pobo español. Se iso non se pode facer, o nacionalismo quedaría negado e deslexitimado no futuro aprobando un Estatuto de segunda división. Críticas a unha autonomía cun Poder Xudicial que vai por libre e depende do Estado central, cando debería estar incardinado nas institucións autonómicas; que non foi quen aínda de organizar a súa propia estrutura territorial (concellos e deputacións) de xeito realmente autónomo. Un discurso discutible, como todo, pero no nivel intelectual eficaz, case académico, contundente.

Beiras estaba conmovido e agradecido: non foi pose, estiven na súa cea ó seu carón e falamos de moitas, moitas cousas. Necesitaba este xesto e alégrome que se fixera en Ourense. Estou seguro que noutro lugar calquera de Galicia tería a mesma repercusión e apoio social. O nacionalismo está vivo: demostrouse esta noite, coas gañas que teñen moitos militantes de recoller un alento de esperanza e de ilusión.
Beiras percorreu todas as mesas (“como nas vodas”, díxenlle) saudando os amigos e amigas e sen parar de facer fotos. Os mozos trouxéronlle algún agasallo. Cantouse espontaneamente a Internacional e o Himno Galego e houbo os berros habituais “Galicia ceibe, poder popular” e tamén “Independencia”.
O Beiras falou tamén ó remate da cea: cinco ou dez minutos, aparentemente improvisados (levábao todo moi ben pensado), pero cunha elegancia de estilo e claridade de significados maior que nunca. Devolveu os aplausos ós asistentes para dicirlles que eles eran os homenaxeados, por estar aí e ser quen de traballar tantos anos no futuro do país. Afirmou que el estivo sempre a disposición da xente e que tivo moitas oportunidades, se el quixer, de ser presidente da Xunta de Galicia, xa nos inicios da transición: só tiña que buscar o cabalo axeitado; pero non se trataba diso, tratábase de que a xente quixese cambiar as cousas e el só sería presidente da Xunta se era en nome desa xente que loitaba con el todos os días.
Enlazou co meu fío da presentación para reclamar esa fraternidade necesaria dentro do nacionalismo. E engadiu que está aí, con moita máis xente, e que loitará por volver a un novo equilibrio do Bloque que reoriente a súa dirección e a súa estratexia (hoxe sábado había unha xuntanza en Santiago dos beiristas, baixo o nome “Encontro Irmandiño”, independente da “Alternativa” que propugnan EN e UG). Quizais se encontre no camiño con outras persoas e colectivos que van nesa liña: iso depende dos militantes e dos debates que veñen. Pero el está con folgos para ese debate e saíu de Ourense cargado de enerxías, co apoio e a calor de varios centos de nacionalistas que non queren que sexa negado nin borrado da historia deste país.
(Imaxe: Caricatura de Beiras por Pinto-Chinto, do libro da Segunda Bienal de Caricatura de Ourense, 1994).
NOTA 1: podedes escoitar a conferencia completa (arredor dunha hora) e a miña presentación (media hora máis) en (http://alter-galiza.agal-gz.org), grazas ó labor do amigo Vítor M. Lourenço que está a salvagardar importantes documentos sonoros do noso país.
NOTA 2: en La Región de hoxe publícase unha entrevista de Laura Grandal con Beiras, na que fala con claridade diáfana do que está a pasar no BNG.
NOTA 3: Información en Galicia Hoxe sobre a homenaxe a Beiras en Ourense e a presentación da Alternativa en Compostela.
NOTA 4: Baixar ou ler o texto de homenaxe en formato .pdf

Dona Emilia e as Academias.

(Pan por Pan 6 Outubro)

Contouse tamén na Coruña, no Simposio sobre a Pardo Bazán, cómo foi a campaña que ela mesma dirixiu, moi sutilmente, para impulsar a súa candidatura á Real Academia España: a escritora mobilizou xornais, amigos, estudantes, etc. Pero de pouco lle valeu: a Academia era conservadora e non quería mulleres no seu seo. Seica un bispo, tamén académico, dixo daquela que mentres el estivese alí, non habería nesa institución outras saias que as súas. En cambio, dona Emilia foi nomeada Académica de Honor e Presidenta Honoraria da Real Academia Galega. Pero non foi á sesión fundacional de 1906. Sabía que alí estaría Manuel Murguía, con quen mantivo unha forte polémica na prensa (o escritor rexionalista consideraba que dona Emilia minorizaba a figura de Rosalía). A autora de “La Tribuna” escusou a súa presenza porque estaba “indisposta”.

(Imaxe: Dona Emilia cun fillo no colo, foto tirada de La Tribuna, A Coruña, Casa Museo Pardo Bazán, n. 3, 2005).

CONFERENCIA DE Xosé Manuel BEIRAS Torrado:
NACIONALISMO E ESTADO NA GALIZA ACTUAL"
Presenta: Marcos Valcárcel
LUGAR: Ateneo de Ourense
DATA: 6 de outubro de 2006 -venres-
HORA: Oito da tarde (20,15)